Της Βάσως Σοφάνη,
Η γέννηση της τεχνητής νοημοσύνης συνήθως τοποθετείται στην δεκαετία του 1950, μολονότι οι υπολογιστές είχαν εφευρεθεί ήδη μια δεκαετία πριν. Κατά γενική ομολογία, υπάρχει η πεποίθηση ότι πρωτοπόροι σε ό,τι αφορά την δημιουργία των υπολογιστών είναι οι Η.Π.Α., ωστόσο κάτι τέτοιο δεν δύναται να αποτελέσει τίποτα άλλο παρά μια πλάνη. Ερευνώντας το ιστορικό πλαίσιο της τεχνητής νοημοσύνης, ανακαλύπτουμε πως στον αγώνα εφεύρεσης ενός μεγάλής κλίμακας επαναπρογραμματιζόμενου ηλεκτρονικού ψηφιακού υπολογιστή με την ικανότητα να πραγματοποιεί ένα μεγάλο εύρος υπολογιστικών προβλημάτων δεν συμμετείχαν μόνο οι Η.Π.Α., αλλά και η Γερμανία και η Αγγλία. Πιο συγκεκριμένα, η χώρα που πρώτη δημοσίευσε τον πρώτο ψηφιακό υπολογιστή ήταν η Γερμανία το 1941 με επικεφαλής τον επιστήμονα Konrad Zuse. Αυτό, όμως, που περιόρισε την Γερμανία, ύστερα σε ό,τι αφορά περαιτέρω την ανάπτυξη και την εξέλιξη των υπολογιστών ήταν σε πρώτο επίπεδο ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος, αλλά και η μεταπολεμική εποχή, κατά την διάρκεια της οποίας η Γερμανία πέρασε αρκετές δυσκολίες και περιορισμούς λόγω της οικονομικής πτώσης της χώρας.
Κομβικό σημείο, ωστόσο, μετάβασης από την δημιουργία των υπολογιστών στην ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης αποτέλεσε η συνειδητοποίηση της επιστημονικής κοινότητας ότι, τελικά, οι ψηφιακοί υπολογιστές δεν είναι απλώς αριθμητικοί υπολογιστές, αλλά κατέχουν και την δυνατότητα διαχείρισης γενικών συμβόλων. Αναλυτικότερα, αυτό που βοήθησε στην εξέλιξη είναι η ενσωμάτωση τυπικών γλωσσών μαθηματικής λογικής, οι οποίες αποτέλεσαν το εφόδιο ανάπτυξης για τον προγραμματισμό. Έτσι, ο Alan Turing με το άρθρο του “Computing Machinery and Intelligence” (1950) διέγειρε ερωτήματα, σχετικά με το αν οι υπολογιστικές μηχανές μπορούν να σκέφτονται σαν τον άνθρωπο. Για την εδραίωση, λοιπόν, της θεωρίας του πρότεινε ένα παιχνίδι προσποίησης με τρείς παίκτες, οι δύο εκ των οποίων είναι άνθρωποι, ενώ ο τρίτος ήταν ένας υπολογιστής. Κατά την διάρκεια του παιχνιδιού–πειράματος ο ένας άνθρωπος είναι ο ανακριτής και προσπαθεί να εξακριβώσει ποιο από τα δύο άλλα άτομα είναι ο υπολογιστής. Να σημειωθεί, βέβαια, πως σε αυτό το σημείο σκοπός του υπολογιστή ήταν να μιμηθεί όσο το δυνατόν καλύτερα τον άνθρωπο και κυρίως την γλωσσική συμπεριφορά του με αποτέλεσμα να μην γίνει διακριτή η διαφορά και έτσι να παραπλανήσει τον ανακριτή. Ο Turing υποστήριξε ότι το πείραμα-παιχνίδι θα είναι επιτυχημένο, μόνο και μόνο αν ο υπολογιστής καταφέρει να μπερδέψει τον ανακριτή και τότε τονίζει πως είμαστε υποχρεωμένοι να δεχτούμε πως οι υπολογιστές διαθέτουν την ικανότητα του σκέφτεσθαι.
Αν και η συνεισφορά του επιστήμονα ήταν μεγάλη μέσω του άρθρου του, καθώς έκανε μια σημαντική ανάλυση του τρόπου λειτουργίας των μηχανών αυτών οι οποίες λειτουργούν όπως κάθε άλλες μηχανές μίμησης μέσω του προγραμματισμού, υπήρχαν αρκετές αντιδράσεις. Δηλαδή, η τεχνητή νοημοσύνη ως κλάδος της επιστήμης των υπολογιστών αυτό που επιδιώκει δεν είναι να εξαπατήσει και να παραπλανήσει μέσω μίμησης και διαφόρων κόλπων, αλλά επιθυμεί πραγματικά να καταφέρει να κατασκευάσει κάποια μηχανή με την δική της νοημοσύνη, μετατρέποντας την από υπολογιστική μηχανή σε σκεπτόμενη.
