Της Άννας Γκουέν,
Ήδη από τα αρχαία χρόνια, οι άνθρωποι εμπορεύονταν μεταξύ τους, πραγματοποιώντας έτσι τις πρώτες οικονομικές συναλλαγές. Σήμερα, η πρακτική αυτή συνεχίζεται μεταξύ κρατών εντός των όρων συνθηκών και συμφωνιών. Ένα ευρύτερο πλαίσιο βρίσκεται σε ισχύ υπό το φως του Παγκοσμίου Οργανισμού Εμπορίου (ΠΟΕ). Ποιος είναι αυτός και ποιες οι αρμοδιότητές του, είναι μερικά από αυτά που θα παρατεθούν παρακάτω.
Αρχικά, ο ΠΟΕ εδρεύει στη Γενεύη της Ελβετίας, αριθμεί 164 κράτη-μέλη και χρέη Γενικής Διευθύντριας εκτελεί η Ngozi Okonjo-Iweala. Η ανάληψη των καθηκόντων από την τελευταία συνιστά ένα σημαντικό και πρωτοποριακό βήμα προς την ισότητα των δύο φύλων, καθώς είναι η πρώτη γυναίκα και μάλιστα αφρικανικής καταγωγής, που βρίσκεται σε αυτόν τον ρόλο. Το κανονιστικό πλαίσιο και οι μηχανισμοί του προβλέπουν πως τα μέλη θα τηρούν τους κανόνες και τους όρους των εμπορικών συμφωνιών. Ο ΠΟΕ, επιπλέον, είναι αυτός που επιβλέπει τις διαπραγματεύσεις σχετικά με τις εμπορικές συμφωνίες και αναλαμβάνει το ρόλο του διαιτητή σε περίπτωση διαφορών ανάμεσα στα κράτη-μέλη. Ας δούμε, όμως, από πού ξεκίνησε.
Η μορφή που έχει σήμερα ο συγκεκριμένος Οργανισμός δεν ήταν αυτή εξαρχής. Αντιθέτως, ο προκάτοχός του ήταν η Γενική Συμφωνία Δασμών και Εμπορίου (General Agreement on Tariffs and Trade – GATT), η οποία δημιουργήθηκε το 1947, ύστερα από την απόφαση του Οικονομικού και Κοινωνικού Συμβουλίου του ΟΗΕ να διοργανώσει τη Διεθνή Διάσκεψη για το Εμπόριο και την Απασχόληση. Η GATT προοριζόταν να ήταν απλώς μία «Προσωρινή Συμφωνία» έως ότου δημιουργούταν ο Διεθνής Οργανισμός Εμπορίου, ο οποίος όμως απέτυχε να ιδρυθεί. Επομένως, η GATT μετατράπηκε σε μία «Διεθνή Οργάνωση» που έθετε κανόνες για την ομαλή διεξαγωγή του διεθνούς εμπορίου. Κύριος σκοπός της ήταν η παροχή ενός διεθνούς συστήματος κανόνων που καθόριζαν τη συμπεριφορά των κρατών στις διεθνείς εμπορικές συναλλαγές για την επίτευξη στόχων, όπως η άνοδος του βιοτικού επιπέδου και η προαγωγή της οικονομικής ανάπτυξης.
Ο ΠΟΕ με τη σημερινή του μορφή ιδρύθηκε το 1995, με την ολοκλήρωση του «Γύρου της Ουρουγουάης», ύστερα από 7,5 χρόνια διαπραγματεύσεων. Οι σκοποί του παρατίθενται στο Προοίμιο της Ιδρυτικής του Συμφωνίας και συμπεριλαμβάνονται η μείωση των εμπορικών φραγμών, η κατάργηση των διακρίσεων στις διεθνείς εμπορικές σχέσεις και η βελτίωση των συνθηκών διεξαγωγής του διεθνούς εμπορίου. Ο ΠΟΕ πλέον αποτελεί μία νομική προσωπικότητα, σύμφωνα με το Διεθνές Δίκαιο. Η Ιδρυτική του Συμφωνία συνιστά μία διεθνή συνθήκη, η οποία υπερισχύει του εθνικού δικαίου, δηλαδή τα κράτη-μέλη υποχρεούνται να προσαρμόσουν την εθνική τους νομοθεσία βάσει των διατάξεών της. Ο ΠΟΕ θεωρείται ως μία πιο ολοκληρωμένη έκδοση της GATT, αφού εκτός της τελευταίας, στην Ιδρυτική Συμφωνία εμπεριέχονται και η Γενική Συμφωνία για το Εμπόριο των Υπηρεσιών (GATS) και η Συμφωνία για τα Δικαιώματα Πνευματικής Ιδιοκτησίας στον Τομέα του Εμπορίου (TRIPS). Είναι φανερό πως ο ΠΟΕ θέλει να δώσει μια νέα πνοή στο διεθνές εμπόριο, το οποίο εκτός από υλικά αγαθά, θα συμπεριλαμβάνει και υπηρεσίες και την πνευματική ιδιοκτησία.
