Της Ιωάννας Μήτση,
6 Ιουλίου 1827: Μια καθοριστική ημερομηνία, ένα σημαντικό βήμα σύμφωνα με το οποίο ξεκίνησε η εναρκτήρια φάση για την ίδρυση του ανεξάρτητου ελληνικού κράτους. Το καλοκαίρι του 1827 αποτέλεσε μια περίοδο, κατά την οποία η Ελληνική Επανάσταση έδινε την εντύπωση ότι έπνεε τα λοίσθια. Οι τρεις Μεγάλες Δυνάμεις, Αγγλία, Γαλλία και Ρωσία, προκειμένου να ενισχύσουν την επιρροή τους στα Βαλκάνια τόσο για οικονομικούς όσο και για πολιτικούς λόγους, λαμβάνουν την απόφαση να παραχωρήσουν ανεξαρτησία στην Ελλάδα. Ήταν μια απόφαση που άλλαξε ουσιαστικά τα δεδομένα του ελληνικού ζητήματος και οδήγησε, τελικά, στην ίδρυση του Ελληνικού Κράτους. Ωστόσο, η πρόταση αυτή δεν έγινε από το σουλτάνο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και έτσι, η Συνθήκη του Λονδίνου απορρίφθηκε. Η επανάσταση δεν είχε ακόμη τελειώσει. Η οριστική ανεξαρτησία του νέου ελληνικού κράτους παγιώθηκε, όμως, δυόμισι χρόνια αργότερα με το Πρωτόκολλο του Λονδίνου.
Το 1827 ήταν μια από τις πιο δυσάρεστες και ακανθώδεις χρονιές της Ελληνικής Επανάστασης. Οι Τούρκοι είχαν καταλάβει την Τρίπολη, είχαν αλώσει όλα τα κάστρα της Πελοποννήσου, πέρα από αυτό της Μονεμβασιάς και του Ναυπλίου, περιοχές που μαζί με τη Μάνη κρατούσαν ακόμη ζωντανή τη φλόγα της Επανάστασης. Οι Έλληνες εξακολουθούσαν να μάχονται με πάθος. Αν και πολλοί αξιοσημείωτοι αγωνιστές είχαν χαθεί, ο Ιμπραήμ συνέχιζε ακάθεκτα να λεηλατεί, να σκοτώνει και να καίει, οδηγώντας τις ελληνικές επαρχίες στον όλεθρο και την καταστροφή. Σε διπλωματικό επίπεδο, είχε ήδη πραγματοποιηθεί η υπογραφή του Πρωτόκολλου της Πετρούπολης, του πρώτου επίσημου έγκυρου διπλωματικού εγγράφου, στις 24 Απριλίου του 1826, που αναγνώριζε πολιτική ύπαρξη στην Ελλάδα. Σύμφωνα με το παραπάνω πρωτόκολλο, το οποίο είχε συναφθεί από την Αγγλία και τη Ρωσία, παρόλο που δεν είχε συνταχθεί με αριστοτεχνικό τρόπο, προέβλεπε την ανάληψη μεσολαβητικού ρόλου από τις δύο χώρες, χωρίς όμως να έχει διευκρινιστεί με ποιον τρόπο οι δυνάμεις θα μπορούσαν να επέμβουν και να δραστηριοποιηθούν.
Το σχέδιο της συνθήκης του Λονδίνου αποδίδεται στο Γεώργιο Κάνινγκ. Εμπνεόμενος από τις πολιτικές σκοπιμότητες και το ρόλο της Βρετανίας στο εμπόριο περιοχής και ορμώμενος από φιλελληνικά συναισθήματα, ο πρωθυπουργός της Βρετανίας έπαιξε ιδιάζων ρόλο στην αλλαγή της στάσης των Μεγάλων Δυνάμεων προς υπεράσπιση της Ελλάδας. Εξώθησε το Μέττερνιχ, Αυστριακό καγκελάριο που επηρέαζε την Πρωσία και είχε ταχθεί ολοκληρωτικά υπέρ της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας να αποσυρθεί από τις διαπραγματεύσεις για το ελληνικό ζήτημα. Κατόρθωσε να επιτύχει την απονεύρωση του φιλοτουρκικού κλίματος και τον περιορισμό της ρωσικής παρέμβασης στο ανατολικό ζήτημα. Έτσι, οι τρεις «προστάτιδες δυνάμεις», όπως αποκαλούνταν, ανέλαβαν πρωτοβουλίες για την ειρήνευση και τη χορήγηση αυτονομίας στην Ελλάδα υπό την επικυριαρχία του σουλτάνου, με αποτέλεσμα έπειτα από διάφορες διαμάχες, να καταλήξουν στην υπογραφή της επονομαζόμενης Ιουλιανής Συνθήκης.
