Του Κωνσταντίνου-Ειρηναίου Σταμούλη,
Ομολογώ πως η αφορμή του συγκεκριμένου άρθρου δεν προέρχεται από την εγχώρια πολιτική σκηνή, αλλά από την Ισπανία και συγκεκριμένα από τη Μαδρίτη. Η απόσυρση του Πάμλο Ιγκλέσιας από την ηγεσία των Podemos αποδεικνύει για ακόμη μια φορά ότι τα κόμματα, τα οποία είτε γεννήθηκαν είτε γιγαντώθηκαν κατά την περίοδο της οικονομικής κρίσης, δεν ήταν κόμματα που είχαν βάση υποστηρικτών και ψηφοφόρων, αλλά στηρίχθηκαν στην ανάγκη της αντίδρασης των πολιτών. Όσα από αυτά όμως πέτυχαν να εκφράσουν στοχευμένα αυτούς τους πολίτες, διαδραμάτισαν ενεργότερο ρόλο στην πολιτική ζωή. Εκείνα όμως που απέτυχαν, έκλεισαν σύντομα τον κύκλο τους και είτε επέστρεψαν στην αφάνεια, είτε διαλύθηκαν.
Ας δούμε, λοιπόν, τα σημαντικότερα κόμματα που έσπειρε η οικονομική κρίση στη χώρα μας αλλά και την πορεία τους.
- Χρυσή Αυγή, η εγκληματική οργάνωση με τον κομματικό μανδύα
Το νεοναζιστικό μόρφωμα της Χρυσής Αυγής δεν ιδρύθηκε μέσα στα χρόνια της κρίσης. Οι ρίζες του εντοπίζονται αρκετές δεκαετίες νωρίτερα και συγκεκριμένα το 1980, όταν και ο Νίκος Μιχαλολιάκος, προχώρησε στην ίδρυση μιας οργάνωσης με καθαρά ναζιστική ιδεολογία Μέσα στα χρόνια της κρίσης, όμως, γιγαντώθηκε και απέκτησε απήχηση. Αποτύπωμα της απήχησης αυτής αποτέλεσε η είσοδος του κόμματος στη Βουλή. Είχε, βέβαια, προηγηθεί η εκλογή του Νίκου Μιχαλολιάκου ως Δημοτικός Σύμβουλος στην Αθήνα, στις αυτοδιοικητικές εκλογές του Νοεμβρίου του 2010. Το γεγονός αυτό αποτέλεσε αφετηρία για την ενεργότερη δράση της οργάνωσης στην Αθήνα, με ξυλοδαρμούς μεταναστών, προπηλακισμός και απειλές. Η Χρυσή Αυγή έδειξε από νωρίς το πρόσωπό της. Η λιτότητα του μνημονίου, η οικονομική εξαθλίωση, η κοινωνική κρίση, η αναξιοπιστία προς το πολιτικό σύστημα, η κατάρρευση του ΛΑΟΣ και η ακραία λαϊκίστική ρητορική της Χρυσής Αυγής, της άνοιξαν διάπλατα τις πόρτες του Ελληνικού Κοινοβουλίου. Στις εκλογές του Μαΐου του 2012 κατάφερε να συγκεντρώσει ποσοστό 6, 97%, ενώ σε εκείνες του Ιουνίου του ίδιου έτους συγκέντρωσε 6,92% και αποτέλεσε την 5η κοινοβουλευτική δύναμη. Τον Ιανουάριο του 2015, η Χρυσή Αυγή συγκέντρωσε 6,28%, ενώ στις εκλογές του Σεπτεμβρίου, 6,99%, κάτι που την κατέστησε 3η κοινοβουλευτική δύναμη. Ο σκοταδισμός της ακροδεξιάς θόλωνε από θέση ισχύος πλέον τις δημοκρατικές αξίες. Στο διάστημα κατά το οποίο η Χρυσή Αυγή κατείχε βουλευτικά έδρανα, το νεοναζιστικό κόμμα εξάπλωσε την ακραία δράση του. Αποκορύφωμα αυτής η δολοφονία του Παύλου Φύσσα το 2013, ενώ δεν ήταν λίγες οι φορές που βουλευτές του κόμματος προκαλούσαν επεισόδια εντός του κοινοβουλίου. Με τη δύση της οικονομικής κρίσης να είναι ορατή το 2019, οι θέσεις της εγκληματικής οργάνωσης δεν έβρισκαν πλέον απήχηση, ενώ στο κενό έπεφτε και κάθε προσπάθεια δημιουργίας έντασης και πόλωσης. Έτσι, στις εκλογές του 2019, η Χρυσή Αυγή δεν κατάφερε να μπει στη Βουλή, κάτι που σήμανε και την αρχή του τέλους της. Το μόρφωμα της κρίσης διασπάστηκε, τα Κεντρικά Γραφεία έκλεισαν ενώ η καταδίκη της σε εγκληματική οργάνωση σήμανε τους τίτλους τέλους για τη Χρυσή Αυγή.