Τα κυριότερα όργανά του είναι η Υπουργική Συνδιάσκεψη, το Γενικό Συμβούλιο και η Γραμματεία. Υπάρχουν και ειδικότερες επιτροπές και όργανα, όπως η Επιτροπή για το Εμπόριο και την Ανάπτυξη και το Όργανο για την Επίλυση Διαφορών, αντίστοιχα. Όλες οι αποφάσεις του ΠΟΕ κατά κύριο λόγο λαμβάνονται με την «αρχή της συναίνεσης» (consensus), όπου δηλαδή κανένα κράτος-μέλος δε φέρει καμία αντίρρηση. Εάν, όμως, αυτή είναι αδύνατον να επιτευχθεί, δύναται να ληφθούν αποφάσεις με απλή πλειοψηφία.
Βασικές αρμοδιότητες του ΠΟΕ, εκτός των διαπραγματεύσεων νέων εμπορικών συμφωνιών, είναι: η εποπτεία της εφαρμογής των διατάξεων από τα μέλη του, η επίλυση διαφορών μεταξύ των μελών του, η δημιουργία εμπορικής ικανότητας και από λιγότερο ισχυρά κράτη. Τα δύο πρώτα επιτυγχάνονται μέσω δύο Μηχανισμών που διαθέτει ο Οργανισμός: τον Μηχανισμό Ελέγχου Εμπορικών Πολιτικών και τον Μηχανισμό Επίλυσης Διαφορών, αντίστοιχα. Ενώ ο Μηχανισμός Ελέγχου δεν έχει κυρωτική φύση, ο Μηχανισμός για την Επίλυση των Διαφορών λαμβάνει αποφάσεις δεσμευτικού χαρακτήρα. Το κράτος που έχει παραβιάσει κάποιον όρο είναι υποχρεωμένο να συμμορφώσει την εθνική του νομοθεσία με αυτήν του ΠΟΕ, ενώ δεν υπάρχει δυνατότητα να καταβληθεί αποζημίωση για να λυθεί η διαφορά.
Όπως κάθε πολυμερής οργανισμός έτσι και η τότε GATT και ο νυν ΠΟΕ, διενεργεί διαπραγματεύσεις μεταξύ των μερών για την ομαλή λειτουργία του, οι οποίες είναι γνωστές ως «γύροι». Αυτοί παίρνουν το όνομά τους ανάλογα με την περιοχή όπου διαδραματίζονται, αναφέροντας επί παραδείγματι «τον Γύρο της Γενεύης» και «τον Γύρο της Ουρουγουάης». Ο τελευταίος -μέχρι στιγμής- «Γύρος» είναι αυτός της Ντόχα και έχει προκαλέσει αναταραχές στον εμπορικό κόσμο. Συγκεκριμένα, συγκαταλέγεται στις αποτυχημένες διαπραγματεύσεις του ΠΟΕ, αφού δεν απέδωσε κάποια συμφωνία. Ο κυριότερος λόγος της αποτυχίας του ήταν οι σημαντικές διαφορές που υπάρχουν μεταξύ των ανεπτυγμένων και αναπτυσσόμενων οικονομιών. Μολονότι η αρχική προθεσμία λήξης των εργασιών του «Γύρου» αυτού ήταν το 2005, εντούτοις οι διαπραγματεύσεις συνεχίζονται έως και σήμερα. Παρά τη ρητή δήλωση περί συνεργασίας και καλής πίστης, κάθε κράτος προτεραιοποιεί τα εθνικά του συμφέροντα. Η κόντρα Βορρά-Νότου υφίσταται ακόμη, φανερώνοντας για άλλη μια φορά πως τα εθνικά συμφέροντα υπερέχουν της διεθνούς συνεργασίας. Το «Πακέτο του Μπαλί» ήταν το αποτέλεσμα της Υπουργικής Συνδιάσκεψης του ΠΟΕ το 2013 και αποτελεί ένα σημαντικό βήμα προς την εύρεση εξόδου από το αδιέξοδο του «Γύρου της Ντόχα».
Η αρχή της συναίνεσης φαίνεται να είναι αυτή που αποτελεί τροχοπέδη για την ολοκλήρωση του «Γύρου». Είναι δύσκολο να επιτευχθεί πλήρης συμφωνία από όλα τα κράτη-μέλη του ΠΟΕ, διότι έστω κι ένα εξ αυτών να διαφωνεί μόνο με κάποια πρόταση, ολόκληρη η συμφωνία αποτυγχάνει. Δεν είναι, άλλωστε, η πρώτη φορά που η συναίνεση εμποδίζει τη διαδικασία λήψης αποφάσεων, αναλογιζόμενοι και την περίπτωση της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Παρ’ όλα αυτά, ο ΠΟΕ είναι ένας σημαντικός Οργανισμός που επιβλέπει και θέτει το πλαίσιο για την εύρυθμη λειτουργία ενός μεγάλου κομματιού της οικονομικής ζωής των κρατών, του εμπορίου.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Who we are, World Trade Organization, διαθέσιμο εδώ
- Doha Round: what are they negotiating?, World Trade Organization, διαθέσιμο εδώ
- Days 3, 4 and 5: Round-the-clock consultations produce ‘Bali Package’, World Trade Organization, διαθέσιμο εδώ
- Π. Νάσκου-Περράκη, Κ. Αντωνόπουλος, Μ. Σαρηγιαννίδης (2019) Διεθνείς Οργανισμοί, Αθήνα: Εκδόσεις Σάκκουλα
