Της Νάσιας Τριάντη,
Είναι νομίζω ανιχνεύσιμο και κοινώς αποδεκτό ότι κάθε γενιά σηματοδοτείται από ορισμένες προκλήσεις, τις οποίες καλείται να αντιμετωπίσει, καθώς και καταστάσεις και συμπεριφορές που πρέπει να βελτιώσει. Για παράδειγμα, εγώ ταυτίζω στο μυαλό μου τις δεκαετίες του ’50 και του ’60 με την έκρηξη των κινημάτων για τα ανθρώπινα δικαιώματα και ειδικότερα το κίνημα για τα δικαιώματα των γυναικών, ενώ τις επόμενες δύο δεκαετίες ακολουθούν και βρίσκονται στο επίκεντρο της προσοχής αντιρατσιστικά κινήματα και κινήματα για τα δικαιώματα τις ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας. Φαίνεται, λοιπόν, ότι με την πάροδο του χρόνου και την πρόοδο της κοινωνίας ανακύπτουν νέα δικαιώματα, που βασίζονται στα κεκτημένα της προηγούμενης δεκαετίας και τα οποία χρίζουν διεκδίκησης και υπεράσπισης. Έτσι, το δικαίωμα που είναι δημοφιλές τις τελευταίες δύο δεκαετίες, είναι το δικαίωμα στο περιβάλλον και ό,τι αυτό περιλαμβάνει.
Το δικαίωμα στο περιβάλλον, ωστόσο, δεν αποτελεί καινοτομία των τελευταίων δύο δεκαετιών. Νομοθετικά κείμενα για την προστασία του περιβάλλοντος χρονολογούνται από τη δεκαετία του 1970, απλά τα τελευταία χρόνια το αίτημα για βιώσιμη ανάπτυξη γίνεται όλο και πιο επιτακτικό, διότι οι επιπτώσεις από τον μη οικολογικό τρόπο ζωής έχουν αρχίσει να δημιουργούν την εντύπωση ότι ο πλανήτης στον οποίο ζούμε έχει ημερομηνία λήξης. Η Ελλάδα, όντας και μέλος της ΕΕ, ακολουθεί μια πολιτική σεβασμού προς το περιβάλλον, η οποία ανανεώνεται διαρκώς. Συγκεκριμένα, η χώρα μας συμμορφώνεται πλήρως με τις ευρωπαϊκές υποδείξεις, ενσωματώνοντας στο εθνικό της δίκαιο το περιεχόμενο των νομοθετικών κειμένων που ρυθμίζουν την βιώσιμη ανάπτυξη των ευρωπαϊκών κρατών. Εκτός αυτού, πρέπει να σημειωθεί ότι στο Σύνταγμα του 1975, που θεωρείται έτσι κι αλλιώς πρωτοπόρο για την εποχή του, υπήρχε ρητή διάταξη (Άρθρο 24 του Συντάγματος) που ρύθμιζε την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος και η οποία εμπλουτίστηκε με την αναθεώρηση του 1986 και του 2001. Από τα παραπάνω καταλαβαίνουμε ότι υπάρχει το επίσημο νομοθετικό πλαίσιο για τη διαμόρφωση οικολογικής συνείδησης στη χώρα μας, πράγμα που είναι ιδιαίτερα ελπιδοφόρο. Παρόλα αυτά, όπως καταγράφεται από την οργάνωση WWF, οι επιστημονικές ενδείξεις και παρατηρήσεις δεν φανερώνουν άμβλυνση των περιβαλλοντικών πιέσεων, πράγμα που μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι παρά την εκτεταμένη περιβαλλοντική νομοθεσία, εντοπίζεται κωλυσιεργία στο στάδιο εφαρμογής των κανόνων αυτών σε πραγματικό χρόνο. Επομένως, ο στόχος μας πλέον είναι η πρακτική εφαρμογή όσων με τόση επιδεξιότητα έχουν γραφτεί πάνω στο χαρτί!
