Του Μάριου Ντινάκους,
Η Καμπότζη ή το βασίλειο της Καμπότζης είναι μία χώρα, η οποία βρίσκεται στο νότιο τμήμα της νοτιοανατολικής Ασίας. Συνορεύει με την Ταϋλάνδη, το Λάος, το Βιετνάμ και βρέχεται από τον κόλπο της Ταϊλάνδης στα νοτιοδυτικά. Το κράτος έχει πληθυσμό περίπου 15,5 εκατομμύρια κατοίκους και έκταση 181.035 τ.χλμ. Μεγαλύτερη πόλη και πρωτεύουσα είναι η Πνομ Πενχ η οποία αποτελεί πολιτικό, οικονομικό και πολιτιστικό κέντρο της Καμπότζης.
Στις εθνοτικές ομάδες τώρα πλειοψηφία αποτελούν οι κάτοικοι της Καμπότζης ή αλλιώς Khmer, οι οποίοι έχουν «παράγει» μία σημαντική εθνική ομογένεια, με αποτέλεσμα την ισχυρή εθνική υπερηφάνεια. Άλλες μειονοτικές ομάδες περιλαμβάνουν τους Κινέζους, Βιετναμέζους, Τσαμ και πολλές άλλες. Επίσημη γλώσσα είναι η Khmer, η οποία ομιλείται σχεδόν από όλο τον πληθυσμό μαζί με τις μειονοτικές ομάδες, ενώ ελάχιστοι ομιλούν κινέζικα και βιετναμέζικα. Επίσημη θρησκεία είναι ο Βουδισμός, με τους περισσότερους Khmer να ασπάζονται την πλευρά του Hinayana (βασικές κατευθύνσεις του Βουδισμού είναι Hinayana, η οποία είναι από τις πιο παραδοσιακές, και η άλλη είναι η Mahayana). Το 1975, ο Βουδισμός αποτελεί την επίσημη κρατική θρησκεία. Το πολίτευμα της χώρας είναι η Βασιλευόμενη Κοινοβουλευτική Δημοκρατία, με βασιλιά τον Sihamoni και πρωθυπουργό τον Sen, ο οποίος αποτελεί έναν από τους μακροβιότερους ηγέτες που δεν βρίσκονται στη θέση του μονάρχη στη νοτιοανατολική Ασία από το 1985.
Βασικό μέλημα της εξωτερικής πολιτικής είναι η δημιουργία φιλικών σχέσεων με τους γείτονές της, όπως η Ταϋλάνδη και το Βιετνάμ, ενώ, παράλληλα, συμμετέχει σε περιφερειακές ενώσεις, όπως η Ένωση των Εθνών της Νοτιοανατολικής Ασίας (ASEAN), η Ζώνη των Ελεύθερων Συναλλαγών της Νοτιοανατολικής Ασίας (AFTA), το σύμφωνο Οικονομικής Συνεργασίας της Σαγκάης (SCO) και σε διεθνές επίπεδο ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου (ΠΟΕ). Επίσημο νόμισμα της χώρας είναι το Ρίαλ της Καμπότζης, το οποίο εκδίδεται από την κεντρική τράπεζα της Καμπότζης.
Η Καμπότζη είναι μία χώρα με μακρά ιστορία, η οποία ξεκινά από τον 11ο αιώνα. Από τον 15ο αιώνα και έπειτα, έλαβε χώρα η εξέγερση του Ayutthaya και με τον τρόπο αυτό η αυτοκρατορία των Khmer, της κύριας εθνοτικής ομάδας, από την οποία αποτελείται η χώρα, αποτέλεσε παρελθόν και έτσι η Καμπότζη αποδυναμώθηκε σε σχέση με τους γειτονικούς λαούς που βρίσκονταν την εποχή εκείνη στο Βιετνάμ και την Ταϊλάνδη. Έτσι αυτή η παρακμή αυτή οδήγησε τη χώρα στο να γίνει έρμαιο τρίτων σύμφωνα με το πρότυπο των αποικιοκρατικών αντιλήψεων της εποχής του 18ου και 19ου αιώνα. Έτσι, λοιπόν, το 1863 η Καμπότζη αποτέλεσε μέρος του Γαλλικού Προτεκτοράτου και αργότερα ενσωματώθηκε στη Γαλλική Ινδοκίνα της νοτιοανατολικής Ασίας.
