Της Καίτης Καππάτου,
Η ναυτιλία αποτελεί θεμελιώδη πυλώνα της οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης της χώρας μας, ο οποίος βασίζεται σε ένα δυνατό και ανταγωνιστικό σύστημα θαλάσσιων μεταφορών. Η ενασχόληση με τη θάλασσα αποτελεί παράδοση 200 ετών στη χώρα μας, ξεκινώντας από ιστορικούς ναυτότοπους της Ελλάδας και έχει εξελιχθεί τόσο, που δεν είναι λίγες οι φορές που η Ελληνική ναυτική βιομηχανία πρωτοπορεί στην εφοδιαστική αλυσίδα, παρέχοντας νέες προοπτικές στον κλάδο. Η ανάπτυξη της ναυτιλίας εξαρτάται, εκτός των άλλων, και από τις δράσεις, τις δεξιότητες και τον επαγγελματισμό όσων ασχολούνται με αυτή. Αποτελεί έναν από τους πιο διεθνοποιημένους επαγγελματικούς κλάδους, καθώς σε ένα πλοίο μπορεί να εργάζονται ναυτικοί από 30 διαφορετικά έθνη, ενώ και κατά τη διάρκεια του πλου το πλοίο μπορεί να περνά τα σύνορα δεκάδων κρατών.
Τα δύο τελευταία χρόνια, ωστόσο, η πανδημία του COVID-19 έφερε χιλιάδες ναυτικούς σε δεινή θέση, αναγκάζοντάς τους για μεγάλα χρονικά διαστήματα να παραμένουν ακινητοποιημένοι εν πλω χωρίς να έχουν τη δυνατότητα να αντικατασταθούν από άλλα πληρώματα και να επαναπατριστούν. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Ναυτιλίας (IMO) και την Διεθνή Ομοσπονδία Εργαζομένων στις Μεταφορές (ITF), υπολογίζεται πως 150.000 με 200.000 ναυτικοί παραμένουν ακόμη στα πλοία τους (μειωμένος βέβαια ο αριθμός σε σχέση με το έτος 2020, που περίπου 400.000 ναυτικοί βρίσκονταν εν πλω), παρά τις συντονισμένες προσπάθειες διεθνών οργανισμών ναυτιλίας και των εταιριών.
Οι περισσότεροι ναυτικοί που τελούν σε κατάσταση «ομηρίας» έχουν υπερβεί το μέγιστο χρόνο υπηρεσίας τους, ξεπερνώντας τους 17 μήνες υπηρεσίας στη θάλασσα μακριά από την ξηρά και χωρίς άμεση επαφή με την οικογένειά τους, διακινδυνεύοντας τη ζωή τους. Ανάλογα μεγάλος είναι και ο αριθμός όσων περιμένουν να ναυτολογηθούν, διότι η πανδημία μπορεί να τους βρήκε στην ξηρά.
Το τελευταίο διάστημα, η διεθνής κοινότητα γίνεται μάρτυρας επαναλαμβανόμενων παραβιάσεων των δικαιωμάτων των ναυτικών, μάρτυρας μιας ανθρωπιστικής κρίσης; Όταν βλέπουμε κράτη να μην επιτρέπουν την αλλαγή πληρωμάτων, ενώ επιτρέπουν την φορτοεκφόρτωση εμπορευμάτων, είναι προφανές ότι παραβιάζεται η Διεθνής Σύμβαση Ναυτικής Εργασίας (MLC 2016). Τη σύμβαση αυτή έχουν κυρώσει 97 χώρας, ανάμεσα σε αυτά και η χώρα μας (με το ν.4078/2012), και η οποία εξασφαλίζει αξιοπρεπείς και ασφαλείς συνθήκες εργασίας στο πλοίο, παρέχοντας δικαιώματα στους ναυτικούς, όπως η δυνατότητα αποβίβασης μετά το πέρας των 11 μηνών, καθώς και το δικαίωμα παροχής ιατρικής βοήθειας επί του πλοίου και στους λιμένες υποδοχής.
Επιπλέον, το πλήρωμα έρχεται αντιμέτωπο με επιπρόσθετο φόρτο εργασίας, κατ’ επανάληψη υπερωρίες και μειωμένο χρόνο ανάπαυσης που το εξαντλεί ψυχικά και σωματικά, ενώ ταυτόχρονα αυξάνονται τα προβλήματα υγείας και η πιθανότητα εργασιακών ατυχημάτων στο πλοίο. Τα περιοριστικά μέτρα που επιβάλλουν τα κράτη στους λιμένες τους διακυβεύουν την ευημερία του συνολικού πληρώματος αλλά και του παγκόσμιου εμπορίου, το οποίο οδηγείται σε μια μη βιώσιμη κατάσταση, καθώς διαταράσσεται η παγκόσμια εφοδιαστική αλυσίδα σε είδη πρώτης ανάγκης, όπως ιατροφαρμακευτικά υλικά και τρόφιμα.