Η κυβέρνηση Μητσοτάκη έχει προβεί ήδη από την εκλογή της σε διακηρύξεις περί διαμόρφωσης μιας ατζέντας ρυθμίσεων σχετικά με το περιβάλλον, η οποία θα ανταποκρίνεται γενικά στις νέες προκλήσεις που τίθενται σε παγκόσμιο επίπεδο, αλλά και ειδικότερα στις ανάγκες του τόπου μας. Ο Πρωθυπουργός σε συνάντηση του με εκπροσώπους 18 περιβαλλοντικών οργανώσεων, που έλαβε χώρα το 2019, προέβη σε ανάπτυξη επιμέρους βημάτων για την υιοθέτηση ενός πιο οικολογικού τρόπου ζωής και τελικά την επίτευξη του στόχου που έχει οριστεί από την ΕΕ για κλιματική ουδετερότητα με μηδενικές εκπομπές άνθρακα μέχρι το 2050. Οι προσδοκίες για επίτευξη του στόχου αυτού είναι ιδιαίτερα υψηλές και απαιτούν σκληρή και σταθερή προσπάθεια. Πιο συγκεκριμένα, μπορούμε να συνοψίσουμε το πρόγραμμα που εξέθεσε σε ορισμένα κεντρικά σημεία: την ανεξαρτητοποίηση από το λιγνίτη μέχρι το 2028, την εντονότερη χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (ΑΠΕ), την αναβάθμιση του συστήματος ανακύκλωσης και διαχείρισης απορριμμάτων, τον πολλαπλασιασμό των εν ενεργεία ηλεκτρικών αυτοκινήτων και την απαγόρευση των πλαστικών μιας χρήσης μέχρι το 2021. Άξιος προσοχής, κατά τη γνώμη μου, είναι ο τελευταίος αυτός στόχος σχετικά με την απαγόρευση χρήσης πλαστικών, καθότι όντας στα μέσα του 2021, παρά τα σημαντικά βήματα που έχουν γίνει για τον περιορισμό της χρήσης τους, η παρουσία των πλαστικών στην αγορά είναι ιδιαίτερα έντονη, κυρίως λόγω του μικρού κόστους παραγωγής και της πρακτικής χρησιμότητας που εμφανίζουν. Από την άλλη, ούτε και οι υπόλοιποι στόχοι μπορούμε να πούμε ότι έχουν επιτευχθεί σε ικανοποιητικό βαθμό και αυτό είναι που καθιστά την ανανέωση της νομοθεσίας αδήριτη ανάγκη. Χρειάζεται επαναπροσδιορισμός των στόχων και αναβίωση της ευαισθησίας των πολιτών, καθώς σε αυτήν στηρίζει σε μεγάλο βαθμό το εγχείρημά της η κυβέρνηση.
Το ρόλο αυτό ελπίζουμε να διαδραματίσει ο νέος κλιματικός νόμος που συζητείται επί του παρόντος. Πιο συγκεκριμένα, με πρωτοβουλία της Φώφης Γεννηματά, προέδρου του Κινήματος Αλλαγής, υπό την μορφή επιστολής προς τον Πρωθυπουργό, ξεκίνησε η συζήτηση για την σύνταξη ενός νέου νομοθετικού κειμένου, το οποίο θα θέτει ένα ρυθμιστικό πλαίσιο σχετικά με την προστασία του περιβάλλοντος. Με το πράσινο φώς που δόθηκε από τον Πρωθυπουργό, συντάχθηκε ένα προσχέδιο νόμου, το οποίο μάλιστα αυτή τη στιγμή βρίσκεται σε διαδικτυακή δημόσια διαβούλευση, παραχωρώντας το βήμα στους πολίτες να εκφέρουν άποψη πάνω σε αυτό, να προτείνουν τροποποιήσεις και να ψηφίσουν θετικά ή αρνητικά. Στο πλαίσιο αυτής της πρότασης, ειπώθηκε από την Πρόεδρο του ΚΙΝΑΛ ότι: «Είναι αναγκαίο σε ένα τόσο κρίσιμο θέμα για το μέλλον να μην επικρατήσουν σκοπιμότητες και κομματικά συμφέροντα». Ελπίζουμε να συμμερίζονται την άποψη αυτή και τα λοιπά πολιτικά κόμματα και να λαμβάνουν μέρος στις διαβουλεύσεις, απαλλαγμένα από κομματικές έριδες και ανταγωνιστικές συμπεριφορές, με γνώμονα μόνο την αποτελεσματικότητα του νόμου.
Χρήσιμο θα ήταν, για λόγους πληρότητας, να ασχοληθούμε σε αυτό το σημείο με τις θέσεις του ΚΙΝΑΛ όσον αφορά το περιβαλλοντικό ζήτημα, δεδομένου ότι το αίτημα ψήφισης ειδικού νόμου για το περιβάλλον επωάστηκε εντός του κόμματος αυτού. Εξετάζοντάς τες, διαπιστώνουμε με ιδιαίτερη χαρά ότι κινούνται στο ίδιο μήκος κύματος με αυτές της κυβέρνησης. Οι εκπρόσωποι του κόμματος, δηλαδή, μιλούν για ενθάρρυνση της χρήσης των ΑΠΕ καθώς και της ανέγερσης νέων «πράσινων» κτηρίων, θίγουν το ζήτημα της καλύτερης διαχείρισης των αποβλήτων και θέτουν ως πρωταρχικό στόχο τη μείωση των εκπομπών αερίων με απώτερο στόχο τον εκμηδενισμό τους σε βάθος χρόνου. Η σύμπνοια των απόψεων της κυβέρνησης και ενός κόμματος της αντιπολίτευσης πάνω στο περιβαλλοντικό, συνιστά ένα καλό σημάδι για τη συνεργασία και των υπολοίπων κομμάτων πάνω σε ένα ζήτημα που απαιτεί όλα τα κόμματα να ενώσουν τις δυνάμεις τους τόσο μεταξύ τους όσο και με τους επιστήμονες αλλά και με τους απλούς πολίτες, προκειμένου να επέλθει το επιθυμητό αποτέλεσμα.
