Του Γιώργου Κυριακού,
Ένα φορολογικό σύστημα περίπλοκο και προβληματικό σαν το ελληνικό αποτελεί ανάχωμα στην προσέλκυση νέων επενδύσεων και στην τόνωση της οικονομικής δραστηριότητας στη χώρα. Εντείνει τη δυσαρέσκεια των πολιτών και ανοίγει το δρόμο προς τη φοροδιαφυγή.
Η φοροδιαφυγή εντάσσεται στο ευρύτερο πρόβλημα της διαφθοράς, που είναι χαρακτηριστικό γνώρισμα της οικονομίας της χώρας μας και έχει απασχολήσει τους ειδικούς για χρόνια. Όμως, οι πελατειακές σχέσεις με στελέχη της εκάστοτε πολιτικής ηγεσίας, καθώς και το ευμετάβλητο του νομοθετικού συστήματος δεν αφήνουν περιθώριο για την εξυγίανση του κλάδου. Η παγίωση της κατάστασης αποτυπώνεται και σε εμπειρικές έρευνες που έχουν γίνει, όπου συγκεκριμένα βλέπουμε το 2018 το 41% των πολιτών να πιστεύει πως «η φοροδιαφυγή είναι θεμιτή άμυνα κατά της υπερβολικής φορολογίας» και το 37% να πιστεύει πως η κυριότερη αιτία της φοροδιαφυγής είναι «οι υψηλοί φορολογικοί συντελεστές». (Έρευνα ΔιαΝΕΟσις και ΙΟΒΕ, 2018).
Σχετικά με το τελευταίο να προσθέσουμε εδώ ότι η φοροδιαφυγή είναι σαν μια «κολλητική ασθένεια» και μάλιστα λειτουργεί σαν φαύλος κύκλος επιβάρυνσης εκείνων που είναι συνεπείς με τις υποχρεώσεις τους απέναντι στο κράτος. Η αντίληψη ενός ατόμου ότι άλλοι συμμετέχουν σε πρακτικές διαφθοράς μπορεί να αποτελέσει κίνητρο για το άτομο να πράξει με τον ίδιο τρόπο. Γιατί, αν πιστεύεις ότι ένα μεγάλο μέρος των συμπολιτών σου θα φοροδιαφύγει, τότε το κίνητρό σου να φοροδιαφύγεις αυξάνεται. Γιατί αν δεν το κάνεις, θα επιβαρυνθείς περισσότερο από όσο θα συνέβαινε αρχικά, αφού το κράτος, θέλοντας να καλύψει τα ελλιπή φορολογικά έσοδα, θα αυξήσει τον φορολογικό συντελεστή. Αυτό κατέδειξε η δυσβάσταχτη φορολογική επιβάρυνση εκείνων που αδυνατούσαν να αποκρύψουν εισοδήματα ήδη από την αρχή της χρηματοπιστωτικής κρίσης του 2008.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει ο κανόνας «4:4:2», βάσει του οποίου οι φορολογικές οφειλές που προκύπτουν από ελέγχους καταληστεύονται στην κυριολεξία από τους υπαλλήλους συλλογής των εσόδων και φτάνουν στα κρατικά ταμεία πενιχρά ποσά. Πιο συγκεκριμένα, το πρόστιμο επιβάλλεται κατά 40% λιγότερο στον παραβάτη, σαν να του γίνεται δηλαδή μια έκπτωση. Από ό,τι μένει το 40% το ιδιοποιείται ο ελεγκτής και μόνο το 20% φτάνει στον αρχικό του προορισμό. Πολύ λογικό: το 80% να είναι αντικείμενο υποκλοπής και μόνο το 20% να πηγαίνει στο κράτος!
Ειδική μνεία σχετικά με το παραπάνω έγινε για πρώτη φορά από τον πρώην γενικό γραμματέα Πληροφοριακών Συστημάτων του Υπουργείου Οικονομικών, Διομήδη Σπινέλλη, το 2011. Κατά τη διάρκεια εκδήλωσης του ΕΛΙΑΜΕΠ, μιλώντας για τη διαφθορά στον φοροεισπρακτικό μηχανισμό, είπε πως ο κανόνας «4:4:2» αποτελεί κοινό μυστικό στο χώρο.
Τερτίπια και πρακτικές τέτοιας φύσης, όταν φτάνουν στο φως της δημοσιότητας, αποδεικνύουν το μέγεθος του προβλήματος και δείχνουν τη ζημία που υφίσταται ο κρατικός μηχανισμός. Ωστόσο, είναι αλήθεια πως λίγο μετά ξεχνιούνται. Αυτό που χρειάζεται είναι μια αναδιάρθρωση του δημοσίου τομέα. Να στελεχωθεί από άτομα έντιμα, των οποίων η σχέση με τα ρουσφέτια να είναι ανύπαρκτη. Και που όταν διαπιστωθεί παράβαση σε βάρος του δημοσίου να απειλείται ο υπάλληλος με απόλυση και όχι απλώς να μεταφέρεται σε άλλη θέση. Το δημόσιο χρειάζεται μια καθολική μεταρρύθμιση. Αφενός για να είναι το φορολογικό σύστημα αποδοτικό και δίκαιο, αφετέρου για να επιτελείται γενικότερα ο πολυδιάστατος ρόλος της δημόσιας πολιτικής.
Το φορολογικό σύστημα θα πρέπει να καταστεί απλούστερο, ώστε να μην υπάρχουν τα λεγόμενα «παραθυράκια» και ακόμη, η εκδίκαση των υποθέσεων να γίνεται με μεγαλύτερη ταχύτητα. Απλούστευση, λοιπόν και του δικαστικού συστήματος. Πώς είναι δυνατόν να καθυστερεί για χρόνια ο καταλογισμός των ευθυνών στους ιθύνοντες;
Να σημειωθεί, κλείνοντας, ότι αν θέλουμε να καταπολεμήσουμε τη διαφθορά, θα πρέπει πρωτίστως να αλλάξουμε την αντίληψη που έχει η κοινωνία για αυτή, γιατί δεν είναι εφικτό να λύσεις το πρόβλημα, πραγματοποιώντας απλώς εξυγίανση του δημοσίου τομέα. Είναι δύσκολο να αλλάξεις αυτά που θεωρεί το άτομο πως είναι προς το συμφέρον του, ωστόσο αυτό είναι που πρέπει να γίνει. Για να δημιουργούνται τα προϋπολογισμένα έσοδα του κράτους και για να είναι, συνεπώς, ποιοτικότερες οι υπηρεσίες που παρέχονται στους πολίτες.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Με επιμέλεια των Δημήτρη Βαγιανού, Νίκου Βέττα, Κώστα Μεγήρ, Χριστόφοροου Πισσαρίδη, «Πέρα από τη λιτότητα, για μια νέα δυναμική στην ελληνική οικονομία», Πανεπιστημιακές εκδόσεις Κρήτης, 2017.
- «Η φοροδιαφυγή στην Ελλάδα», διαΝΕΟσις, 2016. Διαθέσιμο εδώ.
- «Η φοροδιαφυγή στην Ελλάδα-μια έρευνα», διαΝΕΟσις, 2016. Διαθέσιμο εδώ.
- «Η φορολογία εισοδήματος στην Ελλάδα», διαΝΕΟσις. Διαθέσιμο εδώ.
- «Το φορολογικό πρόβλημα της Ελλάδας», διαΝΕΟσις, 2018. Διαθέσιμο εδώ.
- «Με κανόνα «4-4-2» παίζουν οι εφοριακοί», euro2day. Διαθέσιμο εδώ.
