Της Μαρίας Λεβέντη,
Τα πειράματα, που διεξάγονται στο πλαίσιο της μελέτης και κατ’ επέκτασιν της προσπάθειας κατανόησης της ανθρώπινης συμπεριφοράς, έχουν ως αποτέλεσμα την πρόκληση ταραχής στον κόσμο. Και αυτό, διότι η εθελοτυφλία και η ασφάλεια, που παρέχονται από τον «όχλο», υπερτερούν έναντι της αυτοκριτικής και της συνειδητοποίησης, πως ο ενστερνισμός μιας συγκεκριμένης συμπεριφοράς από την πλειοψηφία των ατόμων ενός οποιουδήποτε κοινωνικού συνόλου δεν είναι απαραίτητα και η σωστότερη.
Ενδεικτικό των προαναφερθέντων μπορεί να αποτελέσει το πείραμα του Solomon Ash, ενός πειράματος, που, όπως έχει γραφτεί, «σόκαρε τον κόσμο». Ο Ash κατόρθωσε να αποδείξει πως η νομιμοποίηση της γνώμης της πλειοψηφίας μπορεί να συνθλίψει μια μειονότητα, ακόμα και αν η τελευταία εκπροσωπεί τη λογική. Έτσι, συγκέντρωσε μια ομάδα ηθοποιών, που έδιναν επίτηδες λανθασμένες απαντήσεις, ενώ η απάντηση ήταν πασιφανής, και ανάμεσά τους ένας ανυποψίαστος φοιτητής ακολουθούσε τους υπολοίπους από φόβο μην διαφέρει και στιγματιστεί, απαντώντας ότι και οι ηθοποιοί.
Η υποταγή του ατόμου στη δύναμη της μάζας (είτε ακολουθώντας πιστά τις επιταγές της μόδας είτε έναν πολιτικό ηγέτη) είναι ένα διαχρονικό θέμα, που αποτελεί επίκεντρο συζήτησης σε πολλές περιστάσεις. Τι είναι, όμως, αυτό που μας σοκάρει, λοιπόν, αφού η μαζοποίηση δεν είναι ανοίκειος όρος; Μήπως η ευθυνοφοβία και η αποποίηση ευθυνών για τη δημιουργία μιας μαζοποιημένης κοινωνίας με τη δικαιολογία στον ίδιο μας τον εαυτό ότι: «εγώ δεν κάνω ό,τι κάνουν οι άλλοι» διαδραματίζουν μείζονος σημασίας ρόλο στη διατήρηση της υφιστάμενης κατάστασης;
Σε ιδεολογικό επίπεδο, ο ενστερνισμός νεωτεριστικών απόψεων, που τυγχάνουν ευρύτερης αποδοχής από την ανθρωπότητα στο σύνολό της είναι ιδιαίτερα ωφέλιμος και χρήσιμος, ώστε να επιτευχθεί πάταξη φαινομένων κοινωνικής παθογένειας και θέτει τα θεμέλια «άρσης» για μια πιο «ανοιχτή» κοινωνία. Σε αντίθετη περίπτωση, η αρχαιοπληξία είναι μονόδρομος και η εξέλιξη της ανθρωπότητας δυσοίωνη. Όταν, όμως, παρατηρείται υποστύλωση μιας άποψης, επειδή «αυτό λέει/κάνει η πλειοψηφία, άρα τάσσομαι υπέρ, αλλιώς θα στιγματιστώ», τότε έχουμε την απαρχή του προβλήματος της μαζοποίησης και της απεμπόλησης της μοναδικότητας του κάθε ατόμου. Όταν πραγματοποιείται παραγκωνισμός των επιθυμιών μας, επειδή κυριαρχεί ο φόβος της στηλίτευσης και της αποδοκιμασίας, κάτι πάει πολύ λάθος…
Δυστυχώς, τα προβαλλόμενα πρότυπα από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και τα ριάλιτι καθιστούν σχεδόν αδύνατη τη διαμόρφωση ενός ελεύθερου πνεύματος, το οποίο θα ενεργεί βάσει των δικών του επιθυμιών και δεν θα υποτάσσεται στις επιταγές της μόδας. Επιπλέον, η αγωνία μας «να είμαστε αρεστοί», υποδαυλίζεται από την εσωτερίκευση της μαζικής κουλτούρας, αφού η αναγνωρισιμότητα, «τα πολλά likes», η όμορφη εξωτερική εμφάνιση είναι, δυστυχώς, το κλειδί της επιτυχίας. Η αδιαφορία για τα πιο ουσιώδη χαρακτηριστικά ενός ανθρώπου, που αφορούν τον εσωτερικό του κόσμο, συνεπάγεται τον παραγκωνισμό της παιδείας και ό,τι συμβάλλει στην καλλιέργεια αυτής (όπως διάφορες πολιτισμικές εκδηλώσεις).
Οι επιπτώσεις του φαινομένου της μαζοποίησης είναι, αναμφίβολα, πολυποίκιλες, καθώς αφορούν το ίδιο το άτομο και κατ’ επέκτασιν την κοινωνία στο σύνολό της. Αν έπρεπε να χρησιμοποιήσει κανείς μια έκφραση, για να περιγράψει το συμπέρασμα, που προκύπτει από τη διεξαγωγή του πειράματος του Ash, είναι ότι πλέον ο καθένας «άγεται και φέρεται». Έτσι, η ιδεολογική χειραγώγηση υποθάλπεται μέσω του κλίματος φόβου που έχει δημιουργηθεί και πως ό,τι ετερόκλιτο περιθωριοποιείται. Σε μια αυστηρά ομοιόμορφη κοινωνία η διαφορετικότητα δεν έχει θέση.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- Το πείραμα συμμόρφωσης του Asch, mystudentpass.gr, διαθέσιμο εδώ