Μετά από ενενήντα χρόνια υπό Γαλλική εξουσία, το 1953, η χώρα απέκτησε την ανεξαρτησία της. Σημαντικό μέρος του ψυχρού πολέμου μεταξύ Σοβιετικής Ένωσης και Η.Π.Α. μετά το τέλος του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου, αποτέλεσε ο πόλεμος στο Βιετνάμ, το οποίο γειτονεύει με την Καμπότζη όπως αναφέραμε. Ο πόλεμος λοιπόν του 1965 επεκτάθηκε και στην περιοχή της Καμπότζης, με τον βομβαρδισμό της περιοχής από τις Η.Π.Α. από το 1969 έως και το 1973. Σημαντικό γεγονός, επίσης, αποτελεί το πραξικόπημα του 1970. Το πραξικόπημα αυτό πραγματοποιήθηκε κατά τη διάρκεια επίσκεψης του πρίγκιπα Sihanouk στην Σοβιετική Ένωση.
Με αφορμή, λοιπόν, το γεγονός, αυτό θεσπίστηκε απόφαση της εθνοσυνέλευσης, όπου ψηφίστηκε η απομάκρυνση του πρίγκιπα Sihanouk από το αξίωμα του αρχηγού κράτους. Η πρόφαση δηλαδή ήταν ότι υπήρχαν στην Καμπότζη κομμουνιστικά στρατεύματα, τα οποία ήταν ανεπιθύμητα από τους ντόπιους, επομένως με την επίσκεψή του αυτή ο πρίγκιπας Sihanouk έδινε το μήνυμα ότι δεν επιθυμεί την υποχώρηση αυτών των στρατευμάτων από τη χώρα. Μετά λοιπόν από το ψήφισμα της εθνοσυνέλευσης έλαβε χώρα η κατάληψη της εξουσίας από τον Lon Nol, ο οποίος είχε ως σκοπό την απαλλαγή της Καμπότζης από τα κομμουνιστικά στρατεύματα στο Βιετνάμ. Με τον τρόπο αυτό ξεκινά η εμφύλια σύγκρουση του 1970. Μετά από αρκετές διαμάχες και εναέριους βομβαρδισμούς, το 1973 η κυβέρνηση του Lon Nol ήλεγχε σημαντικά κομμάτια της επικρατείας και την πρωτεύουσα Πνομ Πενχ. Ωστόσο το 1975 με την βοήθεια του Sihanouk και του Βορείου Βιετνάμ, το Khmer Rouge (ή αλλιώς το Κομμουνιστικό Κόμμα της Καμπότζης) προέβη στην ανακατάληψη της Πνομ Πενχ. Στη συνέχεια, πραγματοποιήθηκε η γενοκτονία της Καμπότζης το 1975 έως και το 1979, που το απολυταρχικό καθεστώς του Khmer Rouge στέρησε τη ζωή από δύο εκατομμύρια ανθρώπους, περίπου το 1/4 του πληθυσμού της Καμπότζης.
