Της Αγγελικής Μανωλάκη,
Αντιλαμβανόμαστε το έγκλημα ως ένα φαινόμενο που δημιουργείται και πραγματοποιείται μέσα στις κοινωνίες και από τις κοινωνίες, καθώς οι δράστες αγνοούν και παραβαίνουν άθελα ή ηθελημένα τους νόμους και το κοινό περί δικαίου αίσθημα. Κάπως έτσι, δημιουργήθηκε η επιστήμη της εγκληματολογίας, ώστε να ερμηνεύσει τα φαινόμενα παραβατικότητας και να προτείνει λύσεις έμπρακτες, αλλά και θεωρητικές για τη μείωσή τους, την εμφάνισή της και την αποκατάσταση και επανένταξη στην κοινωνία των θυτών και θυμάτων. Αντλεί στοιχεία ως ξεχωριστή κοινωνική επιστήμη από τα συναφή πεδία της ψυχολογίας, της βιολογίας, της νευρολογίας, της ψυχιατρικής ακόμα και της οικονομικής επιστήμης.
Οι εγκληματολόγοι, από τη γέννησή της επιστήμης τους μέχρι και σήμερα, συνεχίζουν να ψάχνουν ικανοποιητικές απαντήσεις ή και να βελτιώνουν, αλλά και να εμπλουτίζουν τις ήδη υπάρχουσες στο κλασικό πλέον ερώτημα: «γιατί το έγκλημα είναι κοινωνικό φαινόμενο;». Βασικός σκοπός της θεωρητικής πλευράς του αντικειμένου τους είναι να μάθουν τους λόγους που συντέλεσαν στο έγκλημα, την αρχή του και μέχρι που έχει φτάσει.
Μια χαρακτηριστική μελέτη αποτελεί, για παράδειγμα, αυτή του καθηγητή εγκληματολογίας Ronet Bachman σε συνεργασία με τον καθηγητή κοινωνιολογίας Russell Schutt, οι οποίοι ασχολήθηκαν με την εμφάνιση των νεανικών συμμοριών κατά το 1980 με 1990, κυρίως στις Η.Π.Α. Ήθελαν να καταλάβουν τη σημασία του να ανήκεις σε μια συμμορία και πως επιλέγει κάποιος να συμμετάσχει και να προβεί σε μια παραβατική συμπεριφορά. Η έρευνά τους τους οδήγησε στο συμπέρασμα πως κοινωνιολογικοί και αναπτυξιακοί παράγοντες συμβάλλουν στην εκδήλωση εγκληματικής συμπεριφοράς του ατόμου, σε συνδυασμό με πιθανές γενετικές διαταραχές που συνδέονται με πιο επιρρεπή, εκτός νόμου, συμπεριφορά. Επομένως, κοινωνιολογικοί, οικονομικοί, περιβαλλοντικοί, ατομικοί και γενετικοί παράγοντες αλληλεπιδρούν και επηρεάζουν τη συμπεριφορά του ατόμου σε μια κοινωνία.
Ένα ακόμα σημείο των ευρημάτων της εγκληματολογίας που αξίζει να αναφερθεί, θεωρώ πως είναι η αντιστρόφως αναλογική σχέση της οικονομίας με την εγκληματικότητα. Αυτό σημαίνει πως σε μια κοινωνία με την οικονομία της σε ύφεση και μειωμένα προγράμματα κοινωνικής και κρατικής μέριμνας, τα ποσοστά παραβατικότητας αυξάνονται, κυρίως τα βίαια εγκλήματα, ενώ όταν η οικονομία μιας κοινωνίας ακμάζει, τότε τα ποσοστά εγκληματικότητας μειώνονται. Φυσικά, η οικονομία πρέπει να ακμάζει για μεγάλο μέρος του πληθυσμού, αν όχι για όλο, ώστε η άνιση κατανομή του πλούτου να μην αποτελέσει αφορμή για αύξηση της εγκληματικότητας.
Οι εγκληματολόγοι είναι επιφορτισμένοι με το καθήκον να ανακαλύψουν συσχετίσεις ανάμεσα στο έγκλημα, τον εγκληματία και στο πως το εκάστοτε νομικό σύστημα ορίζει το έγκλημα. Μέσα από αυτή τη συνεχή διαλεκτική σχέση ενδέχεται να προκύψει ακόμα και ενίσχυση του νομικού συστήματος ή σύνταξη νέων νόμων πιο αποτελεσματικών για τις ανάγκες του κοινωνικού συνόλου. Καθοριστική έχει υπάρξει, επίσης, η συμβολή των επιστημόνων, ώστε πλέον να θεωρούμε πως η φυλάκιση νεαρών παραβατών για μη βίαια εγκλήματα είναι αναποτελεσματική και συχνά οδηγεί σε μη σωφρονισμό του δράστη, αλλά σε μεγαλύτερη εμπλοκή του με την εγκληματικότητα, κατά τη διάρκεια της ζωής του.
Επιπλέον, μια ακόμα έρευνα κατέδειξε τα εγκληματικά πρότυπα της τελευταίας δεκαετίας. Χάρη στην εκτενέστατη έρευνα του Weber State University έχουμε δεδομένα στη διάθεσή μας, που αποδεικνύουν πως τα περισσότερα βίαια εγκλήματα συντελούνται κατά τη διάρκεια της θερινής περιόδου, διότι, σύμφωνα πάντα με τη θεωρία, οι άνθρωποι, λόγω της χαλαρότητας και της ξεγνοιασιάς των διακοπών, δε μένουν τόσο πολύ σπίτι. Ακόμα και οι αυξημένες θερμοκρασίες του καλοκαιριού επηρεάζουν την επιθετικότητα, καθώς δημιουργούν αύξηση της πίεσης και ένταση στο σώμα, άρα και αυξημένη παραγωγή ορμονών στρες. Το παραπάνω καταδεικνύει πως περιβαλλοντικοί παράγοντες αλληλεπιδρούν με ατομικούς, βιολογικούς και κοινωνικούς και συντελούν σε μια τετελεσμένη εκδήλωση συμπεριφοράς.
Στην Ελλάδα, δυστυχώς, και η ίδια η επιστήμη της εγκληματολογίας, αλλά και το επάγγελμα είναι σε μεγάλο βαθμό υποβαθμισμένα τόσο σε δημόσιο όσο και σε ιδιωτικό επίπεδο, όχι μόνο λόγω των υποδομών που δεν υπάρχουν, αλλά κυρίως, λόγω της σύγχυσης που επικρατεί ανάμεσα στον εγκληματολόγο και τον κοινωνιολόγο, δύο διακριτά επαγγέλματα με διαφορετικό αντικείμενο σπουδών και μελέτης, που δυσχεραίνουν και τους φοιτητές που ενδιαφέρονται να εντρυφήσουν, αλλά και τους εργαζομένους που αντιμετωπίζουν ένα εχθρικό περιβάλλον.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Η Επιστήμη της Εγκληματολογίας, webmusic.gr, διαθέσιμο εδώ
- Τι είναι η Εγκληματολογία; Είναι μόνο αυτό που ξέρουμε από το CSI;, youthspot.gr, διαθέσιμο εδώ