- Ανεξάρτητοι Έλληνες, η αποθέωση του λαϊκισμού
Οι Ανεξάρτητοι Έλληνες, θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν και ως το αποτέλεσμα της εσωκομματικής κρίσης της Νέας Δημοκρατίας μετά την ψήφιση του πρώτου μνημονίου. Ήταν Φεβρουάριος του 2012, όταν ο Πάνος Καμμένος, μετά τη διαγραφή του από τη Νέα Δημοκρατία αποφάσισε να ιδρύσει το νέο κόμμα. Στο πλευρό του, φίλοι και μέλη της ΝΔ, που αποσχίστηκαν μαζί του. Ακολούθησαν αργότερα περισσότεροι υποστηρικτές. Βλέπετε, σε περιόδους βαθιάς ύφεσης και κοινωνικοοικονομικής κρίσης, ο εθνοκεντρισμός, οι θεωρίες συνωμοσίας και η σκληρή ρητορική απέναντι στο μνημόνιο μοιάζουν πολύ ευήκοα στα αυτιά των πολιτών. Στις εκλογές του Μάϊου του 2012, οι ΑΝΕΛ. οι οποίοι προηγουμένως είχαν συσπειρώσει τα δεξιά αντιμνημονιακά λαϊκίστικά κινήματα, συγκέντρωσαν ποσοστό 10,6%, ενώ στις επαναληπτικές εκλογές του Ιουνίου το ποσοστό τους κυμάνθηκε στο 7,5%. Στα χρόνια που ακολούθησαν, το κόμμα πέρασε από πολλές δυσκολίες, κυρίως εσωκομματικές, με την απόσχιση βουλευτών και πολιτευτών του λόγω ιδεολογικών διαφορών, να αποτελεί συχνό φαινόμενο. Η αποστασιοποίηση του Νότη Μαριά, ο οποίος είχε εκλεγεί Ευρωβουλευτής με του ΑΝΕΛ, έκρουσε τον κώδωνα του κινδύνου. Τα προβλήματα, όμως, για το κόμμα κρύφτηκαν κάτω από το χαλί, καθώς η μη ψήφιση Προέδρου της Δημοκρατίας δρομολόγησε εκλογές. Παρά τις δυσοίωνες προβλέψεις, οι ΑΝΕΛ κατάφεραν να εισέλθουν στη βουλή με ποσοστό 4,75% στις εκλογές του Ιανουαρίου και 3,69% σε εκείνες του Σεπτεμβρίου. Η είσοδος του κόμματος στη Βουλή συνοδεύτηκε και από τη συμμετοχή του στην Κυβέρνηση υπό τον ΣΥΡΙΖΑ και τον Αλέξη Τσίπρα. Η ψήφιση της Συμφωνίας των Πρεσπών, αποτέλεσε ένα ανυπέρβλητο εμπόδιο στις σχέσεις ΑΝΕΛ-ΣΥΡΙΖΑ, κι έτσι μετά τη διαφωνία τους με τους χειρισμούς του ΣΥΡΙΖΑ, οι ΑΝΕΛ απομακρύνθηκαν από την κυβέρνηση στις 13 Ιανουαρίου του 2019. Στις Ευρωεκλογές του Μαϊου, παρά την προσπάθεια συσπείρωσης, οι ΑΝΕΛ συγκέντρωσαν ποσοστό 0,8%, με αποτέλεσμα να μην συμμετέχουν καν στις εθνικές εκλογές του Ιουλίου του 2019. Αν και οι ΑΝΕΛ δεν έχουν επίσημα διαλυθεί, το κόμμα βρίσκεται σε εκτεταμένη αδράνεια.