Μετά από τις ειρηνευτικές συμφωνίες του Παρισιού το 1991, η Καμπότζη κυβερνήθηκε από την ειρηνευτική επιχείρηση των Ηνωμένων Εθνών (UNTAC) κατά τη διάρκεια 1992-1993, και αποσύρθηκε με τη διεξαγωγή εκλογών, που ψήφισε πάνω από το 90% του λαού και εκλέχτηκε ο σημερινός πρωθυπουργός Hun Sen. Το Σύνταγμα της χώρας πλέον κατοχυρώνει τον πλουραλισμό, είναι πολυκομματικό και έχει ως βάση την φιλελεύθερη δημοκρατία. Ωστόσο, η πραγματικότητα είναι εντελώς διαφορετική από αυτά που πρεσβεύει το γράμμα του νόμου, διότι η χώρα κυβερνάται από τον Hun Sen από τη δεκαετία του 1980. Στην ουσία, λοιπόν, είναι μονοκομματικές οι εκλογές, γενικά το κυβερνόν κόμμα χαρακτηρίζεται ως αυταρχικός συνασπισμός μέσω μιας επιφανειακής δημοκρατίας, την οποία διατηρεί. Αντίστοιχα μεγάλα προβλήματα της χώρας είναι η εκτεταμένη φτώχεια, η διαφθορά, η έλλειψη πολιτικών ελευθεριών και η χαμηλή ανθρώπινη ανάπτυξη.
Η οικονομία της Καμπότζης ακολουθεί τους νόμους της ελεύθερης αγοράς και έχει σημειώσει ταχεία οικονομική πρόοδο την τελευταία δεκαετία, όπως αποτυπώνεται και στο κατά κεφαλήν ΑΕΠ. Ωστόσο το κατά Κεφαλήν Εισόδημα είναι από τα χαμηλότερα σε σύγκριση με τις γειτονικές χώρες. Αυτό οφείλεται στις καταστάσεις στις οποίες έχει περιέλθει στο παρελθόν η χώρα, όπως ο εμφύλιος πόλεμος και η γενοκτονία. Η Καμπότζη διαθέτει δύο μεγάλες βιομηχανίες, την κλωστοϋφαντουργία και τον τουρισμό, ενώ ο πρωτογενής τομέας όπως γεωργία παραμένει κύρια πηγή εισοδήματος για πολλούς κατοίκους της Καμπότζης που ζουν κυρίως σε αγροτικές περιοχές. Αντίστοιχα ο τομέας των υπηρεσιών επικεντρώνεται σε υψηλό βαθμό στις εμπορικές δραστηριότητες και στις υπηρεσίες τροφοδοσίας, ενώ αξίζει να σημειωθεί ότι τα αποθέματα πετρελαίου και φυσικού αερίου τα εκμεταλλεύονται υπεράκτιες εταιρείες, όπως η Chevron Corp.
Το 1995 με ΑΕΠ 2,92 δισ. δολάρια η κυβέρνηση μετέτρεψε το οικονομικό σύστημα από κεντρικά σχεδιασμένο στο σημερινό το οποίο έχει κατά βάση την αντίληψη της ελεύθερης αγοράς. Έτσι, βελτιώθηκαν όλοι οι μακροοικονομικοί δείκτες, όπως η οικονομική ανάπτυξη που έφτασε στο 7%, ο πληθωρισμός ο οποίος μειώθηκε στο 6% το 1995, βελτιώθηκε επίσης το εμπορικό ισοζύγιο (εισαγωγές – εξαγωγές), με αύξηση των εισροών από το εξωτερικό και αύξηση των εκροών από τις βιομηχανίες ενδυμάτων της χώρας στο εξωτερικό. Μετά από συνεχή τέσσερα χρόνια βελτίωσης της οικονομικής απόδοσης οικονομία της Καμπότζης επιβραδύνθηκε κατά την περίοδο 1997-1998 λόγω της περιφερειακής οικονομικής κρίσης, και των πολιτικών αναταραχών στην περιοχή της νοτιοανατολικής Ασίας. Έτσι, οι ξένες επενδύσεις μειώθηκαν και ο πρωτογενής τομέας επιδεινώθηκε λόγω της εκτεταμένης ξηρασίας εκείνης της περιόδου. Ωστόσο, κατά το 1999, σημειώθηκε σημαντική πρόοδος στις οικονομικές μεταρρυθμίσεις και βελτιώθηκαν οι υποδομές και το θεσμικό πλαίσιο και έτσι η ανάπτυξη επανήλθε στο 4%. Ωστόσο, σημαντικά προβλήματα αποτελούν το κακό εκπαιδευτικό σύστημα, η έλλειψη ειδικευμένου εργατικού δυναμικού και η φτώχεια. Ωστόσο η Καμπότζη συνεχίζει να προσελκύει ξένους επενδυτές λόγω των χαμηλών μισθών, της υπερζήτησης εργασίας, των αρκετών πρώτων υλών και της ευνοϊκής φορολογικής μεταχείρισης.
Κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης της περιόδου 2007-2008, η Καμπότζη υπέστη σοβαρές ζημιές. Η βιομηχανία ενδυμάτων υπέστη πτώση κατά 23% στις εξαγωγές προς τις Η.Π.Α. και την Ευρώπη. Αυτό συνέβη λόγω της πτώσης του εισοδήματος σε αυτές τις χώρες. Η πτώση αυτή έχει ως αποτέλεσμα την μείωση της κατανάλωσης και την επιβράδυνση της οικονομίας γενικότερα για τις χώρες που την υφίστανται. Αυτό με τη σειρά του επιφέρει έλλειψη αξιοπιστίας στο χρηματοπιστωτικό σύστημα. Έτσι λοιπόν κλονίστηκαν οι βάσεις της αγοράς χρήματος και κεφαλαίου, γεγονός το οποίο αντικατοπτρίζεται στην μείωση των εξαγωγών για την Καμπότζη. Αποτέλεσμα της κρίσης ήταν η αύξηση της ανεργίας και του ποσοστού φτώχειας. Ωστόσο, η οικονομία βελτιώθηκε κατά την περίοδο 2011-2012, με την αύξηση των εξαγωγών και των εισαγωγών, προς και από τις Η.Π.Α. Όπως αποτυπώνεται και στο διάγραμμα του κατά κεφαλήν ΑΕΠ, παρατηρείται μία ετήσια αύξηση 200% κατά την περίοδο της μετάβασης της οικονομίας. Και για τα επόμενα χρόνια οικονομία έχει μία θετική οικονομική ανάπτυξη πέραν του 2008.
Για να γίνει μία πιο αναλυτική προσέγγιση της αναδυόμενης οικονομίας της Καμπότζης, θα αναλυθούν οι δείκτες των κυβερνητικών δαπανών για την εκπαίδευση και για την υγεία.
Αρχικά, ως προς την εκπαίδευση, παρατηρείται ότι οι δημόσιες δαπάνες είναι σε αρκετά χαμηλό επίπεδο για όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης. Επίσης σημαντική είναι η ανισότητα μεταξύ των περιοχών στο εσωτερικό της χώρας, καθώς η πεδιάδα έχει λάβει το μεγαλύτερο μερίδιο των δημοσίων δαπανών στα σχολεία πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, ενώ η πρωτεύουσα έχει λάβει περισσότερα για την τριτοβάθμια εκπαίδευση. Ωστόσο σημαντικό είναι να αναφερθεί ότι τα νοικοκυριά με μεσαίο εισόδημα επωφελούνται περισσότερο σε σχέση με τα νοικοκυριά με υψηλότερο και χαμηλότερο εισόδημα. Έτσι διαπιστώνεται ότι τα παιδιά τα οποία βρίσκονται στην δημόσια εκπαίδευση προέρχονται κυρίως από φτωχότερα ή μεσαία στρώματα της κοινωνίας, ενώ τα νοικοκυριά με υψηλότερο εισόδημα προτιμούν την ιδιωτική εκπαίδευση. Και όπως αποτυπώνεται από την γραφική απεικόνιση, η ετήσια μεταβολή των κυβερνητικών δαπανών ως προς την εκπαίδευση είναι κυρίως σε αρνητικό επίπεδο δηλαδή όλο και μειώνεται. Αυτό έχει διαφοροποιήσει σημαντικά το εκπαιδευτικό σύστημα, το οποίο είναι σε αρκετά χαμηλό επίπεδο και δεν προσφέρει σημαντικά στην κοινωνία και στην οικονομία, και επίσης οι ανισότητες αυξάνονται.
