Της Μαρίας Μπουλιέρη,
Στο προηγούμενο άρθρο αναλύσαμε την έννοια της παραπλανητικής πρακτικής, ως αθέμιτης εμπορικής πρακτικής και τονίσαμε συγκεκριμένα καθημερινά παραδείγματα τέτοιων πρακτικών, έναντι των οποίων εμείς, ως καταναλωτές, θα πρέπει να είμαστε ιδιαίτερα προσεκτικοί και ενήμεροι για το πώς μπορούμε να προστατευτούμε και για τα δικαιώματά μας.
Στο παρόν άρθρο θα δούμε την άλλη έκφανση των αθέμιτων εμπορικών πρακτικών, δηλαδή τις επιθετικές εμπορικές πρακτικές (Aggressive Commercial Practices). Λέγοντας «επιθετικές», το μυαλό μας πάει αυτομάτως σε μια ακραία, πιεστική ή ίσως και άμεσα ή έμμεσα βίαια συμπεριφορά από μεριάς του εμπόρου. Ποια θα μπορούσε να είναι μια πιεστική, επιθετική συμπεριφορά του εμπόρου, που να προσβάλει τα δικαιώματά μας ως καταναλωτές;
Τον ορισμό των επιθετικών εμπορικών πρακτικών τον βρίσκουμε στην Οδηγία 2005/29/EK του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 11ης Μαΐου 2005 (στο εξής «Οδηγία»), σύμφωνα με την οποία «Μια εμπορική πρακτική θεωρείται επιθετική εάν […] χρησιμοποιεί παρενόχληση, καταναγκασμό, συμπεριλαμβανομένης και της άσκησης σωματικής βίας, ή κατάχρηση επιρροής και, ως εκ τούτου, παρεμποδίζει σημαντικά ή ενδέχεται να παρεμποδίσει σημαντικά την ελευθερία επιλογής ή συμπεριφοράς του μέσου καταναλωτή ως προς το προϊόν, με αποτέλεσμα να τον οδηγεί ή να είναι πιθανόν να τον οδηγήσει να λάβει απόφαση συναλλαγής που διαφορετικά δεν θα ελάμβανε.»
Επομένως, καταλαβαίνουμε ότι βασικά χαρακτηριστικά μίας τέτοιας πρακτικής είναι ότι είναι παρενοχλεί ή καταναγκάζει τον καταναλωτή, χωρίς να αποκλείεται να χρησιμοποιεί σωματική βία ή κατάχρηση επιρροής. Αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα να λάβει ο καταναλωτής μια απόφαση εξαιτίας αυτής της πίεσης, ενώ δεν θα την λάμβανε, εάν δεν είχε έρθει σε αυτή την άβολη θέση. Η Οδηγία αυτή, στο τέλος της, στο Παράρτημα 1 αναφέρει πρακτικές, οι οποίες υπό οποιαδήποτε περίπτωση είναι αθέμιτες (blacklist). Το Παράρτημα περιλαμβάνει 8 επιθετικές πρακτικές, ενώ ανά περίπτωση μπορεί να χαρακτηρισθούν και άλλες ως τέτοιες.
Επίμονες και ανεπιθύμητες προσφορές
Αυτή είναι μία από τις πιο συνηθισμένες περιπτώσεις. Πόσες φορές έχει τύχει να σας παίρνουν επανειλημμένα τηλέφωνα, να σας στέλνουν μηνύματα στο email, στο κινητό ή και σε άλλες εφαρμογές, όπως το viber, με σκοπό να σας πείσουν-πιέσουν- εξαναγκάσουν να αγοράσετε κάτι, προκειμένου να σταματήσουν να σας ενοχλούν και να σας «σπάνε» τα νεύρα; Κάποια στιγμή κατά τις προηγούμενες αγορές σας, ίσως, γραφτήκατε στα newsletters του καταστήματος και από τότε παρατηρείτε συνέχεια μηνύματα για νέες προσφορές, νέα προϊόντα κ.λπ.. Αυτή η πρακτική έχει κριθεί ως επιθετική, είναι παράνομη και έχετε το δικαίωμα να απαιτήσετε να διαγραφείτε από κάθε λίστα και να μην σας ξαναστείλουν κανένα μήνυμα!
