Της Μαρίας Τζανοπούλου,
«Πολιτική»: μία βαρυσήμαντη λέξη, ένα σημαντικό κεφάλαιο της ανθρωπότητας και βάση οργάνωσης της ζωής κάθε χώρας. Έχει σταθεί αιτία σύνθεσης τραγουδιών, ποιημάτων, αλλά και θέμα συζήτησης και κριτικής μεταξύ αγνώστων και παρεών κάθε ηλικίας. Για τους περισσότερους είναι συνυφασμένη με τους κακούς πολιτικούς και την διαφθορά. Στην πραγματικότητα, και με αφορμή την προσωπική μου εμπειρία ως απόφοιτος πολιτικών επιστημών, πρόκειται για μία εξαιρετικά ενδιαφέρουσα επιστήμη που γοητεύει όσους ασχολούνται και την μελετούν σε βάθος. Μπορούμε να μιλάμε για ώρες για αυτό το θέμα, αλλά θα περιοριστώ σε λίγες γραμμές.
Ας ξεκινήσουμε, ήδη το 1775 ο Samuel Johnson είπε πως η πολιτική «δεν είναι τίποτε περισσότερο από ένα μέσο κοινωνικής ανόδου», ενώ ο Αμερικανός ιστορικός Henry Adams όρισε την πολιτική ως τη «συστηματική οργάνωση των εχθροτήτων». Κάθε απόπειρα ορισμού της πολιτικής προϋποθέτει την προσπάθεια απεμπλοκής του όρου από τέτοιου είδους συνειρμούς. Έτσι, η πολιτική ορίζεται με ποικίλους τρόπους: ως η άσκηση εξουσίας, η επιστήμη της διακυβέρνησης, η λήψη συλλογικών αποφάσεων, η κατανομή περιορισμένων πόρων, η πρακτική της εξαπάτησης και της χειραγώγησης. Επίσης, θεωρείται το σύνολο των μέτρων και μεθόδων που λαμβάνονται και των διαδικασιών που ακολουθούνται, μέσω των οποίων, οι άνθρωποι οργανώνονται για να πετύχουν τους σκοπούς που επιδιώκουν σε διάφορους τομείς δραστηριοτήτων. Η πολιτική αναφέρεται τόσο σε κοινωνικές ομάδες ανθρώπων όπως: κόμματα, οργανώσεις, συνδικάτα όσο και σε κυβερνήσεις κρατών για τον τρόπο διακυβέρνησης και χειρισμού των διαφόρων υποθέσεων, ενώ είναι συνυφασμένη με την εξουσία και τη δύναμη που πηγάζει από αυτή.
Η πολιτική μπορεί να ιδωθεί ως τέχνη διακυβέρνησης. Ετυμολογικά η «πολιτική» παράγεται από τη λέξη «πόλις», που σημαίνει πόλη-κράτος. Η αρχαιοελληνική κοινωνία ήταν χωρισμένη σε πόλεις-κράτη, καθεμιά εκ των οποίων διέθετε το δικό της σύστημα διακυβέρνησης. Υπό αυτό το πρίσμα, μπορούμε να πούμε ότι η πολιτική αναφέρεται σε «ό,τι αφορά το κράτος». Συνεπώς, ασκείται σε υπουργικά γραφεία, κοινοβουλευτικές αίθουσες, κυβερνητικά κλιμάκια και τα συναφή, και ασχολούνται κυρίως πολιτικοί και εκπρόσωποι ομάδων συμφερόντων. Με άλλα λόγια, ο χώρος «του πολιτικού» περιορίζεται στους κρατικούς λειτουργούς που κινητοποιούνται από ιδεολογικές πεποιθήσεις, που προσπαθούν να προωθήσουν μέσω της συμμετοχής τους σε κάποιο πολιτικό κόμμα. Υπό αυτήν την έννοια, οι πολιτικοί περιγράφονται ως «πολιτικά πρόσωπα», κάνοντας πρόδηλη την τάση εξίσωσης της πολιτικής με τα κόμματα.
Αυτή η εξίσωση μπορεί να εξηγήσει τον λόγο που η πολιτική περιγράφεται με μελανά χρώματα, αφού για τους πολίτες είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την ψηφοθηρία, την λαχτάρα για εξουσία, τις φιλοδοξίες και τα ψέματα των πολιτικών. Όλα αυτά γίνονται έκδηλα μέσω των αποκαλύψεων των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης ,καλλιεργώντας το φαινόμενο της αντιπολιτικής. Αυτή η στάση έχει τις ρίζες της σε μια θεώρηση της πολιτικής ως ιδιοτελούς, διπρόσωπης και ανήθικης δραστηριότητας, όπου με άλλη ορολογία μιλάμε για «μικροπολιτική» και «πολιτικαντισμό».