Οι κυβερνητικές δαπάνες για την υγεία, ακολουθούν μία διαφορετική τροχιά καθώς, ή κατά κεφαλήν δαπάνη μπορεί να έχει τετραπλασιαστεί την τελευταία 20ετία, ωστόσο αν δούμε τις δαπάνες αυτές ως ποσοστό του ΑΕΠ, παρατηρούμε μία στασιμότητα στο επίπεδο του 6-7%. Γενικά οι δημόσιες δαπάνες για την υγεία είναι σε πολύ χαμηλό επίπεδο και αυτό αποτυπώνεται στα κέντρα υγείας με την έλλειψη προσωπικού και βασικών εργαλείων. Ωστόσο η κατάσταση στα δημόσια νοσοκομεία είναι σε ένα ουδέτερο επίπεδο, διότι δεν έχουνε πραγματοποιηθεί σημαντικές επενδύσεις σε αυτές τις υποδομές. Αυτό μπορεί να οφείλεται στο γεγονός ότι οικογένειες με υψηλότερο εισόδημα δεν χρησιμοποιούν την υγειονομική περίθαλψη, εκτός αν υπάρχει ύστατη ανάγκη. Αντίστοιχα παρατηρούμε ότι υπάρχει μία μεγάλη διαφορά στις δημόσιες δαπάνες στα αστικά και μη αστικά κέντρα υγείας μεταξύ των περιοχών στο εσωτερικό της χώρας. Ως γενικό συμπέρασμα μπορεί να εξαχθεί, ότι τα φτωχότερα νοικοκυριά έχουν επωφεληθεί περισσότερο, εφόσον χρησιμοποιούνε και περισσότερο τις υγειονομικές υποδομές από από τα πλουσιότερα νοικοκυριά.
Εν κατακλείδι, η Καμπότζη αποτελεί μία από τις σημαντικότερες αναδυόμενες αγορές της παγκόσμιας οικονομίας, διότι βασίζεται στις παραγωγικές δομές όπως στην βιομηχανία κλωστοϋφαντουργίας και στον αγροτικό τομέα. Ωστόσο, τα σημαντικά προβλήματα, όπως η έλλειψη πολιτικής ελευθερίας, η φτώχεια, το ελλιπές εκπαιδευτικό σύστημα και το κακό σύστημα υγείας, εμποδίζουν την οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη. Έτσι, η χώρα πρέπει να βελτιώσει τις υποδομές της και να εισάγει ένα αξιόλογο εκπαιδευτικό σύστημα, το οποίο θα βασίζεται στην προώθηση των επιστημών και της τεχνολογίας και θα δίνει βάση στην απορρόφηση των πτυχιούχων, έτσι ώστε να υπάρχει υψηλή διαφοροποίηση της οικονομίας και η χώρα να οραματίζεται ένα καλύτερο μέλλον.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Cambodia, Encyclopedia Britannica, Retrieved from here
- Remembering Cambodia’s 1970 Coup, Retrieved from here
- The Kingdom of Cambodia From Reconstruction to Sustainable Development, 2012, Retrieved from here
- Introduction to Cambodian History, Politics, and Society, Retrieved from here
- A History of Cambodia, Eve Monique Zucker, 2008, Retrieved from here
- The Cambodian economy: Ready for take-off? , Fredrik Sjöholm , 2005, Retrieved from here
- Cambodia’s Economy and Its Services Sector in Global Value Chains, 2015, Penghuy Ngov & Chanrith Ngin, Retrieved from here
- Cambodia Education, UNICEF, Retrieved from here
- The Trouble With Cambodia’s Health System, Retrieved from here
- Public Spending on Education, Health and Infrastructure and Its Inclusiveness in Cambodia: Benefit Incidence Analysis, 2014, Retrieved from here
