Της Τζωρτζίνας Ψύχα,
Η βίαιη εισβολή της πανδημίας και των διαδοχικών lockdown στη ζωή μας τον τελευταίο χρόνο άλλαξε την καθημερινότητα και τον τρόπο ζωής όλων μας, επιφέροντας ξεχωριστές επιπτώσεις στην ψυχολογία των ατόμων κάθε ηλικίας. Ειδικότερα, αν και η νέα γενιά στο ξεκίνημα της πανδημίας είχε κατηγορηθεί για ανευθυνότητα και πλήρη απουσία ενσυναίσθησης, όλο και περισσότερες έρευνες δείχνουν ότι οι νεαρότερες ηλικίες υφίστανται μια τεράστια ψυχολογική πίεση κατά τη διάρκεια του εγκλεισμού. Αλήθεια, πώς να αισθάνεται μια ολόκληρη γενιά που εδώ και μήνες κάνει τα πάντα πίσω από μια οθόνη, μακριά από σχολείο, φίλους και αγκαλιές; Ποιες να είναι άραγε οι συνέπειες αυτής της κατάστασης;
Η καραντίνα για τα παιδιά μπορεί τις πρώτες μέρες να έμοιαζε με «διάλειμμα», στη συνέχεια, όμως, πήρε διαφορετική τροπή. Πιο συγκεκριμένα, η απώλεια μιας δομημένης καθημερινότητας δημιούργησε σταδιακά ανασφάλεια στους νέους, διότι τους απομάκρυνε από τον σχολικό χώρο και τους φίλους τους. Από την άλλη, η ύπαρξη σταθερής ρουτίνας, όσο κουραστική και αν γίνεται μερικές φορές, συμβάλλει στην ομαλή ανάπτυξη της προσωπικότητάς τους και της ψυχολογικής τους ομοιόστασης. Η έλλειψή της, συνεπώς, είναι δυνατόν να αποπροσανατολίσει τις νεαρές ηλικίες και να τις θέσει σε μια διαρκή σύγχυση. Ακόμη, το σχολείο, πέραν όλων των άλλων δυνατοτήτων που προσφέρει, αποτελεί και τον βασικό χώρο, στον οποίο τα παιδιά αλληλοεπιδρούν με τους συμμαθητές τους και χτίζουν φιλίες. Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με την απουσία της «φυσικής» τάξης, ενδέχεται να δυσκολέψει την κοινωνικοποίηση του παιδιού στο μέλλον.
Επιπλέον, διάφορες μελέτες έχουν καταδείξει και άλλες ποικίλες και αρκετά σοβαρές επιπτώσεις, λόγω της απομάκρυνσης των παιδιών από τη δια ζώσης εκπαίδευση. Τα ποσοστά μάλιστα επικίνδυνων συμπεριφορών εκτοξεύτηκαν, παρόλο που ήταν ήδη υψηλά στη προ κορωνοϊού εποχή. Συγκεκριμένα, παρατηρήθηκε πως τα αγόρια τείνουν να ασχολούνται περισσότερο καθημερινώς με τα ηλεκτρονικά παιχνίδια και να εκδηλώνουν θυμό και βίαιες συμπεριφορές, ενώ τα κορίτσια αρκούνται στην υπερβολική χρήση των κοινωνικών δικτύων, γεγονός που τα κάνει να κλείνονται στον εαυτό τους και να παρουσιάζουν υψηλά ποσοστά χαμηλής αυτοεκτίμησης και καταθλιπτικού συναισθήματος, που μπορεί να φτάσουν και το 40%, έναντι του 20% προ covid-19. O αυτοτραυματισμός (cutting) παρουσιάζει, επίσης, αυξητική τάση στα κορίτσια και φτάνει το 10% έναντι του 3%-5% που ήταν πριν. Γενικότερα, τα φαινόμενα διαδικτυακής εξάρτησης αγγίζουν το 62,7% στον εφηβικό πληθυσμό, έναντι 40% προ καραντίνας, με περίπου το 20% να εκδηλώνει σοβαρή παραίτηση από καθημερινές υποχρεώσεις και δραστηριότητες.
Αξιοσημείωτο είναι ακόμη πως, αν κάποια παιδιά εκδήλωναν αρνητική συμπεριφορά προς το σχολείο, αυτή εκτοξεύτηκε στους μήνες της πανδημίας, ενώ ακόμη και εκείνα που δεν είχαν αντίστοιχες συμπεριφορές ποτέ, εκδήλωσαν δυσκολία ως προς την επιστροφή τους σε αυτό. Παιδιά και κυρίως έφηβοι βρήκαν την ευκαιρία να παραλείψουν πολλές φορές τα μαθήματα τους, χωρίς να γίνουν αντιληπτοί, είτε από γονείς, είτε από δασκάλους, αλλά και εκείνοι στον αντίποδα φάνηκαν πιο ανεκτικοί λόγω της κατάστασης, ενώ παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες παλινδρόμησαν και χρειάστηκαν επιπρόσθετη βοήθεια. Εξάλλου, η δυνατότητα πλήρους ελέγχου των μαθητών στα διαδικτυακά μαθήματα μοιάζει μάλλον αδύνατη. Αποτέλεσμα, λοιπόν, όλων των παραπάνω, είναι η παγίωση των μαθησιακών κενών και των ατασθαλιών.
Ελπίζουμε και προσδοκούμε πως ο άνθρωπος αργά ή γρήγορα θα νικήσει τον κορωνοϊό και πως αυτό ήταν και θα είναι το τελευταίο lockdown που ζήσαμε. Βέβαια, πολλά πράγματα θα είναι διαφορετικά και σίγουρα δεν θα επιστρέψουμε ίδιοι με πριν την πανδημία. Μετά την καραντίνα, θα είναι αδύνατο για ένα παιδί να παραμένει καθιστό στο θρανίο του για πάνω από 45 λεπτά ή συγκεντρωμένο για ένα εύλογο χρονικό διάστημα. Θα υπάρχουν δυο γενιές παιδιών με σημαντικά κενά στη μάθηση, με αδυναμία διαχείρισης των συναισθημάτων και του άγχους τους και με κλονισμό στις κοινωνικές τους δεξιότητες. Ίσως να χρειαστεί ένας επαναπροσδιορισμός κάποιων εκπαιδευτικών βάσεων προς διευκόλυνσή τους.
Καταλήγοντας, αναμφίβολα, η επόμενη μέρα θα φανεί δύσκολη σε αρκετά παιδιά. Ωστόσο, θα πρέπει σε αυτή τη φάση να μας ενδιαφέρει περισσότερο το τι μπορεί να γίνει από τώρα. Θα ήταν καλό να διατηρούνται όσο το δυνατόν περισσότερο οι ρουτίνες μέσα στο σπίτι, να υπάρχει έλεγχος των παιδιών ως προς τα μαθήματά τους και τη χρήση που κάνουν στο διαδίκτυο και να δοθούν κίνητρα για την επιστροφή τους στις τάξεις. Ας μην ξεχνάμε πως τα παιδιά προσαρμόζονται πολύ εύκολα και έτσι, θα ήταν υπερβολικό να μιλάμε «για την χαμένη γενιά της πανδημίας».
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΈΣ ΠΗΓΈΣ
- Lockdown: Οι πληγές σε παιδιά και εφήβους, kathimerini.gr, Διαθέσιμο εδώ
- Yποφέρει όντως η νεολαία λόγω πανδημίας; dw.com, Διαθέσιμο εδώ
