Του Άγγελου Μεταλλίδη,
Από την αρχή της ελληνικής επανάστασης αναπτύχθηκε ένα έντονο κύμα φιλελληνισμού, το οποίο αποτέλεσε βασικό πυλώνα της μελλοντικής απελευθέρωσης των Ελλήνων. Ο φιλελληνισμός αυτός ήταν διάχυτος σε όλα τα στάδια της επανάστασής. Από το 1824 και μετά ο φιλελληνισμός συνδέεται, σε σημαντικό βαθμό, με το όνομα και την επιρροή του λόρδου Βύρωνα, ο οποίος έδωσε μεγάλο μέρος της περιουσίας του, ακόμη και τη ζωή του, καθώς πέθανε στο Μεσολόγγι. Η ύπαρξη αυτό του μεγάλου ποιητή κέντρισε το ευρωπαϊκό ενδιαφέρον για τις εξελίξεις στην Ελλάδα και πρόπλασε τη συμπαράσταση των ευρωπαίων. Την ίδια περίοδο δρα και η «Ελληνική Επιτροπή Λονδίνου» που βοήθησε, σε συνεργασία με το Βύρωνα, τα μέγιστα ώστε να μπορέσει το κράτος να συνάπτει δάνεια με στόχο τη χρηματοδότηση του αγώνα.
Η παραμονή του λόρδου Βύρωνα στην Ελλάδα έφερε και ένα πλήθος νέων εθελοντών, που ήρθαν στην Ελλάδα και πολλοί από αυτούς συνεργάστηκαν με το λόρδο Βύρωνα σε σχεδιασμούς επιθέσεων σε φρούρια. Μια τέτοια επίθεση, στη Ναύπακτο ματαιώθηκε εν τέλει, καθώς δεν ήταν επαρκώς οργανωμένη. Μετά το θάνατο του Βύρωνα τη σκυτάλη θα πάρει ο λόρδος Λέστερ Στάνχοπ, οργανώνοντας και αυτός επιθέσεις σε σημαντικά φρούρια κατά των Οθωμανών. Ο φιλελληνισμός της περιόδου όμως δεν περιορίζεται σε άτομα που ανέπτυξαν ένοπλη δράση. Ακόμα και στον πνευματικό τομέα, η επιθυμία των Ευρωπαίων να συνδράμουν είναι σημαντική. Οι Άγγλοι ενδιαφέρθηκαν για την πνευματική ανάπτυξη των Ελλήνων. Οι Κουάκεροι και τα μέλη της «Ιεραποστολικής Εταιρίας Λονδίνου» φρόντισαν, ώστε νέα παιδιά από την Ελλάδα να μπορέσουν να μεταβούν στην Αγγλία για τις σπουδές τους, ενώ μεγάλη ήταν και η αμερικανική βοήθεια, με τους Αμερικάνους να συνδράμουν τους Βρετανούς στην τύπωση βιβλίων κάθε είδους, όπως η Βίβλος.
Από το 1825 θα αρχίζουν να ιδρύονται πάλι κομιτάτα στην Ευρώπη, όπως αυτά του Παρισιού και της Γενεύης. Τα κομιτάτα αυτά προσπάθησαν να μειώσουν τις ελλείψεις των Ελλήνων σε εφόδια, τόσο τρόφιμα όσο και πολεμοφόδια. Τα κομιτάτα αυτά είχαν κρίσιμο ρόλο τόσο στον επισιτισμό των Ελλήνων, ο οποίος πράγματι ήταν προβληματικός, όσο και στην αποστολή οπλών, που στην Ελλάδα δεν υπήρχαν σε αφθονία, παρά μόνο σε λαφυραγωγία. Ας μη ξεχνάμε φυσικά πως η δραστηριότητα γαλλικών κομιτάτων συνδέεται άμεσα με τη στάση που κρατάει το ίδιο το γαλλικό κράτος αυτή την περίοδο απέναντι στον ένοπλο ελληνικό Αγώνα.
Η γαλλική κοινωνία, μετά το θάνατο του λόρδου Βύρωνα, είναι ιδιαίτερα ευαίσθητη απέναντι στους Έλληνες, γεγονός που εξαναγκάζει και τη γαλλική κυβέρνηση να παρέχει και η ίδια βοήθεια. Στη Γαλλία ξεκίνησαν να τυπώνονται άρθρα σε γαλλικές εφημερίδες τα οποία τάσσονταν ανοιχτά υπέρ του ελληνικού αγώνα και προωθούσαν τις ελληνικές θέσεις. Μια ακόμα εταιρεία που θα ιδρυθεί για να βοηθήσει, η «Εταιρία της Χριστιανικής Ηθικής», με έξοδα της οποίας Έλληνες πήγαν στη Γαλλία, ώστε να σπουδάσουν. Σταδιακά το Παρίσι έγινε το κέντρο του φιλελληνισμού. Αντιπρόσωπος από το Παρίσι μάλιστα στάλθηκε στην Ελλάδα, ώστε να βοηθήσει στην επικράτηση ομοψυχίας μεταξύ των Ελλήνων, αλλά και να προσφέρει τις γνώσεις του πάνω σε στρατιωτικά θέματα. Στη συνέχεια θα ακολουθήσουν ακόμα τρεις τέτοιες αποστολές με τους ίδιους στόχους.
