Της Διώνης Ζούβελου,
«Ποίηση είναι η έκφραση του ωραίου, διαμέσου λέξεων περίτεχνα υφασμένων μεταξύ τους», είπε ο Αργεντινός συγγραφέας Χόρχε Λουίς Μπόρχες. Η ποίηση, ως το αρχαιότερο είδος λογοτεχνίας, ήταν μια βαθύτατη πνευματική ανάγκη του ορθού δίποδου να εξωτερικευτεί, να έρθει σε επαφή με την καλαισθησία και την θεϊκή ύπαρξη, που του υπόσχεται το υποσυνείδητό του.
Στην Αρχαία Ελλάδα, τα ποιητικά γένη ήταν τρία: η επική ποίηση, η οποία είναι και η αρχαιότερη, με τα ομηρικά έπη, που βασίζεται κυρίως στην εξιστόρηση γεγονότων, μύθων και κατορθωμάτων των θεών. Ακολούθησε η λυρική, ένα πιο προσωπικό και συναισθηματικό είδος ποίησης, όπως οι ωδές, που χρησιμοποιήθηκε για να παραδειγματίσει και να φρονηματίσει και φυσικά η δραματική ποίηση, που συνταιριάζει το έπος και τον λυρισμό με θεατρικά στοιχεία. Η μόρφωση ήταν ιδιωτική και πρόσβαση στην ποίηση και γενικότερα στις τέχνες είχαν μονάχα οι προνομιούχοι. Τυχαία κοινωνική διαβάθμιση της εποχής ή διαχρονικό ταξικό φαινόμενο;
Η ποίηση δεν έχει άλλο σκοπό από τον εαυτό της. Εξευγενίζει, ευαισθητοποιεί και -κυρίως- «εξανθρωπίζει» την ζωώδη φύση του δίποδου, μετατρέποντάς την σε πολυδιάστατη ύπαρξη και ζωντανό σκεπτόμενο οργανισμό. Η αναγνώριση των νοημάτων που εκφράζει η ποίηση είναι πνευματικό προνόμιο. Ο καθένας αντιλαμβάνεται διαφορετικά την τέχνη της ποίησης και αυτή είναι και η μαγεία της, όμως θεωρείται ότι την αντιλαμβάνονται καλύτερα οι προνομιούχοι επισκέπτες των γκαλερί, οι μαθητές ιδιωτικών δασκάλων και τα μέλη καλλιτεχνικών συλλόγων, που συναναστρέφονται μεταξύ τους, συζητώντας περί τέχνης, προσπαθώντας να αποδώσουν κάποια ταξική διαφορά. Μάλιστα, οι τέχνες προσπάθησαν πολλές φορές να ευαισθητοποιήσουν την ελίτ σχετικά με την φτώχεια ως κοινωνικό στίγμα, όπως τα ποιήματα του Μπρεχτ και το πολύ σημαντικό κίνημα με τίτλο “Arte Povera” («φτωχή τέχνη».
Έντονο προβληματισμό σχετικά με το κοινωνικό φαινόμενο θα μπορούσε να μας προκαλέσει η καυστική φράση του καλλιτέχνη Κώστα Τσόκλη: «Τρομάζω που βλέπω τόσους ανθρώπους να ενδιαφέρονται για την τέχνη. Αν είχε η Ελλάδα τόσους φιλότεχνους, ίσως θα έπρεπε να είναι καλύτερα τα πράγματα. Αναρωτηθήκατε άραγε τι είναι, κατά πόσο είναι… χρήσιμη η τέχνη σε μια κοινωνία που χαρακτηρίζεται από πράξεις καθαρά εμπορικές;». Η τέχνη είναι αξιοζήλευτη και γι’ αυτό και εμπορευματοποιήθηκε, κάνοντας την περισσότερο προσβάσιμη σε όλους με τον λαϊκό πολιτισμό (pop culture). Όμως, ο προβληματισμός του καλλιτέχνη δεν είναι το μεγάλο, πανανθρώπινο ενδιαφέρον για την τέχνη συγκριτικά με παλιότερα, αλλά το γεγονός ότι παρά την «ποικιλία» τέχνης που επικρατεί, ο κόσμος εξακολουθεί να παραμένει νωθρός και στάσιμος.
Τόσα ζωγραφικά έργα, τόσοι στίχοι μουσικής, τόσα λογοτεχνικά κείμενα και η πνευματική εξέλιξη του σημερινού κόσμου μειώνεται με αυξανόμενο ρυθμό. Ο επιχειρηματικός κόσμος επωφελείται από την μαζική και ρηχή λογοτεχνία. Δεν δαιμονοποιούμε τα καινούρια κινήματα λογοτεχνίας και ζωγραφικής, αλλά την σημερινή «τέχνη» ως προϊόν με προκαθορισμένη τιμή και όχι ως μέσο εξευγενισμού και βελτίωσης της ανθρώπινης ψυχής.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- Όταν οι πλούσιοι επενδύουν στην τέχνη, koutipandoras.gr, διαθέσιμο εδώ