Χειραγώγηση παιδιών
Μία άλλη τακτική που έχει χρησιμοποιηθεί είναι μέσα από τις διαφημίσεις ενός προϊόντος να γίνεται πρόσκληση προς τα παιδιά να αγοράσουν ή να πείσουν τους γονείς τους ή άλλα ενήλικα άτομα να τους το αγοράσουν. Οι έμποροι δεν μπορούν να λένε στα παιδιά να ζητήσουν από τους γονείς με φράσεις, όπως για παράδειγμα «Ζήτα από τους γονείς σου να σου αγοράσουν αυτό το παιχνίδι» ή «Το αγαπημένο σας βιβλίο κυκλοφορεί τώρα σε DVD: πείτε στη μαμά σας να σας το αγοράσει» (αληθινή ιστορία). Τέτοιες τακτικές απαγορεύονται και η απαγόρευση αυτή ισχύει για όλα τα μέσα μαζικής επικοινωνίας, όπως η τηλεόραση και, κυρίως, το διαδίκτυο.
Επισκέψεις στο σπίτι ή «Δεν φεύγεις αν δεν αγοράσεις κάτι»
Απαγορεύονται ακόμα οι προσωπικές επισκέψεις στο σπίτι του καταναλωτή κατά τις οποίες ο τελευταίος εκφράζει ρητά την επιθυμία του να φύγει ο πωλητής ή να μην ξαναέρθει. Εφόσον δεν επιθυμεί ο καταναλωτής την παρουσία του πωλητή στο σπίτι του, στον ιδιωτικό του χώρο και δεν ενδιαφέρεται να αγοράσει τελικά κάτι, δεν έχει δικαίωμα ο πωλητής να επιμένει και να έρχεται ξανά και ξανά προσπαθώντας να ολοκληρωθεί η συναλλαγή. Αντίστροφα, απαγορεύεται να δημιουργείται και η εντύπωση στον καταναλωτή ότι δεν μπορεί να εγκαταλείψει κάποιον χώρο, εάν δεν συναφθεί η σύμβαση, εάν για παράδειγμα δηλαδή δεν αγοράσει κάτι τελικά.
Άλλα παραδείγματα τέτοιων απαγορευμένων πρακτικών είναι το παράδειγμα των πλανόδιων, που μου έχει τύχει και προσωπικά και είναι πολύ συνηθισμένο ειδικά στο κέντρο της Αθήνας, οι οποίοι σε πλησιάζουν με σκοπό να σου πουλήσουν κάποιο βραχιόλι και με την ευκαιρία της χειραψίας στο «δένουν» στο χέρι, με αποτέλεσμα να σε εξαναγκάσουν στην βιάση της στιγμής να το πληρώσεις-αγοράσεις, καθώς είναι δύσκολο να το αφαιρέσεις. Ακόμα, απαγορεύεται, όπως είναι προφανές, η «ενημέρωση» του καταναλωτή ότι αν δεν αγοράσει το προϊόν τίθεται σε κίνδυνο το επάγγελμα ή η ζωή του.
Οι επιθετικές εμπορικές πρακτικές είναι μια κατηγορία, ίσως, πιο επικίνδυνη από τις παραπλανητικές πρακτικές, για αυτό και απαγορεύονται. Οι καταναλωτές δεν πρέπει να δείχνουν ανοχή σε καμία τέτοια πρακτική και είναι σημαντικό να είναι πάντα προσεκτικοί κατά τις αγορές τους και τις συναλλαγές τους εν γένει, ώστε να μην πέφτουν θύματα εμπόρων που βρίσκουν την ευκαιρία να πιέσουν με διάφορες προφάσεις για να πετύχουν τον στόχο τους, αποκομίζοντας κέρδη.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Οδηγία 2005/29/EK του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 11ης Μαΐου 2005, διαθέσιμη εδώ
- Η ΟΔΗΓΙΑ 2005/29/ΕΚ ΓΙΑ ΤΙΣ ΑΘΕΜΙΤΕΣ ΕΜΠΟΡΙΚΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΚΑΙ Η ΕΝΣΩΜΑΤΩΣΗ ΤΗΣ ΣΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ, διπλωματική εργασία της Θεοδώρας Δουλάμη, διαθέσιμη εδώ
