Της Μαντώς Μανώλη,
Το 1958 ανέβηκε στο Εθνικό Θέατρο η «Λυσιστράτη» σε μουσική Μάνου Χατζιδάκι. Στην πρώιμη φεμινιστική φωνή της ηρωίδας του Αριστοφάνη, ταιριαστά συμπεριλήφθηκε το τραγούδι του ίδιου συνθέτη, με στίχους Σ. Θρασύβουλου και πρώτη εκτέλεση από τον Γ. Μούτσιο, «Ο μύθος».
Όμως, δύο είναι οι μύθοι που εξιστορούνται. Ο πρώτος είναι για έναν άνδρα που «έφυγε στην ερημιά/ κι από τότε στα βουνά ζούσε πια με το κυνήγι/ κι από μίσος στις γυναίκες δεν κατέβη στο χωριό». Ύστερα κάποιος σαν να απαντάει στην πρώτη στροφή, προσφέρει μια άλλη οπτική, τον δεύτερο μύθο, και τραγουδάει: «Για τον μύθο που μας λέτε άλλον μύθο θα σας πω/ ήταν κάποιος μια φορά δίχως σπίτι και γωνιά/ για τους άντρες είχε φρίκη κι ένα μίσος φοβερό/ όμως όλες τις γυναίκες τις αγάπαγε θαρρώ». Παρόλο που είναι άχαρο να μιλήσει κανείς με πεζό τρόπο για ένα πανέμορφο τραγούδι, με μια ενδεχόμενη ανάλυση, διακρίνουμε στον έναν μύθο τον μισογυνισμό, ενώ στον άλλον μύθο, που αντιπαρατίθεται στον πρώτο, τον μισανδρισμό. Δύο αντίρροπες φωνές, μία τραγουδάει τα δεινά της και η άλλη της απαντά, μόνο και μόνο για να σταματήσει το τραγούδι.
Η αντίληψη, λοιπόν, του μισανδρισμού, ως αντεπίθεση στις φεμινιστικές διεκδικήσεις, δεν είναι τόσο φρέσκια όσο φαίνεται. Μάλιστα, από τις αρχές του προηγούμενου αιώνα βρίσκουμε αφίσες που την κάνουν να φαντάζει τόσο κοντινή. Αφίσες που υποβαθμίζουν τις Σουφραζέτες, απεικονίζοντάς τες ως γεροντοκόρες, άσχημες, ανέραστες, να μισούν τους άνδρες επειδή δεν τις ποθούν.
Σήμερα, παρατηρούμε πιο έντονα να απευθύνεται η κατηγορία του μισανδρισμού προς τις σύγχρονες φεμινίστριες. Περίπου έναν αιώνα πριν, σύμφωνα με μια ιστορία, η οποία κάθε άλλο παρά καλλιτεχνικές δάφνες διεκδικεί, ο Πρόεδρος του Δικηγορικού Συλλόγου Παρισίων, Henri Robert, στο άρθρο του «Η δικηγορίνα» δικαιολογεί την απουσία των γυναικών από το νομικό επάγγελμα, υποστηρίζοντας πως δεν είναι δυνατόν να ευδοκιμήσει μια γυναίκα ως δικηγόρος, αφού στερείται τη μυϊκή δύναμη, αναγκαία για να αντικρούσει μια πάλη στο δικαστήριο, πάλη μάλιστα, δυσχερέστερη και από ξιφομαχία! Τώρα, λοιπόν, που τα επιχειρήματα περί βιολογικής κατωτερότητας έχουν επιτέλους καταρριφθεί, η μομφή περί μισανδρισμού αποτελεί ύστατη λύση αντιπαράθεσης για κάποιους. Λύση για να αποπροσανατολιστεί το κίνημα, για να κατασκευαστεί κάτι σαν αντιπερισπασμός. Έχουν ιδρυθεί, μάλιστα, σε όλον τον κόσμο διάφορα κινήματα δικαιωμάτων των ανδρών, τα οποία πηγάζουν από το “Men’s Rights Movement”, το λεγόμενο MRM.
