Της Μαντώς Γιαννή,
Ο μήνας Μάιος άνοιξε με την Πρωτομαγιά και θα κλείσει με τους εορτασμούς του Κλήδονα ή το λεγόμενο midsummer, όπως το γιορτάζουν κυρίως στις βόρειες Σκανδιναβικές και Βαλτικές χώρες. Είναι εντυπωσιακό πως αυτή η μέρα έχει επιβιώσει και αναπτυχθεί ανά τις χιλιετίες, σηματοδοτώντας την έναρξη του αστρονομικού καλοκαιριού. Παράλληλα, βέβαια, συνδέθηκε με κλασικιστικές γιορτές, παγανιστικά έθιμα και αργότερα με την Χριστιανική εκκλησία.
Ο Ari Aster από την άλλη, αποφάσισε να δώσει μια ψυχολογική διάσταση στην τελευταία του ταινία “Midsommar” (2019). Η πιο συνταρακτική ερμηνεία αυτής της ταινίας τρόμου, δεν είναι ούτε τα jump scares, αλλά ούτε και τα αίματα, παρά η μοναδική κανονικότητα μέσα στην οποία εξελίσσονται τα γεγονότα. Ο Aster συνδυάζει τη σημερινή πραγματικότητα με έναν άλλο κόσμο, λιγότερο ανθρωποκεντρικό και περισσότερο πνευματικό και άυλο.
Εάν θεωρήσουμε ότι η ύλη, όπως τη γνωρίζουμε εμείς σήμερα (δηλαδή τα υλικά αγαθά), είναι μια έννοια που αναπτύχθηκε στα υπέρτατα καταχρηστικά της όρια από τη βιομηχανική επανάσταση και μετά, δεν είναι παράλογο να υποθέσουμε ότι ο άνθρωπος πριν από αυτό είχε μεγαλύτερους δεσμούς με μια άυλη πνευματικότητα. Στην ιστορία, βέβαια, αυτές οι αλλαγές δεν έρχονται από την μια στιγμή στην άλλη, συνεπώς η αντίθεση δεν ήταν ποτέ τόσο ηχηρή. Αυτό καταφέρνει να δημιουργήσει ο Aster, φέρνοντας σε αντιπαράθεση μια παρέα νεαρών Αμερικανών με μια παγανιστική παράδοση χιλιετιών.
Κινηματογραφικά αυτή η αντίθεση ίσως εντείνεται με την επιλογή του σκηνοθέτη να γυρίσει μια ταινία τρόμου, η οποία δεν περιλαμβάνει καμία βραδινή σκηνή. Τα γεγονότα διαδραματίζονται μόνο μέσα στη μέρα, δίνοντας στο θεατή την εντύπωση ότι μεταξύ χωρών δεν αλλάζουν και πολλά. Αυτή η οπτική ομαλότητα από τη μια χώρα στην άλλη υποκρύπτει ακόμη περισσότερο τη μετάβαση από τη μια πραγματικότητα στην άλλη, από έναν εκσυγχρονισμένο κόσμο μιας αστικής πόλης σε ένα αρχαϊκό τελετουργικό περιβάλλον.
Το σενάριο για το “Midsommar”, αρχικά, ήταν σενάριο ταινίας “Slasher”, δηλαδή αιματηρού τρόμου. Η εμπειρία του Aster, όμως, με το “Hereditary” (2018), καθώς και η προσωπική του εμπειρία με έναν δύσκολο χωρισμό τον οδήγησαν στη διασκευή του αρχικού σεναρίου, εστιάζοντας στην ψυχοσύνθεση της πρωταγωνίστριας και τη δική της ερμηνεία των παγανιστικών παραδόσεων.
Ο Aster τοποθετεί την Dani (Florence Pugh) σε μια πολύ άσχημη ψυχολογική φάση, αφού η αδερφή της αποφάσισε να αυτοκτονήσει, βάζοντας φωτιά στο πατρικό τους σπίτι, καίγοντας τον εαυτό της και τους γονείς τους μαζί. Ο φίλος της, Christian (Jack Reynor), δυσκολεύεται να της συμπαρασταθεί, με αποτέλεσμα να χειροτερεύει ακόμη περισσότερο την κατάσταση της. Η σχέση τους οδεύει προς διάλυση, οι φίλοι του Christian τον παροτρύνουν να την χωρίσει, ενώ όλοι μαζί ετοιμάζονται για ένα ταξίδι στη Σουηδία, με πρόφαση τους εορτασμούς του midsummer, από όπου έχει καταγωγή ο Pelle (Vilhelm Blomgren), ένας από την παρέα. Τελικά, το ζευγάρι αποφασίζει να δώσει μια ακόμα ευκαιρία στη σχέση του και έτσι η Dani τα μαζεύει και τους ακολουθεί στη Σουηδία.