Η συνθήκη αποτελούνταν από 6 άρθρα και ένα μυστικό άρθρο, του οποίου γνώστες ήταν αποκλειστικά οι τρεις Μεγάλες Δυνάμεις. Βέβαια, οι Μεγάλες Δυνάμεις είχαν συμφωνήσει για την απελευθέρωση συγκεκριμένων περιοχών της Ελλάδας, όπως η Αττική, η Πελοπόννησος, η Στερεά Ελλάδα, η Εύβοια, καθώς και τα νησιά των Κυκλάδων. Στο δεύτερο άρθρο της συνθήκης αναφέρεται:
«Ο προβληθεισόμενος εις την Οθωμανικήν Αυλήν συμβιβασμός θέλει θεμελιωθεί εις τας εφεξής βάσεις. Οι Έλληνες θέλουν θεωρεί τον Σουλτάνον ως ανώτερον κύριο και κατά συνέπεια αυτής της υπεροχής θέλουν πληρώνει εις το Οθωμανικόν κράτος χρονικόν (ετήσιον) φόρον, το ποσό του οποίου θέλει ορισθεί μίαν φοράν δια πάντα ως κοινή συμφωνία. Θέλουν διοικήσθαι από εξουσίας, τας οποίας αυτοί οι ίδιοι θέλουν εκλέγει και ονοματίζει, αλλ’ εις τον ονοματισμόν των οποίων η Πόρτα θα έχει μιαν προσδιοριζόμενην ψήφον. Δια να επέλθει πλήρης ο διαχωρισμός μεταξύ των ατόμων των δύο εθνών και δια να εμποδισθούν αι συγκρούσεις αι οποίαι είναι άφευκτον αποτέλεσμα τοιαύτης πολυχρονίου πάλης, οι Έλληνες θέλουν εξουσιάζει τα εις την Στερεάν, ή τας νήσους της Ελλάδος κείμενα τουρκικά κτήματα επί συμφωνία του ν’ αποζημιώσουν τους προλάβοντας κυρίους των ή με την πληρωμήν ετησίου τινός χρηματικής ποσότητος προστεθησομένης εις τον φόρον όστις μέλλει να πληρώνεται εις την Πόρταν ή κατ’ άλλον τινά τρόπο αυτής της φύσεως».
Ουσιαστικά, η συνθήκη προέβλεπε ότι η Ελλάδα θα είναι ένα αυτόνομο κράτος, φόρου υποτελές στο Σουλτάνο. Θα εκλέγει πολιτική ηγεσία, αλλά θα έχει λόγο και η Οθωμανική Αυτοκρατορία. Επίσης, όσοι Τούρκοι θα έχαναν την περιουσία τους, θα αποζημιώνονταν.
Η αρχικώς προταθείσα ρύθμιση έκανε λόγο για αυτονομία της Ελλάδας, με καταβολή φόρου υποτέλειας στο Σουλτάνο, ενώ στο πρώτο άρθρο της οριζόταν ότι οι Μεγάλες Δυνάμεις απαιτούσαν από τα αντιμαχόμενα μέρη να επιδείξουν συμβιβαστική διάθεση και να συνάψουν ανακωχή. Σε περίπτωση άρνησης του σουλτάνου, οι Μεγάλες Δυνάμεις θα επέβαλλαν την ανακωχή και στη συνέχεια την ειρήνευση στη βάση της επικυριαρχίας της Πύλης στην αυτόνομη Ελλάδα. Ωστόσο, υπήρχε και ένα μυστικό συμπληρωματικό άρθρο, σύμφωνα με το οποίο οριζόταν ότι αν η ανακωχή δε γινόταν δεκτή σε διάστημα ενός μήνα, οι δυνάμεις θα λάμβαναν τα προσήκοντα μέτρα, που σημαίνει ότι δε θα δίσταζαν να χρησιμοποιήσουν ακόμη και όπλα, ούτως ώστε να επιβάλλουν την ειρήνη. Άλλωστε, το μυστικό συμπληρωματικό άρθρο ήταν αυτό που εν τέλει αποτέλεσε το κίνητρο για την καταβύθιση του τουρκοαιγυπτιακού στόλου στο Ναβαρίνο. Η συνθήκη του Λονδίνου στις 6 Ιουλίου του 1827, η επονομαζόμενη Ιουλιανή συνθήκη κατέλαβε μια ξεχωριστή θέση στη Νεότερη Ελληνική Ιστορία, αποτελώντας ένα σημαντικό βήμα για την ίδρυση του ανεξάρτητου ελληνικού κράτους.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Δ. Α. Κόκκινος (1974) Η Ελληνική Επανάσταση Τόμος 6ος. (6η έκδοση) Αθήνα:Εκδ. Μέλισσα
- Συλλογικό έργο (1975) Ιστορία του Ελληνικού Έθνους Τόμος ΙΒ. Αθήνα:Εκδοτική Αθηνών Α. Ε.
- National Geographic (2009) 1821 Ο ξεσηκωμός του Γένους.(Επιμ. Β. Δρακόπουλος, Γ. Ευθυμίου) Αθήνα:Εκδόσεις Εμπορικός Τομέας
- Σ. Ι. Καργάκος (2014) Η Ελληνική Επανάσταση Τού 1821 Μέρος Δ. Αθήνα: Ειδική έκδοση για την REAL Media
