Του Άγγελου Μεταλλίδη,
Τα γεγονότα που κυριαρχούν στα μέσα της δεκαετίας του 1850 ήταν η κατάργηση των ξενικών κομμάτων και η παρουσία νέων πολιτικών σχηματισμών, οδηγώντας εν τέλει σε αναδιαμόρφωση της εσωτερικής πολιτικής ζωής. Με αυτόν τον τρόπο, κάνουν αισθητή την παρουσία τους νέα πρόσωπα, άγνωστα ή σχεδόν άγνωστα, που αναπλάθουν τα πολιτικά πράγματα μέσα από νέες ομάδες. Τέτοιες προσωπικότητες ήταν οι Δ. Βούλγαρης, Επ. Δεληγιώργης, Μπ. Ρούφος, Θρ. Ζαΐμης, Αλ. Κουμουνδούρος, Κ. Κανάρης. Ο Δημ. Βούλγαρης αναλαμβάνει για πρώτη φορά τον πρωθυπουργικό θώκο το φθινόπωρο του 1955 και μένει στη θέση αυτή ως το Νοέμβριο 1857, με τη διακυβέρνηση της χώρας να χαρακτηρίζεται από ηρεμία. Το διάστημα αυτό πραγματοποιήθηκαν έργα υποδομής (εγγειοβελτιωτικά, δρόμοι, λιμάνια), ενώ παρατηρούμε και μια άνοδο της γεωργικής και κτηνοτροφικής παραγωγής, αλλά και του εμπορίου μαζί με παράλληλη οικοδομική ανασυγκρότηση της Αθήνας.
Ακολουθεί η κυβέρνηση του Αθαν. Μιαούλη που έγινε η προέκταση των προθέσεων του βασιλιά. Σημαντικό στοιχείο είναι η συνέχιση των δημοσίων έργων, όπως η διάνοιξη του πορθμού του Ευρίπου, η τηλεγραφική σύνδεση με την Οθωμανική αυτοκρατορία κ.α. Μόλις έπαυσε ο ναυτικός αποκλεισμός το 1857 δημιουργήθηκε μια διεθνής επιτροπή οικονομικού ελέγχου για να διερευνήσει τη δημοσιονομική κατάσταση της Ελλάδας, με απώτερο σκοπό την αποπληρωμή των χρεωλυσίων από το δάνειο του 1832. Ύστερα από έρευνα δυο χρόνων αναδείχθηκε η κακοδιαχείριση και οι παρατυπίες, καθώς υπήρχαν προβλήματα στην είσπραξη φόρων και δασμών, οι εθνικές γαίες είχαν καταπατηθεί, η φοροδιαφυγή δέσποζε, όπως και η διαφθορά και η αδιαφάνεια στην κίνηση του δημοσίου χρήματος. Τελικά, το 1859 το κράτος προχώρησε σε διακανονισμό του χρέους. Συνέπεια όλων αυτών ήταν η έντονη εσωτερική κρίση, που οδήγησε στο τέλος της δυναστείας των Βίτελσμπαχ τρία χρόνια αργότερα.
Μέσα από τον ευρωπαϊκό φιλελευθερισμό της εποχής εμφανίζεται μια γενικευμένη κριτική προς το στέμμα, με την αυταρχική και πατερναλιστική συμπεριφορά που είχε ως προς την άσκηση της εξουσίας, με τον Όθωνα να βρίσκεται στο επίκεντρο, λόγω των συνεχών παραβιάσεων του συντάγματος. Η διατήρηση αυτής της στάσης έστρεψε τους αντιπάλους του σε ένα συνασπισμό, που αν και πρόσκαιρος, κατάφερε στις αρχές της δεκαετίας του 1860 να φουντώσει τις συνειδήσεις του ελληνικού λαού κατά του μονάρχη. Σε αυτό συνέβαλε και η απουσία της μοναρχικής παράδοσης στην Ελλάδα, με τον Όθωνα να περιβάλλεται από λίγους και περιστασιακούς υποστηρικτές. Στο αντίπαλο στρατόπεδο προστίθενται συνεχώς νέες δυνάμεις, εντός και εκτός της χώρας με την αστική κοινότητα της Κωνσταντινούπολης και γενικότερα της διασποράς να ζητά ειρηνική συνύπαρξη με την Οθωμανική αυτοκρατορία και την υλοποίηση των φιλελεύθερων μεταρρυθμίσεων. Αυτές οι επιθυμίες υποβοηθούνταν και από τη Βρετανία που είχε τα ερείσματά της στην ανατολική Μεσόγειο. Η απουσία της εμπιστοσύνης κατά της δυναστείας έγινε εμφανής από τις λαϊκές διαδηλώσεις το Μάιο-Ιούνιο 1859, αλλά και ο τύπος βρισκόταν στην αντιμοναρχική μερίδα. Η αντίδραση του παλατιού ήταν η αναμενόμενη με την καταστολή των κινητοποιήσεων και τη χρήση αυταρχικών μέτρων. Όλα αυτά οδήγησαν στην οργάνωση συνωμοτικών κύκλων με στρατιωτικούς και πολιτικούς να εντάσσονται στις τάξεις τους.
