Της Μαρίας Περάκη,
Η πολιτική ανέκαθεν αποτελούσε έναν από τους βασικότερους πυλώνες της καθημερινής ζωής. Για αυτό και τα ζητήματα που την αφορούν κάθε άλλο παρά θεωρητικά είναι. Αντίθετα, χρήζουν άμεσης επίλυσης και παρουσιάζουν πρακτικό ενδιαφέρον. Όμως τις τελευταίες δεκαετίες ένα σκοτεινό σύννεφο σκιάζει την πολιτική. Ποιοι είναι, λοιπόν, οι λόγοι για τους οποίους δέχεται επίθεση;
Αποτελεί πάγια αντίληψη ότι η συμμετοχή στα κοινά συνιστά μηχανισμό εξυγίανσης του πολιτικού συστήματος, πράγμα το οποίο καταδεικνύει τη βαρύνουσα σημασία που έχει η ενεργός πολιτική δράση. Υπέρμαχοι της συμμετοχικής δημοκρατίας όπως ο John Steward Mill και ο Pateman, έχουν μάλιστα υποστηρίξει ότι το μεγαλύτερο όφελος των πολιτών από τη σύμπραξή τους στη λήψη αποφάσεων είναι ότι εμπλουτίζουν την ηθική, κοινωνική και πολιτική τους παιδεία παράλληλα με την νοητική τους ανάπτυξη. Ωστόσο, στη σύγχρονη εποχή, η συμμετοχή στα πολιτικά πράγματα έχει πληγεί θανάσιμα. Οι επιπτώσεις μίας σταδιακώς αυξανόμενης απάθειας των ψηφοφόρων δύσκολα μένουν απαρατήρητες, αφού οι σύγχρονες δημοκρατίες είναι αντιπροσωπευτικές και άρα οι εκλογές είναι ζωτικής σημασίας. Ενδεικτικά, στη Μεγάλη Βρετανία, το διάστημα 1945-47, συμμετείχε στις εκλογές κατά μέσο όρο το 75% του πληθυσμού. Το 2001 η συμμετοχή αυτή περιορίστηκε μόλις στο 59%. Το παραπάνω παράδειγμα είναι χαρακτηριστικό για να γίνει κατανοητό το μέγεθος του προβλήματος και ο κίνδυνος που ελλοχεύει, αν εν τέλει δεν περιοριστεί. Ζητήματα τέτοιας υφής έχουν ανακύψει και σε πολλές, αν όχι σε όλες τις χώρες, αναπτυγμένες και μη.
Η αντίληψη ότι η πολιτική βρίσκεται σε κρίση αποδεικνύεται κατά βάση και από τα σημάδια ενός βαθμιαία αυξανόμενου κυνισμού ή και θυμού ακόμη, με επίκεντρο το πολιτικό σύστημα και τους πολιτικούς. Η φθοροποιός επίδραση του φαινομένου αυτού αμβλύνεται τη στιγμή που οι περισσότεροι ηγέτες δεν εμπνέουν τον λαό, αντιθέτως τον απομακρύνουν στο σύνολό του από τα όποια ζητήματα ανακύπτουν. Σύμφωνα, μάλιστα, με πρόσφατη έρευνα, η συντριπτική πλειοψηφία των πολιτών της Ευρωπαϊκής Ένωσης δήλωσε ότι δεν εμπιστεύεται την κρατική ηγεσία, κάτι το οποίο αποτελεί ισχυρό πλήγμα για την κοινωνική ευημερία και για την δημοκρατία συλλήβδην. Άλλωστε, πως είναι δυνατό να επέλθει η ανάπτυξη, αν ο κρατικός μηχανισμός δεν είναι ικανός να κερδίσει την εμπιστοσύνη των πολιτών; Εδώ πρέπει να υπογραμμιστεί η σπουδαιότητα του χαρισματικού ηγέτη. Πρόκειται για ζήτημα βαρύνουσας σημασίας και με καθοριστικό χροιά. Και αυτό γιατί σε περίπτωση που το υπάρχον καθεστώς δρα με τέτοιο τρόπο, ώστε να χαίρει της εκτίμησης των πολιτών, τότε όπως έχουν αποκαλύψει έρευνες, η συμμετοχή και η ευημερία εν γένει είναι πολύ μεγαλύτερη.
Παράλληλα, οι γρήγοροι ρυθμοί ζωής και οι σύγχρονες απαιτήσεις περιορίζουν κατά πολύ τον χρόνο διάθεσης για τα κοινά. Έτσι αποτυπώνεται μία τάση αποδέσμευσης των πολιτών, η οποία προμηνύει ακόμη σοβαρά προβλήματα στον χώρο της πολιτικής, δημιουργώντας έναν ατέρμονο φαύλο κύκλο πολιτικής απραγίας. Οι υποχρεώσεις πολλές, οι τυχόν ενασχολήσεις χρονοβόρες και ο υπολειπόμενος χρόνος μειωμένος. Πώς, λοιπόν, θα βρεθεί καιρός για μία ασχολία τόσο υπεύθυνη και δεσμευτική όσο η πολιτική; Εντούτοις, η πολιτική δράση είναι κάτι παραπάνω από αναγκαία. Είναι απαραίτητη. Όπως εύστοχα είχε θέσει ο Rousseau, η άμεση και διαρκής συμμετοχή όλων των πολιτών στη πολιτική ζωή συμβάλλει στη δέσμευση του κράτους για κοινό καλό.
Παρ’ όλες, λοιπόν, τις παθογένειες της σύγχρονης πολιτικής ένα είναι βέβαιο: για να επέλθουν οι όποιες θετικές μεταβολές, θα πρέπει τα διδάγματα του παρελθόντος να μη μείνουν στο χρονοντούλαπο της ιστορίας. Η έλλειψη συνδρομής στη σύγχρονη πολιτική δεν είναι ένας ακόμη μύθος, αλλά μία πραγματικότητα την οποία κάποια στιγμή πρέπει να αποδεχτούμε και να αντιμετωπίσουμε. Το κλειδί για να ξεπεραστούν οι κρίσεις και οι έριδες στο πολιτικό προσκήνιο είναι να αποδώσουμε στην πολιτική τη σημασία που της αρμόζει. Μόνο τότε θα υπάρξουν τα εχέγγυα για μία καλύτερη και δημοκρατικότερη κοινωνία στο σύνολό της. Το ζητούμενο είναι να διαπιστωθεί αυτό προτού είναι πολύ αργά…
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Andrew Heywood, Εισαγωγή στην πολιτική, εκδόσεις επίκεντρο, Θεσσαλονίκη 2014