Η ταινία κρατάει λίγο λιγότερο από 2,5 ώρες (148 λεπτά). Μέσα σε αυτό το διάστημα, ο χαρακτήρας της Dani κάνει στροφή 180 μοιρών. Όπως μας εξηγεί συχνά και η ψυχολογία, αυτό που θέλουμε δεν είναι πάντα αυτό που έχουμε ανάγκη. Η Dani θέλει πίσω τη ζωή της, πριν την αυτοκτονία της αδερφής της. Παράλληλα, θέλει την συμπαράσταση του Christian για να μπορέσει να βρει μια σταθερότητα. Χρειάζεται την σταθερότητα. Και εδώ, η ταινία μας φέρνει στο μεγάλο σταυροδρόμι μεταξύ πραγματικότητας και φαντασίας, λογικής και παράνοιας.
Τόσο στην Αμερική όσο και στη Σουηδία, τα πάντα γύρω της την ωθούν προς την τρέλα. Η διαφορά είναι ότι στη Σουηδία η τρέλα είναι ίσως η πραγματικότητα που χρειάζεται. Στην κοινότητα των Hårga, η χαρά είναι για όλους, όπως και ο πόνος. Μοιράζονται τον πόνο και τον εκφράζουν με βογκητά που ηχούν σε όλη την κοιλάδα. Ενώ η Dani προσπαθεί μανιωδώς να ξεφύγει τόσο από την κοινότητα όσο και από την παραστατικότητα των συναισθημάτων της, ο Christian πλανάται σε άλλο μήκος κύματος. Σκέφτεται πως θα μαζέψει περισσότερες πληροφορίες από τον Josh (William Jackson Harper) για τη διπλωματική του πάνω στους Hårga, όντας φοιτητής κοινωνικής ανθρωπολογίας. Αργότερα, παρασύρεται σε μια σεξουαλική τελετή για τη γονιμοποίηση μιας, εκ των νεαρών γυναικών της κοινότητας.
Όταν η Dani συνειδητοποιεί ότι ο Christian -ο πιο κοντινός της άνθρωπος και το μόνο πράγμα που την κρατάει στη πραγματικότητα όσο τραυματική και αν είναι αυτή- την έχει εγκαταλείψει τόσο ψυχικά όσο και σωματικά, σταδιακά παραδίδεται και η ίδια, κόβοντας μια προς μια τις κλωστές που την ενώνουν με την προηγούμενη ζωή της.
Στο τέλος της ταινίας, όταν πρέπει να επιλέξει μεταξύ του Christian ή κάποιου άλλου από την κοινότητα για να ολοκληρωθεί ο αριθμός των ανθρώπων που πρέπει να θυσιαστούν κατά το έθιμο των Hårga, η Dani διαλέγει τον Christian. Με τις εννιά θυσίες, ο ξύλινος ναός παίρνει φωτιά, ενώ η Dani τον κοιτά και χαμογελά, αγγίζοντας τα πρόθυρα της παράνοιας που βεβαίως για αυτήν αλλά και για μια βαθιά ριζωμένη παγανιστική κοινότητα είναι ο τρόπος με τον οποίο επιλέγουν να ζήσουν τη ζωή τους. Σαφώς και ο Christian δεν αποτελεί τον λόγο για τον οποίο η Dani επιλέγει τους Hårga, αλλά σίγουρα ο χαρακτήρας του είναι εργαλείο για τη διατήρηση της ψυχοσύνθεσης της Dani, θυμίζοντας μας ότι σε μια σχέση “it takes two to tango”.
Τα νοήματα με τα οποία ο Aster πλαισιώνει την ταινία είναι πολύ βαθιά, δημιουργώντας τρόμο για το που μπορεί να φτάσει ο άνθρωπος, όταν έρχεται αντιμέτωπος με ψυχικά τραύματα που ξεπερνούν τη λογική. Το “Midsommar” αποτελεί ένα ανατριχιαστικό ταξίδι στην ανθρώπινη φαντασία, την ιστορία και τους μύθους, που ανέκαθεν δημιουργεί ο νους για να δικαιολογήσει την ύπαρξη του ανθρώπου στον αστρονομικό κόσμο.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚH ΠΗΓH
- “Midsommar”, imdb.com, διαθέσιμο εδώ