- Το Ποτάμι, μια μεταρρυθμιστική φωνή με ημερομηνία λήξεως
Το 2014, μπήκε στις ζωές μας το Ποτάμι, του δημοσιογράφου Σταύρου Θεοδωράκη. Ο ίδιος, αντιλαμβανόμενος το κενό στον χώρο του κέντρου, μετά και την υποχώρηση του ΠΑΣΟΚ, αποφάσισε να ιδρύσει ένα κόμμα-φορέα μεταρρυθμιστικών ιδεών, με νέο αέρα σε επιχειρήματα, απόψεις και επικοινωνία. Η απήχηση του ήταν άμεση, ενώ ένας σημαντικός αριθμός σημαντικών προσωπικοτήτων εξέφρασε ανοιχτά τη στήριξή του στο νεοϊδρυθέν κόμμα. Στις Ευρωεκλογές του 2014, το Ποτάμι συγκέντρωσε 6,6% και εξέλεξε 2 Ευρωβουλευτές, γεγονός που αποτέλεσε σημείο αναφοράς για ένα τόσο νέο κόμμα. Ακολούθησαν οι εκλογές του Ιανουαρίου του 2015, όταν και το κόμμα συγκέντρωσε ποσοστό της τάξεως του 6,05%, κάτι που το κατέστησε τέταρτη κοινοβουλευτική δύναμη, ενώ σε εκείνες του Σεπτεμβρίου του 2015, συγκέντρωσε 4, 09%. Αρνούμενο τη συμμετοχή του στην κυβέρνηση, εξαιτίας της παρουσίας των ΑΝΕΛ σε αυτή, το Ποτάμι υιοθέτησε μετριοπαθείς θέσεις και κράτησε σχετικά υπεύθυνη στάση σε μια σειρά καίριων ζητημάτων. Συγκεκριμένα, το κόμμα του Σταύρου Θεοδωράκη ψήφισε το τρίτο μνημόνιο, άσκησε έντονη κριτική στους χειρισμούς του ΣΥΡΙΖΑ, αλλά η Συμφωνία των Πρεσπών κλόνισε την κοινοβουλευτική του ομάδα, με επιφανείς βουλευτές να ανεξαρτητοποιούνται. Η Κ.Ο διαλύθηκε και επανασυστάθηκε λίγο αργότερα. Το 1,5% των Ευρωεκλογών του 2019, εμπόδισε το Ποτάμι από την εκλογή Ευροβουλευτή, ενώ το τέλος του κόμματος σηματοδότησε η απόφαση να μην κατέβει στις Εθνικές κάλπες του Ιουλίου του 2019.
- Δημοκρατική Αριστερά, χαμένη στον Προοδευτικό χώρο
Η ΔΗΜ.ΑΡ. ιδρύθηκε στις αρχές της κρίσης και συγκεκριμένα το 2010, με Πρόεδρό της τον Φώτη Κουβέλη. Γρήγορα, διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στο πολιτικό σκηνικό της χώρας, αφού τα ποσοστά άνω του 6% που συγκέντρωσε στις δύο εκλογικές αναμετρήσεις του 2012, την κατέστησαν μια υπολογίσιμη δύναμη εντός του Κοινοβουλίου. Στήριξε έτσι τη δημιουργία κυβέρνησης συνεργασίας με τη Νέα Δημοκρατία και το ΠΑΣΟΚ, από την οποία αποχώρησε μετά το κλείσιμο της ΕΡΤ. Από το 2015 και μετά η μοίρα του κόμματος αναζητείται στις πτέρυγες των μεγάλων κεντροαριστερών κομμάτων, αφού η ΔΗΜΑΡ διασπάστηκε σε πολλά μέρη, ενώ ο Θανάσης Θεοχαρόπουλος έχει πλέον τα ηνία της.
Η κρίση δημιούργησε ένα εξαιρετικά αμφιλεγόμενο πολιτικό σκηνικό, με ανατροπές και εντάσεις. Οι πολίτες ψήφισαν για αντίδραση πολλές φορές, αναζητώντας εναλλακτικές λύσεις. Η λειτουργία των παραπάνω κομμάτων ως μία χρυσή κοινοβουλευτική εφεδρεία για τους πολίτες διαφαίνεται καθαρά σήμερα. Τα περισσότερα από αυτά έχουν διαλυθεί ή δεν βρίσκονται πλέον στο επίκεντρο της πολιτικής επικαιρότητας. Βέβαια, στα χρόνια αυτά υπήρξαν και άλλα κόμματα που έκαναν την εμφάνισή τους, σε μικρότερη ωστόσο κλίμακα, όπως η Ένωση Κεντρώων που κατάφερε μετά από δεκαετίες να εισέλθει η στη Βουλή ή ακόμη και η Ελληνική Λύση, η οποία εκμεταλλεύτηκε το κενό της ακροδεξιάς. Και φυσικά υπάρχει και ο ΣΥΡΙΖΑ, ο οποίος γιγαντώθηκε από τα κινήματα των πλατειών και κατάφερε να κυβερνήσει τη χώρα. Είναι, άραγε, ένα προϊόν της κρίσης με ημερομηνία λήξεως ή θα καταφέρει να μακροημερεύσει;
