Tης Ελένης Μακράκη,
Το 1965, με πρωτοβουλία του Διεθνούς Συμβουλίου Αδελφών Νοσοκόμων, η 12η Μαΐου καθιερώθηκε ως Διεθνής Ημέρα Αδελφών Νοσοκόμων προς τιμήν της Φλόρενς Νάιτινγκεϊλ, της Αγγλίδας νοσοκόμου, που με την αυτοθυσία της κατάφερε να θέσει τα θεμέλια της σύγχρονης νοσηλευτικής. Η Νάιτινγκεϊλ γεννήθηκε στις 12 Μαΐου του 1820 στη Φλωρεντία και μεγάλωσε στην Αγγλία. Ήταν κόρη εύπορης οικογένειας και ο πατέρας της φρόντιζε να παραδίδει σε αυτή και στην αδερφή της μαθήματα ξένων γλωσσών, αλλά και ιστορίας, φιλοσοφίας και μαθηματικών. Η Φλόρενς ήταν μια κοπέλα ασυμβίβαστη που, κόντρα στις κοινωνικές επιταγές της εποχής της και με τα εφόδια μιας επαρκούς εκπαίδευσης, ανακοίνωσε σε ηλικία 25 χρονών ότι δε θέλει να παντρευτεί. Όνειρό της ήταν να γίνει νοσοκόμα, επιθυμία την οποία οι γονείς της δε στήριζαν, καθώς επρόκειτο για ένα επάγγελμα κατώτερης κοινωνικής τάξης.
Τα επόμενα χρόνια, η Νάιτινγκεϊλ αφοσιώθηκε στη φροντίδα των ασθενών και στην έρευνα που αφορούσε την καλύτερη περίθαλψή τους. Με αφορμή το θάνατο ενός ασθενή σε πτωχοκομείο το Δεκέμβριο του 1844, η Φλόρενς γίνεται θερμή υποστηρίκτρια της βελτίωσης των παροχών περίθαλψης. Το πάθος και η αφοσίωσή της σε αυτόν το στόχο καταφέρνουν να κερδίσουν το σεβασμό του τότε προέδρου της Επιτροπής Νομοθεσίας για Απόρους, Charles Villiers, κι έτσι η ίδια ξεκινά να εμπλέκεται άμεσα στις γενικότερες μεταρρυθμίσεις που αφορούσαν στη φροντίδα των απόρων. Ακολούθησαν πολλά ταξίδια στην Ευρώπη μέχρι το 1850, οπότε και έγινε δεκτή από το Ίδρυμα Διαμαρτυρομένων Διακονισσών της Γερμανίας, για να εκπαιδευτεί ως αδελφή νοσοκόμα. Στην πορεία, η Νάιτινγκεϊλ ανέλαβε σημαντικές θέσεις, τις οποίες και υπηρέτησε μέχρι το ξέσπασμα του Κριμαϊκού Πολέμου, τον Οκτώβριο του 1853. Στις 5 Νοεμβρίου του επόμενου έτους, καταφθάνει στην Κωνσταντινούπολη, αναλαμβάνοντας τους νοσηλευτικούς τομείς των στρατιωτικών νοσοκομείων. Η χολέρα και η ελονοσία μάστιζαν τους ασθενείς. Οι άθλιες συνθήκες υγιεινής, καθώς και η απότομη στάση των γιατρών δυσχέραιναν κατά πολύ το έργο τόσο της ίδιας όσο και των υπόλοιπων νοσοκόμων.
Η κατάσταση επιδεινώθηκε με τη μάχη του Ίνκερμαν, που οδήγησε χιλιάδες στρατιωτικούς στο νοσοκομείο σε άθλια κατάσταση, στους διαδρόμους, πάνω σε ψάθες ή σε ακαθαρσίες. Ήταν η στιγμή που η Φλόρενς Νάιτινγκεϊλ ανέλαβε δράση, αποδεικνύοντας περισσότερο από ποτέ την αξία της στη νοσηλευτική. Πρόταξε το βασικό αίτημα της αγοράς 200 βουρτσών καθαρισμού, ξεκίνησε το πλύσιμο των ρούχων των ασθενών και φρόντισε προσωπικά τους τραυματισμένους. Η Φλόρενς ασχολείτο αδιάκοπα μαζί τους, ακόμα και το βράδυ, κυκλοφορώντας στο σκοτάδι με ένα φανάρι για να ελέγξει την κατάστασή τους, μένοντας έτσι στην ιστορία ως η «Κυρία με το Φανάρι». Ωστόσο, δεν έχασε το προσωνύμιο της «Κυρίας με το σφυρί», που επίσης της είχε αποδοθεί, καθώς κόντρα στις αναίτιες απαγορεύσεις της εισόδου των νοσοκόμων στην αποθήκη φαρμάκων, κατάφερε να σπάσει με ένα σφυρί την κλειδαριά για να πάρει ό,τι χρειαζόταν. Στις 16 Μαΐου του 1856 διορίστηκε επιθεωρήτρια του τομέα αδελφών νοσοκόμων όλων των στρατιωτικών νοσοκομείων και τελικά κατάφερε να μειώσει τα ποσοστά θνησιμότητας από 42% σε 2%!