Χάριν αποσαφήνισης, να αναφέρουμε πως η αντίληψη του μισανδρισμού έγκειται στο ότι οι σημερινές γυναίκες που ζητούν την ισότητα στην πραγματικότητα θέλουν να εκμεταλλευτούν τον άνδρα, να τον υποτιμήσουν, με απώτατο σκοπό να ελέγξουν την πολιτική κατάσταση και να εγκαθιδρύσουν μητριαρχία. Όχι ότι έχουμε δει, στην Ελλάδα τουλάχιστον, καμία φεμινιστική οργάνωση να εξελίσσεται σε πολιτικό κόμμα, αλλά κουβέντα να γίνεται.
Οι θεωρίες συνωμοσίας και οι «αυταρχικές» απόψεις έχουν κοινό τόπο ότι χρησιμοποιούν μια γνωστή συνταγή, έναν παράλογο συλλογισμό: «κάποιοι μετανάστες κλέβουν, η κλοπή είναι πρόβλημα, άρα η μετανάστευση είναι πρόβλημα». Έτσι και η μομφή του μισανδρισμού πασχίζει να περικυκλώσει τον φεμινισμό ή έστω να τον εξαρτήσει μοιραία σε αυτή. Ο τρόπος, όμως, που διαδίδεται η προπαγάνδα μάλλον θα έκανε τους συνωμοσιολόγους του ψεκασμού να ντρέπονται. Αυτοί που υποστηρίζουν την εξίσωση του μισανδρισμού με το φεμινιστικό κίνημα προχωρούν στη γνωστή μας από το Λύκειο επίκληση στο συναίσθημα. Απέναντι στην πραγματικότητα των γυναικοκτονιών, της ανισότητας στον πολιτικό και εργασιακό χώρο, των άνισων ευκαιριών, προβάλλουν πως οι άνδρες ευνουχίστηκαν από όλες αυτές τις φεμινιστικές κατακτήσεις. Με κροκοδείλια δάκρυα, παραπονιούνται πως οι άνδρες είναι πια τα θύματα, το αδύναμο φύλο, η αρρενωπότητά τους καταπιέζεται και κάπως πρέπει να γυρίσουν τη ζυγαριά. Να μια καλή ιδέα για να δικαιολογηθεί ο μισογυνισμός! Γιατί μισούμε τους άνδρες; Είναι επειδή είναι εκ φύσεως καλύτεροι; Επειδή έχουν πιο πολλά δικαιώματα; Ή επειδή είμαστε προγραμματισμένες να τους ανταγωνιστούμε σε μια αέναη πάλη για την κυριαρχία; Αυτά δεν απαντώνται πουθενά.
Όλο αυτό το δήθεν σκεπτικό στο σύνολό του βασίζεται σε μια θέση, πως ο φεμινισμός πια είναι ξεπερασμένος, η ισότητα έχει επιτευχθεί, η πατριαρχία δεν υπάρχει και οι μίσανδρες άπληστες μάγισσες του παραμυθιού στοχεύουμε στον εκθηλυσμό της κοινωνίας. Η γυναίκα, δηλαδή, σαν σύγχρονος Μεφιστοφελής, παρασύρει τον άνδρα, τον σαγηνεύει και τον χρησιμοποιεί. Ότι αυτή η θέση πιο προσβλητική είναι για τον άνδρα που παίρνει τον ρόλο του αφελή και ηλιθίου, μάλλον δεν είναι σαφές. Ενώ δεν έχουν καν χρονίσει τα γεγονότα περί απαγόρευσης των αμβλώσεων στην Πολωνία, πάτημα αυτού του επιχειρήματος είναι πως ο φεμινισμός έχει μετατραπεί σε μισανδρισμό, αφού δε χρειάζεται πια, και αυτό αποδεικνύεται από το ότι οι διεκδικήσεις του κινήματος έχουν αλλάξει σε σχέση με όταν ξεκίνησε. Να πούμε εδώ πως το δικαίωμα ψήφου δεν διεκδικείται πια γιατί διεκδικήθηκε ήδη, ενώ κάποια πρώτα αιτήματα ακόμα δεν έχουν πραγματωθεί, όπως η ισότητα στην εργασία, κάτι που μαρτυρούν τα χαμηλότερα εισοδήματα των γυναικών. Δε θα κουράσω με στατιστικά, τα συμπεράσματα των οποίων γνωρίζουμε, έρευνες έχουν γίνει και υπάρχουν παντού στο διαδίκτυο.
