Το Φρούριο Spandau: Ένα ταξίδι στη μεσαιωνική και αναγεννησιακή ιστορία του Βερολίνου

Της Ιωάννας Χατζηαντωνίου,

Μια πόλη δε χαρακτηρίζεται μόνο από τη σύγχρονη ιστορία της. Αντ’ αυτού υπάρχουν παντού κρυμμένα «διαμάντια» που βγάζουν αέρα μιας άλλης εποχής, μιας εποχής που δεν μπορούμε καν να διανοηθούμε πέρα από την ανάγνωση των ιστορικών βιβλίων. Στο Βερολίνο κάνουμε ένα ταξίδι στο χρόνο, σε ένα πολεμικό φρούριο με πλούσια ιστορία και περίτεχνη αρχιτεκτονική. Κυρίες και κύριοι, καλώς ήρθατε στο Φρούριο του Βερολίνου, άλλως γνωστό ως Φρούριο Spandau (γερμανικά: Spandau Zitadelle).

Ευρισκόμενο στην ένωση των ποταμών Havel και Spree, το Φρούριο χτίστηκε για την προστασία της παλιάς πόλης του Spandau, η οποία βέβαια πλέον αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι του Βερολίνου. Το Φρούριο Spandau αποτελεί μια στρατιωτική δομή που έχει τις ρίζες της στο 16ο αιώνα, ωστόσο η ιστορία του τοπολογικά γυρνάει πίσω στο 1197. Το 12ο λοιπόν αιώνα οι Μαργράβοι¹ του Βρανδεμβούργου δημιούργησαν ένα κάστρο πάνω σε μια παλιά Σλαβική εγκατάσταση. Μεταξύ του 1559 και του 1594, οι διοικητές της περιοχής, επονομαζόμενοι και ως «Εκλέκτορες», έχτισαν στη θέση του το Φρούριο (με τη βοήθεια Ιταλών αρχιτεκτόνων) προκειμένου να προστατέψουν από εχθρούς την κατοικημένη πόλη του Βερολίνου (τότε ονομαζόμενη Berlin-Cölln). Την Άνοιξη του 1813, κατά τη διάρκεια του πολέμου απέναντι στον Ναπολέοντα, το φρούριο σχεδόν καταστράφηκε. Από το 1945 και μετά, το φρούριο χρησιμοποιείται για μη στρατιωτικούς σκοπούς, ενώ για περισσότερο από τρεις δεκαετίες, μία αρχιτεκτονική σχολή στεγάζεται σε μέρη του οικοδομικού συμπλέγματος του φρουρίου. Μετά την απομάκρυνση της σχολής το 1986, το μέρος έγινε περισσότερο γνωστό ως κέντρο πολιτισμού.

Επίσημα, το Φρούριο άνοιξε τις πύλες του στο κοινό για πρώτη φορά το 1989 και έκτοτε το μέρος προσφέρει πολλά αξιοθέατα και εμπειρίες (από θεατρικές παραστάσεις μέχρι και μουσικές συναυλίες) και θεωρείται -δικαίως- ένα από τα πιο διάσημα πολιτιστικά και τουριστικά αξιοθέατα του Βερολίνου. Τόσο λόγω και του παραπάνω ιστορικού πλαισίου, όσο και λόγω της ιδιαίτερης προώθησης πολιτισμού και τέχνης, γίνεται κατανοητό ότι αναφερόμαστε σε ένα από τα πλέον σημαντικά αξιοθέατα της αναγέννησης στη Βόρεια Ευρώπη. Σήμερα, το Φρούριο φέρει και το προσωνύμιο του Νησιού της Ιστορίας.

Το σημαντικότερο αλλά και ωραιότερο αξιοθέατο που έχει να προσφέρει το Φρούριο είναι με διαφορά ο Πύργος Julium -το αρχαιότερο χρονολογικά κτίσμα του Βερολίνου, γεννημένο το 13ο αιώνα! Άλλοτε σκοπός του ήταν η προάσπιση του κάστρου, που έχτισαν οι Μαργράβοι του Βρανδεμβούργου, πλέον όμως προσφέρει στους επισκέπτες μια υπέροχη θέα, που αν ο καιρός ευνοεί, επιτρέπει τη θέαση του Βερολίνου!

Αξίζει, επίσης, να σημειωθεί πως πέρα από τους ιστορικούς περιπάτους που μπορεί να κάνει κανείς (με οδηγό αλλά και χωρίς), υπάρχει και η δυνατότητα επίσκεψης μιας ποικιλίας ιστορικών εκθέσεων, αλλά και εκθέσεων σύγχρονης τέχνης  που φιλοξενούνται και στεγάζονται εντός του φρουρίου. Χαρακτηριστικότερη αυτών η μόνιμη έκθεση “Unveiled. Berlin and its monuments”, δηλαδή «Ξεσκεπασμένοι. Το Βερολίνο και τα Μνημεία του», η οποία έχει ανοίξει τις πόρτες της από το 2016. Αυτή στεγάζει πληθώρα ιστορικό-πολιτιστικών αξιοθέατων, που άλλοτε βρίσκονταν μέσα στον αστικό κύκλο της πόλης του Βερολίνου. Ενδεικτικά, κάποια από τα πιο σημαντικά, είναι ο “Zehnkämpfer” (ελληνιστί Δεκαθλητής) έργο του Arno Breker, αλλά και το αγαλμάτινο κεφάλι του Λένιν, παρμένο από ένα μνημείο στη σημερινή Πλατεία των Ηνωμένων Εθνών (περιοχή Friedrichshain).

Το Φρούριο Spandau θεωρείται ένα από τα πιο καλοδιατηρημένα αναγεννησιακά στρατιωτικά φρούρια στην Ευρώπη και προσελκύει μεγάλο αριθμό επισκεπτών ετησίως. Τόσο τουρίστες από το εξωτερικό, όσο και κάτοικοι της πόλης του Βερολίνου, επιλέγουν να κάνουν έναν περίπατο στην ιστορία και να δουν μια άλλη πτυχή από εκείνη της μοντέρνας πόλης με την πλούσια ιστορία για τον Β’ Παγκόσμιο και τον Ψυχρό Πόλεμο, ένα κομμάτι πολεμικής αναγεννησιακής ιστορίας!

¹ Ο Μαργράβος (Markgraf) αποτελεί τίτλο ευγενείας της εποχής.

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ

• A History Of Spandau Citadel In 1 Minute, theculturetrip.com, διαθέσιμο εδώ
• Museum – Citadel – Museumsportal Berlin, museumsportal-berlin.de, διαθέσιμο εδώ
• Spandauer Zitadelle (Spandau Citadel) – Berlin, Germany,  Atlas Obscura, διαθέσιμο εδώ
• CITADEL – Citadel Berlin, zitadelle-berlin.de, διαθέσιμο εδώ
• Die Spandauer Zitadelle: Kultur mitten im Landschaftsschutzgebiet, zitadelle-berlin.de, διαθέσιμο εδώ
• Zitadelle Spandau – Spandau Citadel, visitberlin.de, διαθέσιμο εδώ