Του Κωνσταντίνου Πίχλιαβα,
Το σημερινό άρθρο αποτελεί το τελευταίο της σειράς για τους αυτοκράτορες της Ρώμης. Θα μας απασχολήσουν σήμερα οι βασιλείες του Δομιτιανού, τελευταίου των Φλαβίων (69-96), και Κομμόδου, υιού του Μάρκου Αυρηλίου και εσχάτου των Αντωνίνων (βλ. σχετικά στα περί των πέντε «καλών» αυτοκρατόρων άρθρα μου). Βεβαίως, απέχουν οι δύο μεταξύ τους έναν ολόκληρο αιώνα. Για το λόγο αυτό, η δομή της διήγησης σχετικά με τις βασιλείες τους θα έχει τη μορφή δύο αυτοτελών ενοτήτων.
Ο Δομιτιανός, ήταν δευτερότοκος υιός του Βεσπασιανού και αδερφός του Τίτου. Κατά το έτος των τεσσάρων αυτοκρατόρων και την ανάρρηση του πατέρα του στο αυτοκρατορικό αξίωμα (69), αν και νεαρός (μόλις 18 χρονών τότε), συμμετείχε στα γεγονότα που οδήγησαν στην πτώση του Βιτέλλιου και την είσοδο του πατέρα του στη Ρώμη. Με την αναγνώριση του Βεσπασιανού ως αυτοκράτορα έλαβε τον τίτλο του Καίσαρα και μετά τον αιφνίδιο θάνατο του Τίτου, σε ηλικία 30 ετών έγινε μόνος αυτοκράτορας. Ήδη από την αρχή της βασιλείας του, οι σχέσεις του με τη Σύγκλητο ήταν κακές. Ενδεικτικά, από τα δεκαπέντε χρόνια της Αρχής του τα δέκα ήταν Ύπατος, ενώ έφερε και το αξίωμα του ισόβιου τιμητή (censor perpetuus).
Στον τομέα της διοίκησης, ο ρόλος των συγκλητικών σκοπίμως υποβαθμίστηκε προς όφελος των Ιππέων, ενώ περιώνυμη ήταν η αυστηρότητα με την οποία ο Αυτοκράτορας αξιολογούσε το έργο των επαρχιακών διοικητών. Ομοίως, θετικό είναι και το αποτύπωμά του στο στρατιωτικό τομέα. Οι Γότθοι νικήθηκαν το 83 και επεκτάθηκε ο ρωμαϊκός έλεγχος στη Βρετανία. Στη Δακία τέλος, επετεύχθη ειρήνευση με την παροχή δώρων στο βασιλιά των Δακών, Δεκέβαλο. Παράλληλα, η ψυχοσύνθεση του Δομιτιανού, τύγχανε γαρ φύσει φιλύποπτος, χειροτέρεψε μετά από ανεπιτυχή στάση στην Άνω Γερμανία το 88. Εξαιτίας αυτού (σε συνδυασμό με την κριτική που ασκούσαν εναντίον του), εκδιώχθηκαν όλοι οι φιλόσοφοι από τη Ρώμη, καθώς και οι χριστιανοί της Αυτοκρατορίας. Τελικά, κατόπιν συνομωσίας στενών συνεργατών του, της αυτοκρατορικής συζύγου, Δομιτίας Λογγίνας, και του θαλαμηπόλου Παρθενίου, ο Δομιτιανός δολοφονήθηκε και η μνήμη του καταδικάστηκε (damnatio memoriae).