Πέρα των ανωτέρων, ιδεατό θα ήταν να προχωρήσουμε σε μια πιο γενική προσέγγιση του κλάδου της τεχνητής νοημοσύνης και πως αιτία ανάπτυξης του είναι η άποψη περί ύπαρξης ομοιοτήτων μεταξύ του τρόπου λειτουργίας του υπολογιστή και του ανθρώπινου νου. Πηγή αυτής της άποψης αποτελεί η νεότερη δυτική φιλοσοφία, η οποία σε ένα σημαντικό ποσοστό της αποδέχεται ότι οι σκέψεις διασαφούνται ως προς τον ορισμό ως νοητικά σύμβολα. Εκτός, όμως, από την αναπαράσταση των νοητικών συμβόλων, ιδιαίτερη σημασία έχει και ο τρόπος σύνταξης που θα επέλθει, γι’ αυτό και χαρακτηρίζονται και συντακτικές μηχανές. Ενώ η δυνατότητα τους να αλλάζουν την λειτουργία τους χωρίς να αλλάζουν τα μηχανικά τους μέρη, κάνει τους υπολογιστές να μοιάζουν με τον ανθρώπινο νου όλο και πιο πολύ. Έτσι, για να αλλάξουμε μια από τις λειτουργίες του υπολογιστή μας δεν χρειάζεται να κάνουμε κάποια πρακτική αλλαγή στο σώμα του υπολογιστή, παρά μόνο να εγκαταστήσουμε ένα νέο αυτόνομο πρόγραμμα στις λειτουργίες του. Αυτή η αυτονομία κατά τούτο τον τρόπο ενίσχυσε την άνωθεν ομοιότητα και θεωρήθηκε ανάλογη με εκείνη του ανθρώπου σε σωματικό αλλά και πνευματικό επίπεδο.
Η ηθική πλευρά, όμως, της φιλοσοφία εγείρει κάποια ερωτήματα σχετικά με την τεχνητή νοημοσύνη όπως: πρέπει να δημιουργήσουμε τέτοια όντα και αν ναι ποιος είναι ο κατάλληλος τρόπος να τους συμπεριφερθούμε; Προτού αναλύσουμε, ωστόσο, το οτιδήποτε να τονισθεί πως η ηθική της τεχνητής νοημοσύνης ασχολείται κυρίως με την κατασκευή αυτών των νοημόνων και τεχνητών όντων και των ανθρώπων που τα κατασκευάζουν. Αν και είναι γενικά αποδεκτό πως οι μηχανές δεν κατέχουν την δυνατότητα της ηθικής υπόστασης, υπάρχει μια έλλειψη προς τον προσδιορισμό της ηθικότητας αυτής. Οι ειδικοί, λοιπόν, στις αναλύσεις τους την ορίσαν σε δύο επίπεδα: πρώτον, έχουμε την επίγνωση, η οποία αφορά την φαινομενική εμπειρία (αυτό που ο Kant ονομάζει “qualia”) και αφορά την ικανότητα του «αισθάνεσθαι». Δεύτερον, έχουμε την σοφία ή μάθηση, η οποία αφορά κυρίως ένα σύνολο δυνατοτήτων που αφορούν την ευφυΐα και την αντίληψη η οποία έχει να κάνει με ύστερες διεργασίες, όπως η αυτογνωσία αλλά και ο λόγος.
Εν κατακλείδι, αφουγκραζόμενοι τα προαναφερθέντα κατανοούμε πως και πάλι κάτι λείπει και αυτό θα λέγαμε πως είναι η ηθική ευαισθησία, καθώς δεν μπορεί να είναι ηθικός ο οποιοσδήποτε, ο οποίος κατέχει λογική σκέψη. Επειδή, όμως ,η ηθική ευαισθησία δεν δύναται να αποτυπωθεί με απλότητα σε ένα κομμάτι χαρτί και είναι κάτι το πιο αφηρημένο, δημιουργεί προβλήματα και με τοιούτο τρόπο δεν μπορεί να εφαρμοστεί ως πρόγραμμα ή αλγόριθμος στο σύστημα κάποιου τεχνολογικού όντος, το οποίο αδυνατεί να κατανοήσει τον τρόπο λειτουργίας της αλλά και εφαρμογής.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Copeland, J., 1993. Artificial Intelligence: A philisophical Intoduction. s.l.:BLACKWELL Publisher .
- Darden, L., 2015. Artificial Intelligence and Philosophy of Science: Reasoning by Analogy in Theory Construction. Philosophy of Science 56, October, p. 106–129
- Sloman, A., 1971. Artificial Intelligence. Interactions between philosophy and artificial intelligence: The role of intuition and non-logical reasoning in intelligence,, pp. Pages 209-225
- Γεωργούλη, Κ., 2015. Τεχνητή Νοημοσύνη. ΣΕΑΒ επιμ. s.l.:s.n.
- Παγωνδιώτης, Κ., 2006. Η δοκιµασία του Turing, το κινέζικο δωµάτιο και η νοηµοσύνη. Cogito no. 4, pp. σελ. 29-33