Άλλη μια πρόκληση που έρχεται να προστεθεί είναι η ανάγκη μαζικού εμβολιασμού των ναυτικών. Δεν είναι λίγα, άλλωστε, τα κράτη που θεωρούν απαραίτητο τον εμβολιασμό του πληρώματος των πλοίων προκειμένου να εισέλθουν στους λιμένες του. H Σιγκαπούρη, για παράδειγμα, ανακοίνωσε την απαγόρευση αλλαγής πληρώματος για πλήρωμα που πρόσφατα είχε ταξιδέψει στην Ινδία και η Νότια Κορέα, ενώ έχει επίσης προσθέσει την Ινδία στη λίστα με τις χώρες υψηλού κινδύνου Covid-19. Τέτοιες πρακτικές απειλούν τους πλοιοκτήτες με νομικές και οικονομικές ζημίες, αν συνεχίσουν να ταξιδεύουν με μη εμβολιασμένο πλήρωμα.
Αρμόδιοι διεθνείς οργανισμοί των Ηνωμένων Εθνών (π.χ. IMO) και οι διεθνείς ενώσεις πλοιοκτησίας και ναυτεργατών (ICI, ITF) συμβάλλουν ενεργά στην εφεύρεση αποδοτικών λύσεων τόσο για τις αλλαγές πληρωμάτων όσο και για τον εμβολιασμό των ναυτικών, θεωρώντας πως πρέπει να δοθεί προτεραιότητα στους εμβολιασμούς τους, δεδομένου ότι οι ναυτικοί αποτελούν μια ξεχωριστή πληθυσμιακή ομάδα, που συμβάλλει στην παγκόσμια εφοδιαστική αλυσίδα. Οι ΗΠΑ έχουν ξεκινήσει ήδη εμβολιαστικά προγράμματα για αλλοδαπούς ναυτικούς με τη συμβολή των οποίων μεταφέρονται αναγκαία αγαθά στις ΗΠΑ, ενώ τον Ιούνιο η Ολλανδία ξεκινά ένα εμβολιαστικό πρόγραμμα, κατά το οποίο θα εμβολιάζονται ναυτικοί ανεξαρτήτως εθνικότητας σε ποντοπόρα πλοία με ολλανδική σημαία ή σε πλοία ολλανδικών συμφερόντων.
Η δημιουργία μεγάλων εμβολιαστικών κέντρων σε σημαντικούς λιμένες ανά τον κόσμο, όπως προτείνει το ICS, καθίσταται απαραίτητη και, ταυτόχρονα, αποδεικνύει τις προσπάθειες για τη δημιουργία ενός ασφαλούς και υγιούς περιβάλλοντος στο πλοίο. Προτεραιότητα όλων των εμπλεκομένων με τη ναυτιλία μερών αποτελεί η διασφάλιση της προστασίας των δικαιωμάτων των ναυτικών που παρ’ όλες τις δυσκολίες έχουν καταφέρει να κρατήσουν το εμπόριο ενεργό. Έτσι, οι διεθνείς οργανισμοί (IMO), οι ναυλωτές, οι ιδιοκτήτες των φορτίων, οι διαχειρίστριες εταιρίες και οι πάροχοι υπηρεσιών logistics εργάζονται με γνώμονα την ευημερία του συνολικού πληρώματος, παράλληλα, με τον πρωταρχικό τους στόχο, την παράδοση των εμπορευμάτων.
Ανακεφαλαιώνοντας, η κρίση της πανδημίας δεν αποδυνάμωσε, αλλά αντίθετα ενίσχυσε την εφαρμογή των διεθνών κανόνων της ναυτεργασίας και οι εταιρίες καταβάλλουν κάθε προσπάθεια, ώστε να βελτιώσουν την ποιότητα ζωής στο πλοίο. Οι περισσότερες ναυτιλιακές εταιρίες επενδύουν στην πρόσβαση των ναυτικών σε wifi εν πλω, στην εξέλιξη των τηλεπικοινωνιών και στη μετεξέλιξη της ιατρικής στη ναυτιλία, εφαρμόζοντας την τηλεϊατρική στο πολύπλοκο ναυτικό περιβάλλον.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Λία Αθανασίου: Σε κατάσταση ομηρίας περισσότεροι από 400.000 ναυτικοί, kathimerini.gr, διαθέσιμο εδώ
- Ένας οδικός χάρτης για τον εμβολιασμό των ναυτικών, naftikachronika.gr, διαθέσιμο εδώ