Διατρέχοντας εν συντομία το προσχέδιο του νόμου, παρατηρούμε ότι πραγματοποιείται ένας συγκερασμός των παραπάνω θέσεων με την προσθήκη ορισμένων νέων, εκσυγχρονισμένων στόχων. Η προσοχή παραμένει στον περιορισμό της εκπομπής αερίων του θερμοκηπίου και στην αναζήτηση νέων μορφών ενέργειας λιγότερο επιβλαβών για το περιβάλλον. Το στοιχείο που προστίθεται και δίνει μια νότα ανανέωσης στην πολιτική αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής είναι η βιώσιμη πλέον διαχείριση της με τρόπο συμφέροντα τόσο για το περιβάλλον όσο και για την οικονομία, δύο έννοιες που συχνά συγκρούονται, καθώς συνήθως ό,τι είναι καλό για το περιβάλλον, δεν είναι καλό για την οικονομία. Η προσπάθεια που γίνεται, δηλαδή, δεν είναι η απότομη κατάπαυση όλων των δραστηριοτήτων που έχουν έστω και μικρό αρνητικό αντίκτυπο στο περιβάλλον, αλλά η αναζήτηση μέσων με τα οποία κάθε δραστηριότητα μπορεί να προσαρμόσει τη λειτουργία της σε πιο οικολογικά δεδομένα. Με αυτόν τον τρόπο καλλιεργείται μια πιο σταθερή πολιτική, που είναι, άλλωστε, και η μόνη που μπορεί να βοηθήσει στην εκπλήρωση των μακροπρόθεσμων στόχων που έχουν τεθεί σε παγκόσμιο αλλά και εθνικό επίπεδο.
Ολοκληρώνοντας, θα ήθελα να καταγράψω ορισμένες σκέψεις πάνω στον νέο περιβαλλοντικό νόμο. Πρώτον, η κινητοποίηση περιβαλλοντικών οργανώσεων και γενικότερα ομάδων πίεσης είναι συγκλονιστική και δίνει ένα παραπάνω κίνητρο να δημιουργηθεί τελικά ένα κείμενο που θα ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις των καιρών μας. Δεύτερον, η συνειδητοποίηση από την πλευρά του εθνικού πολιτικού κόσμου ότι το περιβαλλοντικό χρειάζεται μια ρύθμιση ενιαία για όλους, τόσο τα φυσικά όσο και τα νομικά πρόσωπα και δεν αρκεί μόνο η δράση των σχετικών οργανισμών και η ευαισθητοποίηση των πολιτών, συνιστά σημείο καμπής για την θετική εξέλιξή του. Τέλος, ελπίζω η ζέση με την οποία έχει αντιμετωπιστεί το ζήτημα μέχρι στιγμής, σε θεωρητικό επίπεδο, να εξακολουθήσει να υπάρχει και να μην αντικατασταθεί στην πορεία από γενικόλογες διακηρύξεις που εξυπηρετούν το «φαίνεσθαι» και όχι την ουσία. Αυτό σημαίνει πως πρέπει να αντιμετωπιστεί το ζήτημα με τη σοβαρότητα που του αρμόζει και να μην υποτιμηθεί, όπως πολλές φορές συμβαίνει. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η συζήτηση για το περιβάλλον και την προστασία του, μας αφορά και μας επηρεάζει όλους και είναι ευκόλως εννοούμενο ότι πολιτικές και κυρίως κομματικές αντιπαραθέσεις, δεν χωρούν στη συζήτηση αυτή. Πρέπει να είμαστε όλοι ανοιχτοί σε προτάσεις, απ’ όπου και αν προέρχονται, αν πρόκειται να αποβούν καρποφόρες.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Πλατφόρμα διαλόγου για τον κλιματικό νόμο, klimatikosnomos.gr, διαθέσιμο εδώ
- Στις 18 Μαΐου η συζήτηση στη Βουλή για τον κλιματικό νόμο – Ειδήσεις – νέα – Το Βήμα Online (tovima.gr)
- Μητσοτάκης : Τολμηρές πολιτικές για την προστασία του περιβάλλοντος – Ειδήσεις – νέα – Το Βήμα Online, tovima.gr, διαθέσιμο εδώ
- Γεννηματά: Το ‘αύριο’ του περιβάλλοντος μετά την πανδημία, να είναι βιώσιμο και δίκαιο για όλους, news247.gr. διαθέσιμο εδώ
- Η συμμαχία για κλιματικό νόμο στην Ελλάδα μεγαλώνει! – Greenpeace Ελλάδα, διαθέσιμο εδώ
- Η περιβαλλοντική νομοθεσία και η εφαρμογή της στην Ελλάδα, wwf.gr, διαθέσιμο εδώ