Όταν η Φλόρενς γύρισε στη χώρα της, το καλοκαίρι του 1856, αρνήθηκε οποιαδήποτε επίσημη μεταφορά ή υποδοχή, παρ’ όλο που ήδη είχε καταγραφεί στη συνείδηση του κόσμου ως εθνική ηρωίδα. Τον επόμενο χρόνο, κατέγραψε βιβλία και φυλλάδια, που εξηγούσαν την ανάγκη αναβάθμισης της ιατρικής περίθαλψης, στόχοι που, αν και ακούστηκαν με προσοχή, παρέμειναν στο μεγαλύτερο μέρος τους ανεφάρμοστοι. Το 1857 συγκροτείται η Στρατιωτική Ιατρική Σχολή, αποτέλεσμα της ίδρυσης Βασιλικής Επιτροπής Υγείας, στην οποία η Νάιτινγκεϊλ διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο με τη σύνταξη της έκθεσης «Σημειώσεις πάνω σε θέματα που επηρεάζουν την υγεία, την αποδοτικότητα και τη διοίκηση των νοσοκομείων του βρετανικού στρατού». Παράλληλα, αφοσιώθηκε στην εκπαίδευση νοσοκόμων και συνέχισε τη συγγραφή, με το πιο σημαντικό έργο της Σημειώσεις Νοσηλευτικής: Τι είναι και τι δεν είναι; να εκδίδεται το 1859 και να θεωρείται μέχρι σήμερα σπουδαία παρακαταθήκη για τη νοσηλευτική. Από το 1857 η Νάιτινγκεϊλ, πάσχοντας από κατάθλιψη, περνά τις περισσότερες ώρες στο σπίτι της. Ωστόσο, εξακολουθεί να δέχεται ασθενείς και να μιλά για το έργο της νοσηλευτικής. Η όρασή της εξασθενούσε σταδιακά και το 1901 τυφλώθηκε τελείως. Έξι χρόνια αργότερα, ο βασιλιάς Εδουάρδος της απένειμε -για πρώτη φορά σε γυναίκα- το παράσημο Αξίας (Order of Merit). Η Φλόρενς Νάιτινγκεϊλ πέθανε στις 13 Αυγούστου 1910 στο Λονδίνο.
Η Διεθνής Ημέρα Αδελφών Νοσοκόμων θυμίζει αφενός το ανεκτίμητο έργο των νοσοκόμων και αφετέρου την ανάγκη αναβάθμισης του συστήματος υγείας και των όρων εργασίας του ιατρικού προσωπικού. Πρόκειται για ένα διαχρονικό αίτημα, το οποίο έχει έρθει έντονα στο προσκήνιο με το ξέσπασμα της πανδημίας. Γιατροί και νοσηλευτές, εδώ και ένα χρόνο, διεκδικούν την ενίσχυση του Ε.Σ.Υ, την αύξηση των ΜΕΘ, την πρόσληψη μόνιμου προσωπικού, την πληρωμή των υπερωριών και τη γενικότερη βελτίωση των συνθηκών για την ασφάλεια τόσο των ίδιων όσο και των ασθενών. Όπως, λοιπόν, η Νάιτινγκεϊλ δεν ήθελε να ήταν ηρωίδα, ούτε προσέβλεπε στη δημόσια επιδοκιμασία, αλλά στη βελτίωση των ιατρικών υποδομών, έτσι και οι σημερινοί γιατροί και νοσηλευτές δεν περιμένουν τα χειροκροτήματά μας, αλλά ζητούν συλλογική διεκδίκηση και κατάκτηση καλύτερων συνθηκών εργασίας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Φλόρενς Νάιτινγκεϊλ: Η σπουδαία νοσοκόμος με το φως στα χέρια, MaxMag, διαθέσιμο εδώ
- Φλόρενς Νάιτινγκεϊλ, Σαν Σήμερα, διαθέσιμο εδώ
- Αφιέρωμα προς τιμήν των αδερφών νοσοκόμων με πρώτη την κυρία με τη λάμπα, Φλόρενς Νάιτινγκεϊλ, Sophia Ntrekou, διαθέσιμο εδώ
