Της Μαρίας – Ειρήνης Τζαμάκου,
Η αρχή της ηδονής ή αρχή της ευχαρίστησης ή αρχή της απόλαυσης: Πρόκειται για μια ψυχαναλυτική έννοια δημιουργημένη από τον Sigmund Freud, στην οποία αναφέρεται ότι οι άνθρωποι αποζητούν την ευχαρίστηση και την αποφυγή του πόνου, προσπαθώντας να καλύψουν τις βιολογικές και ψυχολογικές ανάγκες τους. Έχουμε, δηλαδή, την τάση να επιλέγουμε δραστηριότητες που αποσκοπούν στη μεγιστοποίηση των θετικών συναισθημάτων και την ελαχιστοποίηση των αρνητικών επιρροών.
Το αντίθετο από την αρχή της ευχαρίστησης είναι στη φροϋδική ψυχολογία η αρχή της πραγματικότητας, διότι, σύμφωνα με την τελευταία, ο εγκέφαλος έχει την ικανότητα να αξιολογεί την εξωτερική πραγματικότητα και να ενεργεί αναλόγως. Ενεργεί αναφορικά με την πραγματικότητα, αναβάλλοντας την άμεση απόλαυση. Ωστόσο, η αρχή αυτή δεν αποτελεί την προτεραιότητα του ατόμου, καθώς δεν του εξασφαλίζει το ευχάριστο συναίσθημα της απόλαυσης.
Είναι γεγονός ότι οι περισσότερες καθημερινές μας επιλογές δραστηριοτήτων στοχεύουν στη μεγιστοποίηση των θετικών μας συναισθημάτων. Παρ’ όλα αυτά, οι άνθρωποι είναι υποχρεωμένοι ορισμένες φορές να συμμετάσχουν σε ανιαρές, αλλά απαραίτητες δραστηριότητες. Είναι, όμως, πιο πιθανόν, να αναλάβουμε τέτοια καθήκοντα, όταν βρισκόμαστε σε καλή διάθεση. Αυτό συμβαίνει, διότι η συναισθηματική μας κατάσταση -αν αισθανόμαστε ζωηροί και θετικοί ή δυσαρεστημένοι και μελαγχολικοί- έχουν σημαντικό αντίκτυπο για το αν έχουμε διάθεση να αντιμετωπίσουμε μια αγγαρεία. Εκτός από αυτό, μπορεί μια δραστηριότητα να είναι δυσάρεστη για τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή, αλλά μακροπρόθεσμα να μας εξασφαλίζει την ευχαρίστηση που επιζητoύμε. Επομένως, τα συναισθήματά μας διαμορφώνουν τη συμπεριφορά μας και μπορούν να εξηγήσουν το πώς οι άνθρωποι μπορούν να εξαναγκαστούν σε μια ενέργεια και να ανταλλάξουν τη βραχυπρόθεσμη με την μακροπρόθεσμη ευτυχία.
Την αρχή της ευχαρίστησης έρχεται να συμπληρώσει και να εξηγήσει η αρχή της ελάχιστης προσπάθειας, η οποία έχει τα θεμέλιά της στην πρώτη και βασίζεται σε εκείνη.
Η αρχή της ελάχιστης προσπάθειας: Πρόκειται για μια πρωταρχική αρχή, κατά την οποία επιδιώκεται η δαπάνη του λιγότερου ποσού προσπάθειας για την επίτευξη ενός έργου. Είναι γνωστή και ως «νόμος του Zipf». Ο άνθρωπος προσπαθεί, με άλλα λόγια, να λύσει τα προβλήματά του με τέτοιο τρόπο ώστε να ελαχιστοποιήσει τη συνολογική εργασία που πρέπει να δαπανήσει για την υλοποίηση αυτού του σκοπού. Με τον τρόπο αυτό, θα κατορθώσει τρία πράγματα: πρώτον, να επιτύχει τον στόχο του, δεύτερον, να καταβάλει τον μικρότερο δυνατό μόχθο και, τρίτον, να εξοικονομήσει δυνάμεις.
Ο άνθρωπος αρνείται να σπαταλάει τις δυνάμεις του, πράγμα για το οποίο έχει προβλέψει η φύση. Το ίδιο που συμβαίνει στον ανθρώπινο οργανισμό παρατηρείται και στο φυσικό περιβάλλον με τον εξής τρόπο: η διάνοια της φύσης λειτουργεί πάντα με άκοπη ευκολία και με αρμονία. Όταν η φύση «εργάζεται», καταβάλλει πάντα την ελάχιστη προσπάθεια. Τα ψάρια δεν προσπαθούν για να κολυμπήσουν, τα λουλούδια δεν προσπαθούν να ανθίσουν και τα πουλιά δεν προσπαθούν για να πετάξουν. Τέτοια είναι η εγγενής τους φύση.
Οι δύο αυτές έννοιες συνδέονται μεταξύ τους, αλληλοϋπάρχουν και αλληλοϋποστηρίζονται. Συμπεραίνουμε, επομένως, ότι ο άνθρωπος έχει την τάση να επιδιώκει το εύκολο και το γρήγορο, το οποίο θα του εξασφαλίσει ευχάριστα συναισθήματα, αφού δε θα τον κουράσει και δε θα τον εξαντλήσει. Ανακύπτει, όμως, ένα ζήτημα, όταν τα ευχάριστα συναισθήματα της επιτυχίας, της ευτυχίας, της αυτονομίας, της ελευθερίας κ.λπ. επέρχονται μόνον ύστερα από αρκετή προσπάθεια και συνεχή κόπο. Σε αυτή την περίπτωση, ο άνθρωπος θα πρέπει να ξεφύγει από την τάση του προς το εύκολο, να αγωνιστεί για τους στόχους του και να προσπαθήσει να τους πραγματοποιήσει. Άλλωστε, «τα αγαθά κόποις κτώνται»!
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Βασίλης Ραφαηλίδης – Η αρχή της ελάχιστης προσπάθειας, antikleidi.com, διαθέσιμο εδώ
- Ο νόμος του Zipf: Η αρχή της ελάχιστης προσπάθειας στην επικοινωνία, greelane.com, διαθέσιμο εδώ
- Η αρχή της ηδονής και η συμβολή της στη δημιουργία κινήτρων, psychologynow.gr, διαθέσιμο εδώ
