Του Τάσου Μοσχονά,
H ημερομηνία ήταν 18 Μαρτίου του 2020, όταν ανακοινώθηκε η ματαίωση του 65ου διαγωνισμού της Eurovision. Έναν χρόνο και δύο μήνες μετά, όμως, ο θεσμός που εκατομμύρια Ευρωπαίοι και μη αγαπάμε επέστρεψε. Η Ολλανδία και το Rotterdam είναι, όπως απέδειξαν στους δύο ημιτελικούς, πανέτοιμες να υποδεχτούν τις 39 συμμετέχουσες χώρες και να διοργανώσουν μια άρτια διοργάνωση, παρά την πρωτοφανή κατάσταση.
Στο παρόν άρθρο, όμως, δε θα αναλύσω τα του φετινού διαγωνισμού. Καθώς πλησιάζει η διεξαγωγή του πολυαναμενόμενου μεγάλου τελικού, ένα συναίσθημα νοσταλγίας με κατέκλυσε. Αναρωτώμενος γιατί από μικρή ηλικία με προσέλκυσε τόσο πολύ ο ευρωπαϊκός διαγωνισμός, ώστε να ασχολούμαι ετησίως φανατικά, δε μπορούσα παρά να ανατρέξω στα παιδικά μου χρόνια.
Η πρώτη μου ανάμνηση παρακολούθησης του διαγωνισμού ήταν το 2004, με το Σάκη Ρουβά να κατακτά την 3η θέση στο διαγωνισμό της Κωνσταντινούπολης, πίσω από την τότε Σερβία-Μαυροβούνιο και, φυσικά, τη Ρουσλάνα από την Ουκρανία. Έναν χρόνο μετά, θυμάμαι χαρακτηριστικά την Ελλάδα να κατακτά την κορυφή, με την Έλενα Παπαρίζου και το “My Number One”. To 2006 είδα το διαγωνισμό να έρχεται στη χώρα μου. Θυμάμαι να κοιτάζω έξω από το παράθυρο του αυτοκινήτου και να βλέπω παντού αφίσες που διαφήμιζαν το διαγωνισμό, και, φυσικά, το “Everything” της Άννας Βίσση να ακούγεται όπου σταθείς και όπου βρεθείς. Δε μπορεί να ήταν τυχαίο. Αυτό που με είχε «τραβήξει» ήταν κάτι άλλο, και δε μπορεί παρά να συνδέεται με το γεγονός πως η Ελλάδα τη δεκαετία του 2000 κυριαρχούσε στη Eurovision.
H κυριαρχία της Ελλάδας την περίοδο 2001-2013 ήταν δεδομένη. Κι ας μη σας ξεγελούν τα τελευταία κακά αποτελέσματα. Σε μια περίοδο δέκα ετών (2004-2013), η χώρα μας ήταν τρίτη στο διαγωνισμό σε πόντους και καλύτερα πλασαρίσματα μετά τη Ρωσία και την Ουκρανία, μετρώντας 1 νίκη (2005), 2 τρίτες θέσεις (2004, 2008) και συνολικά εννέα πλασαρίσματα στη δεκαδα. Χαρακτηριστικό της επιτυχίας αυτής ήταν το ότι τόσο εγώ, όσο και χιλιάδες θεατές γκρινιάζαμε και ήμασταν απογοητευμένοι όταν τελικά καταφέρναμε να πλασαριστούμε στη δεκάδα, αλλά σε χαμηλή θέση. Καταστροφή μεγάλη!
Ήταν λες και η θέση στη δεκάδα για τη χώρα μας ήταν ήδη «καπαρωμένη». Πριν ακριβώς μια εικοσαετία, όμως, η δεκάδα δεν ήταν καθόλου δεδομένη. Πριν το 2001, η Ελλάδα είχε… μέτριες επιδόσεις, με καλύτερη θέση την 5η το 1977 με το «Μάθημα Σολφέζ» και το 1992 με το «Όλου του κόσμου η ελπίδα» της Κλεοπάτρας. Το 2001, όμως, και με τη χώρα μας να απουσιάζει από τους δύο προηγούμενους διαγωνισμούς, η φράση του θυμόσοφου λαού «ο τολμών νικά» πήρε σάρκα και οστά. Και ποια ήταν αυτή η τoλμηρή πράξη; Μα φυσικά ο αγγλόφωνος στίχος! Για πρώτη φορά στην ιστορία των ελληνικών συμμετοχών, η ΕΡΤ εμπιστεύεται στίχο στα αγγλικά (έστω στο ρεφρέν), προκαλώντας αρχικά σύγχυση στο άμαθο ελληνικό κοινό και αντιδράσεις. Το τραγούδι δεν ήταν άλλο από το “Die for You” των Antique. Ο Νίκος Παναγιωτίδης και η τότε 19χρονη Έλενα Παπαρίζου, δύο παιδιά Ελλήνων μεταναστών στη Σουηδία, αφού κέρδισαν τον ελληνικό τελικό, συμμετείχαν στο διαγωνισμό της Κοπεγχάγης και έφεραν την 3η θέση στην Ελλάδα, επαναφέροντας στο ελληνικό κοινό, και ιδιαίτερα στη νεολαία, το ενδιαφέρον για τη Eurovision.