Και ενώ στη Λυσιστράτη του Αριστοφάνη οι γυναίκες χρησιμοποιούν αστείρευτα τη δύναμή τους, ερωτική και όχι μόνο, για να πετύχουν τη συμφιλίωση και την ειρήνη, η κατηγορία του μισανδρισμού, σαν αντίποινα (“backlash”, κατά τη Σ. Φαλούντι), γίνεται με τρόπο πονηρό (ή κουτοπόνηρο) και κυρίως διχαστικό.
Ο τρόπος αυτός με τον οποίο θεμελιώνεται -λέμε τώρα- η κατηγορία του μισανδρισμού θέτει υπό αμφισβήτηση την ίδια την ύπαρξή του ως τρέχοντος κοινωνικού φαινομένου. Σίγουρα υπάρχουν γυναίκες που μισούν το ανδρικό φύλο ανάμεσα στον κόσμο, όμως είναι αρκετό αυτό για να μιλήσουμε για κίνημα μισανδρισμού ή μήπως πρόκειται για μύθο, όπως λέει και το τραγούδι; Μισογυνισμός υπάρχει, γιατί υπάρχει η συστηματική καταπίεση των γυναικών, ο χρόνιος θεσμός της πατριαρχίας, η νοοτροπία του αδύναμου φύλου, τα συχνότατα σεξουαλικά εγκλήματα. Με λίγα λόγια, η οργανωμένη θεωρία σε συνδυασμό με την επίσης οργανωμένη δράση. Δηλαδή μισογυνισμός υπάρχει αδιαμφισβήτητα, γιατί αναβλύζει από κάθε σπιθαμή της κοινωνίας και το ότι πολλές φορές δεν τον διακρίνουμε σημαίνει απλώς πως έχει αφομοιωθεί τόσο που δεν κινεί καν τις υποψίες, έχει κανονικοποιηθεί. Κάτι τέτοιο ουδέποτε έχει παρατηρηθεί εναντίον του άλλου φύλου, τουλάχιστον στην Ελλάδα. Σίγουρα δε μιλάμε για «όψεις του ίδιου νομίσματος», όταν η μία βασίζεται σε μεμονωμένα περιστατικά και προπαγάνδα.
Είναι δεδομένο πως τα αιτήματα των σύγχρονων φεμινιστών/-ριών είναι διαφορετικά, αυτό όμως επιβεβαιώνει την ύπαρξη του φεμινισμού ως αναγκαίο κίνημα, παρά την καταρρίπτει· γιατί «κινείται» με τις εποχές, «με φωτιά και με τσεκούρι» απαιτεί τα δικαιώματα που πρέπει να αναγνωριστούν, στον εκάστοτε χώρο και χρόνο. Παράδοξο, οι δικαιολογίες πως τάχα το φεμινιστικό κίνημα είναι ξεπερασμένο είναι ο λόγος που δεν είναι. Πιο πιθανό είναι αντί για ξεπερασμένο φεμινισμό, να έχουμε νέο μισογυνισμό· και μαζί με τις διεκδικήσεις, το μίσος αλλάζει πρόσωπο… καταστρώνει μύθους.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Αντιφεμινισμός (1): Η Αντίδραση, ampa.lifo.gr, διαθέσιμο εδώ
- Φεμινισμός και Δίκαιο, Ε. Ρεθυμιωτάκη, Μ. Μαροπούλου, Χ. Τσακιστράκη, Eλληνικά Ακαδημαϊκά Ηλεκτρονικά Συγγράμματα και Βοηθήματα, έτος έκδοσης 2015
