Της Εύας Τσακίρη,
Η πρόοδος της πληροφορικής, με αιχμή το διαδίκτυο, σηματοδοτεί ένα από τα πιο βασικά χαρακτηριστικά της εποχής μας, επηρεάζοντας δραστικά όλες τις πλευρές της ανθρώπινης ζωής και δράσης. Ωστόσο, η χρήση του δεν γίνεται πάντοτε με σύνεση, με αποτέλεσμα να λαμβάνει επεκτάσεις που εγκυμονούν κινδύνους για τον άνθρωπο και ιδιαίτερα για νέους και έφηβους. Έρευνα που διεξήχθη από τη Μονάδα Εφηβικής Υγείας (ΜΕΥ) αποδεικνύει τη συντριπτική αύξηση των συμπεριφορών διαδικτυακής εξάρτησης των εφήβων την περίοδο της πανδημίας του κορωνοϊού.
Ειδικότερα, παρατηρείται μεγάλη άνοδος τέτοιων συμπεριφορών την περίοδο αυτή (62,7%), έναντι του προηγούμενου 40%. Πιο αναλυτικά, η ενασχόληση με το Internet φαίνεται να αποξενώνει τον έφηβο από την κοινωνική του ζωή. Ένας στους πέντε εκδηλώνει σοβαρή παραίτηση από καθημερινές υποχρεώσεις και δραστηριότητες. Η υπερβολική ασχολία με το διαδίκτυο εμποδίζει την εκδήλωση ενδιαφερόντων των εφήβων, καθιστώντας τους άκαμπτους. Οι πάμπολλες δυνατότητες του διαδικτύου εντυπωσιάζουν ιδιαίτερα τους εφήβους, με αποτέλεσμα να αγκυλώνονται στην εικονική ζωή, να γίνονται εσωστρεφείς και να απομονώνονται από το κοινωνικό τους περιβάλλον, σε μια κρίσιμη καμπή της ζωής τους για την ανάπτυξη της κοινωνικότητάς τους.
Εμφανίζεται, επίσης, εντονότερη εμπλοκή των νέων σε διαδικτυακό εκφοβισμό και ρητορική μίσους. Καταγράφεται τώρα, στο 50%, απέναντι στο 30% της προ-covid εποχής. Αναμφισβήτητα, η περίοδος των αλλεπάλληλων lockdowns προκαλεί στον έφηβο έντονα συναισθήματα, που μπορεί να προέρχονται από εντάσεις στο οικογενειακό περιβάλλον, οι οποίες εντείνονται στην περίοδο του εγκλεισμού, αλλά ακόμη και από τη συναισθηματική σύγχυση της εφηβικής ηλικίας. Όλη αυτή η φόρτιση χρειάζεται να εκδηλωθεί και να ξεσπάσει και έτσι, οι έφηβοι στρέφονται στην κλειστή κοινότητα του διαδικτύου, τη στιγμή που βρίσκονται σε μια ευάλωτη συναισθηματική κατάσταση. Ο νέος, συνεπώς, βρίσκεται εκτεθειμένος «στα χέρια» του θύτη. Δεν είναι ασυνήθιστο φαινόμενο ο διαδικτυακός εκφοβισμός να θεωρείται ένα είδος ψυχαγωγίας, που ικανοποιείται μέσα από αντιδράσεις που επιτυγχάνουν το αίσθημα επιβολής εξουσίας και ελέγχου. Όλη αυτή η κατάσταση ελλοχεύει κινδύνους, που απειλούν σοβαρά τη ψυχική υγεία των εφήβων. Η αυτοεκτίμηση του παιδιού ζημιώνεται έντονα, στρέφεται σε αρνητικές σκέψεις, καταλήγοντας σε καταθλιπτικά επεισόδια και εκφράσεις απόσυρσης που οδηγούν στην κοινωνική απομόνωση. Το φαινόμενο αυτό, πλέον, παρουσιάζεται στο 40% αντί του προηγούμενου 20%.