Στα επόμενα χρόνια επικρατεί μια «γιοροβιζιονική» φρενίτιδα. Με το ενδιαφέρον των καλλιτεχνών και των δισκογραφικών αυξημένο, το 2002-2003 συναντάμε ελληνικούς εθνικούς τελικούς γεμάτους δράμα, ανταγωνισμό και ευρύτατη δημοσιογραφική κάλυψη. Τα αποτελέσματα, όμως, δεν είναι ικανοποιητικά. Τόσο ο Μιχάλης Ρακιντζής το 2002 με το S.A.G.A.P.O όσο και η Μαντώ το 2003 με το “Never let you go” κατακτούν τη 17η θέση. Ενόψει των απογοητευτικών αποτελεσμάτων, οι ελπίδες για μια καλή πορεία της χώρας άρχισαν να απομακρύνονται.
Το 2004, όμως, η ΕΡΤ δεν άφησε τίποτα στην τύχη. Με τους Ολυμπιακούς Aγώνες της Αθήνας να επίκεινται και με το διαγωνισμό να διοργανώνεται για πρώτη φορά στη γειτονική Τουρκία, η δημόσια τηλεόραση επιστράτευσε μεγάλο budget και για πρώτη φορά είχε ξεκάθαρο στόχο: τη νίκη. Mετά από έναν ανεπιτυχή εθνικό «διαγωνισμό» για επιλογή εκπροσώπου, τον οποίον κέρδισε ο Απόστολος Ψυχράμης, η ΕΡΤ κάνει την ανατροπή και επιλέγει με εσωτερική ανάθεση τον τότε νούμερο 1 pop σταρ της χώρας Σάκη Ρουβά με το “Shake it”. Οι 252 πόντοι που κερδίζει στον τελικό της Κωνσταντινούπολης είναι οι περισσότεροι που έχουν δοθεί ποτέ σε Ελληνική συμμετοχή στην ιστορία του διαγωνισμού, παρά την 3η θέση.
Η επιτυχημένη διοργάνωση των Ολυμπιακών Αγώνων αλλά και η αναπάντεχη νίκη στο Euro 2004 βρίσκουν τη χώρα σε ενθουσιώδη κατάσταση. Τα χρήματα και η εθνική υπερηφάνεια φαίνεται να ρέουν από παντού, και πλέον, ενόψει του διαγωνισμού του 2005 στο Κίεβο της Ουκρανίας, η νίκη ήταν σχεδόν επιβεβλημένη. Από εκείνη τη χρονιά και μέχρι το 2009, η ΕΡΤ ξοδεύει ένα πολύ μεγάλο ποσό για το διαγωνισμό, με τα ποσοστά τηλεθέασης να σπάνε όλα τα ρεκόρ. Μετά από μεγάλη φημολογία, εν τέλει επιλέγεται με εσωτερική ανάθεση η Έλενα Παπαρίζου. Αποφασίστηκε η διεξαγωγή εθνικού τελικού με 3 τραγούδια, με το “My number one” να κυριαρχεί κερδίζοντας το 66% των ψήφων κοινού και επιτροπής. Το promo tour που ακολούθησε ήταν μυθικό, με την Παπαρίζου να επισκέπτεται περίπου 20 χώρες με τη στήριξη του ΕΟΤ, ώστε να προωθήσει τόσο το τραγούδι όσο και τον ελληνικό τουρισμό. Η υπερπροβολή του τραγουδιού το καθιστά απόλυτο φαβορί λίγες εβδομάδες πριν την έναρξη του διαγωνισμού, και εν τέλει οι ελπίδες για νίκη άρχισαν να φουντώνουν.
Το τραγούδι, με την προσεγμένη σκηνοθεσία του «μετρ» του διαγωνισμού Φωκά Ευαγγελινού, εντυπωσιάζει τους Ευρωπαίους και, στον τελικό της 21ης Μαΐου, κατακτά την κορυφή με 230 πόντους. Μάλιστα, καταφέρνει να σπάσει δύο ρεκόρ: των περισσότερων 12αριών (10, μέχρι να καταρριφθεί το 2009 από τα 16 12άρια του Alexander Rybak) και του μικρότερου μέσου όρο πόντων (6,05 ανά χώρα) για νικητήριο τραγούδι. Ο διαγωνισμός έρχεται επιτέλους στην Ελλάδα.