Συνεχίζοντας, αντιλαμβανόμαστε πως η πολιτική κινείται πέρα από το επίπεδο της κυβέρνησης, δηλαδή μιλάμε για μία διάκριση μεταξύ «πολιτικού» και «μη πολιτικού», που συμπίπτει με τη διάκριση ανάμεσα σε δημόσια και ιδιωτική σφαίρα. Η παραδοσιακή διάκριση μεταξύ δημόσιας και ιδιωτικής σφαίρας συμπίπτει με τη διάκριση μεταξύ κράτους και κοινωνίας πολιτών. Βάσει της διάκρισης δημόσιου και ιδιωτικού, η πολιτική περιορίζεται στις δραστηριότητες του ίδιου του κράτους και τις αρμοδιότητες που ασκούνται από δημόσιους φορείς.
Η πολιτική αντιμετωπίζεται σαν ένας ιδιαίτερος τρόπος επίλυσης των συγκρούσεων, κυρίως με το συμβιβασμό, τη συναίνεση, την εξομάλυνση και τη διαπραγμάτευση, παρά με τον εξαναγκασμό και την ωμή βία. Ο συμβιβασμός σημαίνει πως πρέπει να γίνουν υποχωρήσεις από όλες τις πλευρές, με αποτέλεσμα κανείς να μη μένει απόλυτα ικανοποιημένος, αλλά είναι χωρίς αμφιβολία προτιμότερη από άλλες λύσεις, από την αιματοχυσία και τη βαρβαρότητα. Υπό αυτή την έννοια, η πολιτική μπορεί να θεωρηθεί μια πολιτισμένη και εκπολιτιστική δύναμη. Οι άνθρωποι πρέπει να ενθαρρύνονται να σέβονται την πολιτική ως δραστηριότητα και να είναι έτοιμοι να ασχοληθούν με την πολιτική ζωή της δικής τους κοινότητας.
Η πολιτική διεξάγεται σε όλα τα επίπεδα των κοινωνικών σχέσεων. Βρίσκεται μέσα σε οικογένειες και παρέες όσο και μεταξύ εθνών και στην παγκόσμια σκηνή. Εντούτοις, τι ξεχωρίζει την πολιτική από άλλες μορφές κοινωνικής συμπεριφοράς; Η πολιτική είναι, ουσιαστικά, εξουσία, η δυνατότητα να πετυχαίνει κανείς το επιθυμητό αποτέλεσμα με οποιοδήποτε μέσο. Η πολιτική, συνεπώς, μπορεί να θεωρηθεί αγώνας για την απόκτηση των πόρων, η δε εξουσία ως το μέσο διεξαγωγής του αγώνα.
Εν τέλει, η πολιτική είναι μια κοινωνική δραστηριότητα που προϋποθέτει πάντα διάλογο και ποτέ μονόλογο. Στην πραγματικότητα, η πολιτική είναι πολλά παραπάνω από αυτό που μπορεί να έχουμε στο μυαλό μας. Όλα είναι πολιτική γύρω μας αρκεί να ρίξεις μια ματιά στον κόσμο που μας περιβάλλει. Αν αρχίσεις να μετράς κοινωνικά διαμορφωμένες συνθήκες, συμπεριφορές, συνήθειες και πράξεις, καταλαβαίνεις γρήγορα πως η πολιτική είναι ανέκαθεν παντού. Στο συνειδητό και το ασυνείδητό μας. Ως επιλογή, ως τρόπος, ως στάση. Όχι επειδή είναι το “must” των ημερών, αλλά επειδή είναι, εδώ και αιώνες, τόσο βαθιά η σχέση της με τις ζωές των ανθρώπων. Κανείς δεν το διατύπωσε καλύτερα από τον Αριστοτέλη στα Πολιτικά, όπου αναφέρει πως: «ο άνθρωπος είναι από τη φύση του ζώο πολιτικό», εννοώντας ότι μόνο μέσα στην πολιτική κοινότητα μπορούν οι άνθρωποι να ζήσουν τον «ευδαίμονα βίο».
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Heywood, A., (επιμέλεια, Δ. Ασημακοπούλου),«Εισαγωγή στην πολιτική». (Τέταρτη έκδοση). Αθήνα: Επίκεντρο, 2014