Στις 6 Σεπτεμβρίου 1861 πραγματοποιείται μια δολοφονική επίθεση κατά της βασίλισσας Αμαλίας. Ο λόγος πίσω από αυτή την απόπειρα ήταν η δυσμενής θέση στην οποία είχε υποπέσει η βασίλισσα ύστερα και από τις επιθέσεις της αντιπολίτευσης που τη θεωρούσε τον πραγματικό άνθρωπο που έπαιρνε τις αποφάσεις για το παλάτι και τη χώρα. Το κλίμα που είχε δημιουργηθεί, επιβαρυνόταν και από την έλλειψη διαδόχου προκαλώντας την απογοήτευση του κόσμου. Η εξάπλωση των συνωμοτικών δράσεων και σε άλλες περιοχές προκάλεσε εξεγέρσεις σε Ναύπλιο, Σύρο, Τρίπολη, Θήρα ήδη από τις αρχές του 1862. Ο Όθωνας για να μπορέσει να αντιμετωπίσει αυτή την εσωτερική κρίση στρέφει την προσοχή του στο εξωτερικό με στόχο τη δημιουργία μιας βαλκανικής συμμαχίας κατά της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, με τη συμβολή της Ιταλίας και αργότερα της Γαλλίας. Ο πόλεμος που υπήρχε στην Ιταλία κατά της Αυστροουγγαρίας για την ενοποίηση της πρώτης είχε προκαλέσει έναν αλυτρωτικό παροξυσμό. Η παρέμβαση του Ναπολέοντα Γ΄ στο πλευρό της Ιταλίας είχε δημιουργήσει την εντύπωση πως θα βρισκότανε με το μέρος της Ελλάδας στις επεκτατικές της βλέψεις. Παράλληλα, ο Όθωνας είχε ξεκινήσει τις επαφές του και με τη Σερβία από το καλοκαίρι του 1860 προβάλλοντας τα οφέλη από μια ελληνοσερβική συνεργασία, όπως την απελευθέρωση περιοχών που ήταν κάτω από τα χέρια των Οθωμανών.
Για να περισωθεί ό,τι ήταν δυνατό από αυτό το κλίμα και για να στραφεί ο λαός πάλι υπέρ της μοναρχίας η κυβέρνηση του Γ. Κολοκοτρώνη εισηγείται τη δημιουργία μιας περιοδείας του βασιλικού ζεύγους που θα άρχιζε από τον Πειραιά τον Οκτώβριο του 1862. Έπειτα από δυο μέρες, εκδηλώθηκε μια εξέγερση στη Βόνιτσα και δεν άργησε να περάσει στη Στερεά και από εκεί στην Αθήνα. Μεταξύ 10 και 11 Οκτωβρίου υπογράφεται «ψήφισμα του Έθνους» από 25 πολιτικούς (Δεληγιώργη, Δηλιγιάννη, Κουμουνδούρο, Ζαίμη, Βούλγαρη κ.ά.) που στρεφόταν υπέρ της απομάκρυνσης του Όθωνα, δίχως όμως τη μεταβολή του πολιτεύματος, που ήταν η συνταγματική μοναρχία. Επίσης προβλεπόταν η ύπαρξη μιας προσωρινής κυβέρνησης υπό το Δημ. Βούλγαρη και συγκροτούνταν εθνική συνέλευση που θα επιφορτιζόταν με την εκλογή ενός νέου βασιλιά. Προσπαθώντας να περισώσει ό,τι μπορούσε ο Όθωνας, σταματά την περιοδεία του και επιστρέφει στο Πειραιά στις 11 του μήνα, όμως του απαγορεύτηκε η αποβίβαση. Βλέποντας πως δεν έχει πλέον καμία συμπαράσταση ούτε από το εσωτερικό ούτε από το εξωτερικό, αποφασίζει να εγκαταλείψει την Ελλάδα. Η προσωρινή κυβέρνηση κατόπιν δημοψηφίσματος κάλεσε τον Αλφρέδο (δευτερότοκο γιο της βασίλισσας Βικτωρίας της Βρετανίας) να αναλάβει το θρόνο. Ωστόσο, οι άλλες Μεγάλες Δυνάμεις ακύρωσαν την εκλογή του, γιατί ερχόταν σε αντίθεση με το πρωτόκολλο του Λονδίνου που δεν επέτρεπε την ύπαρξη προσώπου από τους βασιλικούς οίκους των τριών προστάτιδων δυνάμεων και έτσι ακύρωσαν την εκλογή.
Η νέα εθνοσυνέλευση που θα προέκυπτε από εκλογές ήταν αρμόδια πια για την ανάδειξη του νέου μονάρχη. Εν τέλει στις 18 Μαρτίου 1863 αναγορεύεται ο νεαρός πρίγκιπας της Δανίας Γεώργιος Χριστιανός Γουλιέλμος του οίκου Χόλσταιν-Γλίξμπουργκ ως συνταγματικός βασιλέας, με το όνομα Γεώργιος Α’, Βασιλεύς των Ελλήνων.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Κωστής Κώστας, «Τα κακομαθημένα παιδιά της ιστορίας, Η διαμόρφωση του νεοελληνικού κράτους 18ος-21ος αιώνας», Εκδότης: Πόλις 2018
- Dakin Douglas, «Η ενοποίηση της Ελλάδας 1770-1923», Εκδότης: Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης 2012