Στα επόμενα χρόνια, το ενδιαφέρον για το διαγωνισμό παραμένει αμείωτο, με τη χώρα μας να συνεχίζει να στοχεύει στην πρωτιά. Το 2006 στην Αθήνα, η Άννα Βίσση με το “Everything” είναι μεγάλο φαβορί πριν το διαγωνισμό, αλλά εν τέλει καταλήγει στην 9η θέση. Το 2007, ο Σαρμπέλ με το “Yassou Maria” βρίσκεται στην 7η θέση, ενώ το 2008 η Καλομοίρα καταφέρνει να κερδίσει μια ακόμα θέση στο podium για την Ελλάδα, βγαίνοντας 3η. Το 2009, ο Σάκης Ρουβάς επιχειρεί ξανά να προσεγγίσει την πρωτιά με το “This is our night” και ένα αστρονομικό budget και promo tour, αλλά εν τέλει καταλήγει 7ος.
Με το ξέσπασμα της κρίσης στα τέλη του 2009, τα παχυλά budget μειώθηκαν κατά πολύ. Οι συμμετοχές των επόμενων χρόνων αντικατοπτρίζουν αυτό το περιβάλλον, και αν και στην αρχή πλασαρίζονται στη δεκάδα, η χώρα μας αρχίζει να χάνει το momentum της, με την ΕΡΤ σχεδόν να αποφασίζει να αποχωρήσει από το διαγωνισμό ορισμένες χρονιές, επενδύοντας ελάχιστα χρήματα και προσοχή σε αυτόν. Αν και οι δύσκολες εποχές φαίνεται πως έχουν παρέλθει, η χώρα μας μέχρι στιγμής δεν έχει καταφέρει να ανακάμψει, και μάλιστα το 2016 χάνει το ρεκόρ που διατηρούσε ως μία εκ των τριών μόλις χωρών που δεν είχαν αποκλειστεί ποτέ στη φάση των ημιτελικών.
Tι μας μένει τελικά, όμως, από τις χρονιές των μεγάλων επιτυχιών; Περηφάνεια και νοσταλγία για τις ελληνικές επιδόσεις, ή ένα σκεπτικό βλέμμα για τις δαπάνες εκατομμυρίων; Η Eurovision είναι, άλλωστε, ένα τηλεοπτικό «προϊόν» και πολύ κερδοφόρο για τη δημόσια τηλεόραση. Πίσω από τα τραγούδια και την παραφιλολογία, παρόλα αυτά, οι επιτυχίες του 2000 είναι ενδεικτικές μιας εποχής που η χώρα μας ήθελε να κατακτήσει τα πάντα με κάθε κόστος. Ανεξαρτήτως του αν όλες αυτές οι «επενδύσεις», που φυσικά δεν περιορίζονταν στο διαγωνισμό, εν τέλει βοήθησαν στον εκσυγχρονισμό της χώρας ή τελμάτωσαν την οικονομία, διαστρεβλώνοντας την πραγματική εικόνα πίσω από την επιφάνεια, καταλήγω στο συμπέρασμα πως η ιστορία θα δείξει. Και θα μείνω στο ότι σε τελική ανάλυση, αποτέλεσαν ίσως το έναυσμα για εμένα αλλά και για χιλιάδες άλλους Έλληνες Eurofans να ασχολούνται φανατικά με έναν διαγωνισμό, που σκοπό έχει να «γιορτάσει» την ευρωπαϊκή ενότητα, αλλά και τη διαφορετικότητα σε όλες της τις εκφάνσεις. Ας γιορτάσουμε, λοιπόν, το φετινό τελικό του διαγωνισμού που τόσο μας έλειψε με τον τρόπο που του αρμόζει!
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- ΑΦΙΕΡΩΜΑ: “Die For You: Η συμμετοχή που τα άλλαξε όλα!”, OGAE Greece, διαθέσιμο εδώ
- My Number One: Η εκθαμβωτική νίκη της Έλενας Παπαρίζου στη Eurovision, Ieidiseis, διαθέσιμο εδώ
- Πριν χρόνια, μια άλλη Ελλάδα είχε γαντζωθεί στις τηλεοράσεις για την Eurovision (και τον Sakis), Vice, διαθέσιμο εδώ
- Παρασκήνια 2005: Ο δρόμος προς τον θρίαμβο της Έλενας. Η Ελλάδα στην κορυφή, Infe Greece, διαθέσιμο εδώ