Παρά την αρνητική εικόνα που μεταφέρουν οι αρχαίοι ιστορικοί, η νεότερη έρευνα αξιολογεί τη βασιλεία του Δομιτιανού ως εξαιρετικά επιτυχημένη. Ας περάσουμε τώρα στον τελευταίο των «κακών» αυτοκρατόρων, Κόμμοδο. Ο Κόμμοδος ήταν ο μοναδικός υιός του Μάρκου Αυρηλίου και της Φαυστίνας της Νεότερης που επεβίωσε της εφηβείας (το ζευγάρι απέκτησε συνολικά πάνω από δώδεκα παιδιά, εκ των οποίων επέζησαν ο Κόμμοδος και πέντε αδερφές του). Ως προαλειφόμενος διάδοχος, από νωρίς έλαβε τον αυτοκρατορικό τίτλο από τον πατέρα του και όταν αυτός πέθανε (180) έγινε μόνος αυτοκράτωρ σε ηλικία 19 ετών. Πρώτη του πράξη ήταν η σύναψη ειρήνης με τους Γότθους και η επιστροφή στη Ρώμη.
Το 182, ο Κόμμοδος βρέθηκε αντιμέτωπος με συνομωσία εναντίον του, στην οποία εμπλεκόταν η ίδια του η αδερφή, Λουκίλλα, χήρα του Λευκίου Βήρου και επιφανείς συγκλητικοί. Την ίδια χρονιά, καταδικάστηκε και η γυναίκα του, Κρισπίνα, με την κατηγορία της μοιχείας. Παρόμοια τύχη είχαν και ανώτατοι κρατικοί λειτουργοί, όπως οι έπαρχοι του Πραιτωρίου, Περέννιος (185), και Κλέανδρος (189). Τα τελευταία τρία χρόνια της Αρχής του ήταν τα πλέον ανυπόφορα. Με νόμο, απαιτήθηκε την απόδοση θεϊκών τιμών στο αυτοκρατορικό πρόσωπο, επίσης μετά από πυρκαγιά μετονόμασε τη Ρώμη σε Colonia Lucia Aurelia Nova Commodiana (καθιστώντας την προσωπική του αποικία !!!) και τέλος συμμετείχε σε μονομαχικούς αγώνες. Ετοιμαζόταν μάλιστα να αναλάβει την όγδοη Υπατεία του (Ιανουάριος του 192) υπό τη συνοδεία μονομάχων. Δολοφονήθηκε όμως την τελευταία μέρα του 192 ως αποτέλεσμα συνομωσίας μεταξύ της αυτοκρατορικής ερωμένης Μαρκίας, του επάρχου του Πραιτωρίου Λαίτου και του προκοίτου Εκλεκτού. Τον διαδέχθηκε ο Περτίνακας.
Βλέπουμε λοιπόν, πως και για τους τέσσερεις «κακούς» αυτοκράτορες τα στοιχεία είναι εν πολλοίς καταδικαστικά. Παρά το γεγονός πως θετικά γεγονότα συνέβησαν κατά την Αρχή τους, αυτά υποσκιάζονται από την περιφρόνηση των τύπων που είχε καθιερώσει ο Αύγουστος και τις κακές τους σχέσεις με τη Σύγκλητο. Η μνήμη τους, μετά θάνατον καταδικάστηκε και τα ονόματά τους διεγράφησαν από τα δημόσια έγραφα και μνημεία. Μόνο ο Κόμμοδος αποκαταστάθηκε και αποθεώθηκε από το Σεπτίμιο Σεβήρο, μια πράξη που ως στόχο είχε να κατοχυρώσει τη δική του δυναστεία (193-235). Με αυτά σας αφήνω.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Mackay Ch., Αρχαία Ρώμη Στρατιωτική και πολιτική Ιστορία, Παπαδήμας, Αθήνα 2014, σ. 294-300 και 315-317.
- Μπουραζέλης Κ., Oι τρόφιμοι της Λύκαινας, ΜΙΕΤ, Αθήνα 2015, σ. 290-295 και 318-320.
- Σακελαρίου Μ., «Από την αρχή της μονοκρατορίας του Οκταβιανού Αυγούστου ως το τέλος της Δυναστείας των Φλαβίων (30 π.Χ.-96 μ.Χ.), Ελληνισμός και Ρώμη», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τ. 14, Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα 2015, σ. 90-95.
- Σακελαρίου Μ., «Από τον Νέρβα ως τον Κόμμοδο (96-192 μ.Χ.), Ελληνισμός και Ρώμη», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τ. 14, Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα 2015, σ. 95-99.