Η τόσο έντονη ενασχόληση των νέων με το Internet είναι ένα από τα πιο βασικά αίτια της αύξησης της σχολικής διαρροής στη χώρα μας. Η πρόωρη εγκατάλειψη του σχολείου τείνει πια να υπερβεί το 10%. Βέβαια, δεν πρέπει να μείνει εκτός σχολιασμού και το γεγονός της αύξησης του φαινομένου του αυτοτραυματισμού (cutting) των κοριτσιών, περισσότερο από ό,τι των αγοριών σε αυτήν την ηλικία. Η προσπάθεια αυτοτραυματισμού από τα κορίτσια είναι σχεδόν τριπλάσια από αυτήν των αγοριών. Φτάνει στο 10%, έναντι του 3-5% στην προ-covid εποχή. Η εσωστρέφεια στον κλειστό κόσμο του Internet, που απομονώνει το παιδί από τον έξω κόσμο, μεγαλώνει το καταθλιπτικό συναίσθημα, αλλά και το αίσθημα της μοναξιάς και της απόγνωσης, με αποτέλεσμα να δημιουργούνται αυτοκτονικές τάσεις.
Στη διάρκεια αυτή του εγκλεισμού, η γραμμή «ΜΕ Υποστηρίζω 80011 80015» δέχθηκε τετραπλάσιο αριθμό κλήσεων για παροχή βοήθειας σε παρόμοια περιστατικά. Η ΜΕΥ λειτουργεί παρέχοντας βοήθεια σε εφήβους και στις οικογένειές τους, ανταποκρινόμενη σε κάθε ζήτημά τους. Στόχος της δομής αυτής αποτελεί η προσέγγιση του ζητήματος της νοσηρής ενασχόλησης με το διαδίκτυο. Προσφέρει εξειδικευμένη υποστήριξη από ειδικούς, που είναι το πρώτο και βασικότερο βήμα για την αντιμετώπιση διαδικτυακής εξάρτησης. Σκοπός είναι ο περιορισμός του χρόνου που εκμεταλλεύεται ο έφηβος στο Ιnternet για να καταφέρει να «επανενταχθεί» στο κοινωνικό περιβάλλον. Παράλληλα, υποστήριξη προσφέρεται και στο οικογενειακό περιβάλλον, ώστε να μπορεί να αναγνωρίσει έγκαιρα το πρόβλημα και να προσπαθήσει ακόμη να το αποτρέψει.
Σε αυτό το πλαίσιο ενισχύονται δραστηριότητες, όπως η εκπαίδευση, η συναναστροφή με φίλους, η ενασχόληση με άλλα ενδιαφέροντα, ενώ αναζητούνται τυχόν ψυχικές διαταραχές, που μπορεί να οδήγησαν στον εθισμό ή την τάση κατάχρησης. Όσον αφορά την οικογένεια, η δομή βοηθά στη διαμόρφωση και αναγνώριση του ρόλου τους. Όσο μεγιστοποιούνται οι γνώσεις για τους κινδύνους που κρύβει το διαδίκτυο τόσο θα μειώνονται τα κρούσματα διαδικτυακής εξάρτησης. Βασικό κομμάτι, άρα, αποτελεί η ορθή ενημέρωση και των ίδιων των παιδιών, σε συνδυασμό και με την οικογένεια, χωρίς να δαιμονοποιείται η χρήση του διαδικτύου. Οι γονείς οφείλουν να είναι δίπλα στα παιδιά τους και να επιβλέπουν σε ορισμένο βαθμό την περιήγησή τους στο διαδίκτυο, διασφαλίζοντας, έτσι, την ασφάλειά τους.
Δεν είναι καθόλου περίεργο το γεγονός της αύξησης συμπεριφορών διαδικτυακής εξάρτησης από τους νέους την περίοδο της πανδημίας. Έχει δημιουργηθεί, ουσιαστικά, μια νέα πραγματικότητα, μέσα στην οποία ο κοινωνικός περιορισμός εκφράζεται μέσα από τη συνεχή ενασχόληση με το διαδίκτυο. Η ίδια η εκπαίδευση έχει γίνει τηλεκπαίδευση, η κοινωνικοποίηση γίνεται μέσω των media, η βόλτα για τα ψώνια έχει γίνει αναζήτηση στο internet. Καταλήγοντας, η αντιμετώπιση της διαδικτυακής εξάρτησης απαιτεί την κατάλληλη υποστήριξη, με σκοπό οι νέοι να τίθενται λιγότερο ευάλωτοι στον διαδικτυακό κίνδυνο.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Επεξεργασία στοιχείων από Μονάδα Εφηβικής Υγείας, Β’ Παιδιατρική Κλινική ΕΚΠΑ, Νοσοκομείο Παίδων «Π. & Α. Κυριακού»
- STOP Cyberbullying, www.stopcyberbullying.org, διαθέσιμο εδώ