Στο πάνθεο των φιλελληνικών προσωπικοτήτων ξεχωρίζει επίσης αυτή του Ιωάννη-Γαβριήλ Εϋνάρδου, ένας από τους βασικούς υποστηρικτές του ελληνικού αγώνα. Από το 1825 συμμετείχε πολύ ενεργά στα φιλελληνικά κομιτάτα του Παρισιού. Ο ίδιος μερίμνησε να σταλθεί σημαντική αποστολή τροφίμων στους κάτοικους του Μεσολογγίου που παρέμεναν εγκλωβισμένοι, ενώ προχώρησε μερικές φορές και σε εξαγορά αιχμάλωτων, όπως στην περίπτωση του Αγκώνα. Ο Εϋνάρδος επίσης φρόντισε, ώστε να μπορέσουν οι Έλληνες να συνάψουν δάνεια, ιδιωτικά και δημόσια. Μάλιστα ως κάλος φίλος του Καποδίστρια διατέλεσε και σύμβουλός του.
Τέλος, όπως προειπώθηκε, μια από τις χώρες που ήταν ιδιαίτερα θετικές απέναντι στην Ελλάδα ήταν η Αμερική, ιδιαίτερα μετά το 1823. Αναλογιζόμενοι τους αγώνες που είχε κάνει ο αμερικανικός λαός για την ανεξαρτησία του, κάτοικοι διάφορων πόλεων προχώρησαν σε συγκεντρώσεις καλώντας την κυβέρνηση να στείλει βοήθεια προς την Ελλάδα. Ο ίδιος ο πρόεδρος Τζέιμς Μονρόε, σε διακήρυξή του, εξέφραζε την ύπαρξη βάσιμων ελπίδων για τους Έλληνες να κατακτήσουν την ελευθερία τους. Αν και η επίσημη βοήθεια που το αμερικανικό κράτος έδωσε ήταν μικρή, λόγω του φόβου τον εμπόρων, μήπως εμπλακεί η Αμερική σε καταστάσεις που θα μείωναν τις συναλλαγές της και του δόγματος Μονρόε, που υπαγόρευε ότι η Αμερική δε θα πρέπει να έμπλεκε σε ευρωπαϊκά θέματα, ένα μεγάλο χρηματικό ποσό μαζεύτηκε με στόχο να σταλεί στην Ελλάδα, μέσω Λονδίνου.
Μετά από μια παύση μερικών χρονών ο φιλελληνισμός στην Αμερική θα φουντώσει ξανά από το 1828 και αποστολές με ρούχα και τρόφιμα θα φτάσουν στην Ελλάδα. Την εποχή αυτή από την Αμερική θα σταλθούν επίσης ιεραπόστολοι για την προαγωγή της εκπαίδευσης. Συμπερασματικά, ο φιλελληνισμός ήταν αρκετά δυναμικός κατά τα τελευταία στάδια της ελληνικής επανάστασης, με τις διακοπές αποστολής βοήθειας να είναι μόνο για μερικά μικρά διαστήματα. Ο φιλελληνισμός βοήθησε στο έπακρο, ώστε το ελληνικό θέμα να ξεφύγει από τα βαλκανικά πλαίσια και να γίνει παγκόσμιο, όπως παγκόσμια και πανανθρώπινη είναι η ιδέα της Ελευθερίας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Χ. Γ. Ευαγγελάτου (1938), Οι Φιλέλληνες – Εξ επίσημων αρχείων και έγκυρων πηγών. Αθήνα: Τυπ. Αγγ. Αθ. Κλεισιούνη
- Μπ. Άννινου (1967), Οι Φιλέλληνες του 1821. Αθήνα:Εκδ. Γαλαξία
- Συλλογικό Έργο (1975), Ιστορία του Ελληνικού Έθνους Τόμος ΙΒ΄. Αθήνα: Εκδοτική Αθηνών Α. Ε.
- Δ. Κουκίου – Μητροπούλου (2007) Adam Friedel Προσωπογραφίες Αγωνιστών της Ελληνικής Επανάστασης. Αθήνα: Ιστορική και Εθνολογική Εταιρεία της Ελλάδος.
