Της Θεώνης-Μαρίας Σιμιτζή,
Όλοι έχουμε επισκεφθεί κάποια στιγμή ένα μουσείο είτε ως παιδιά σε σχολικές εκδρομές είτε ως ενήλικες με προσωπική μας πρωτοβουλία. Πολλοί από εμάς, όμως, δεν ήξεραν ή και δεν ξέρουν ότι όλα τα μουσεία δεν ανήκουν στην ίδια κατηγορία. Όχι, δεν εννοώ ότι χωρίζονται με βάση τη θεματολογία τους σε αρχαιολογικά, φυσικής ιστορίας κ.λπ. Μπορούμε με ασφάλεια να πούμε, ότι με την εξέλιξη της ανθρωπότητας έχουν εξελιχθεί παράλληλα και τα μουσεία και έτσι έχουμε προχωρήσει από τα παραδοσιακά μουσεία στα σύγχρονα. Πριν, λοιπόν, προχωρήσουμε στην ανάλυση αυτών των δύο ειδών, ας δούμε τι ακριβώς είναι ένα μουσείο. Σύμφωνα με τον ορισμό του ICOM (=International Council of Museums), το μουσείο είναι ένας μη κερδοσκοπικός, μόνιμος οργανισμός στην υπηρεσία της κοινωνίας και της εξέλιξής της, ανοιχτός στο κοινό, ο οποίος αποκτά, συντηρεί, ερευνά, επικοινωνεί και εκθέτει υλικές κι άυλες αποδείξεις του ανθρώπου και του περιβάλλοντός του, με σκοπό τη μελέτη, την εκπαίδευση και την ψυχαγωγία. Έχοντας αυτό ως βάση μας και για τα δύο ειδών μουσεία, μπορούμε, παραθέτοντας κάποια κύρια χαρακτηριστικά του παραδοσιακού μουσείου, να τα αντικρούουμε με εκείνα του σύγχρονου, ενώ, στο τέλος, θα δούμε γενικά για τα δύο είδη και συγκεκριμένα για το σύγχρονο.
Παίρνοντας, λοιπόν, τα πράγματα με τη σειρά, μπαίνοντας μέσα στον χώρο ενός μουσείου, βλέπουμε δύο-τρία πράγματα, τα οποία μας δίνουν κατευθείαν την αίσθηση, ότι βρισκόμαστε σε έναν παραδοσιακό χώρο. Αρχικά, παρατηρούμε μία πολύ συντηρητική παρουσίαση όλου του χώρου, με χαμηλά φώτα, σκούρα χρώματα και με εκθέματα του μουσείου, που βρίσκονται μέσα σε ξύλινες (συνήθως) προθήκες με ένα σκούρο πλαίσιο από πίσω, ώστε να φαίνονται τα εκθέματα καθαρά στον επισκέπτη. Αντιθέτως, σε ένα σύγχρονο μουσείο, βλέπουμε έναν ανοιχτό και φωτεινό χώρο, με τα εκθέματα να είναι έτσι τοποθετημένα, όπως θα ήταν όταν θα χρησιμοποιούνταν. Για παράδειγμα, σε ένα αρχαιολογικό μουσείο, θα δούμε έναν αμφορέα έτσι τοποθετημένο όπως θα ήταν κάποτε πάνω σε ένα τραπέζι και ένα κιονόκρανο σε ψηλότερο επίπεδο από εμάς, όπως θα βρισκόταν σε έναν κίονα. Επίσης, στα παραδοσιακά μουσεία, βλέπουμε ότι τα εκθέματα εκφράζουν πάντα την οπτική γωνία του νικητή της ιστορίας. Παραδείγματος χάρη, σε ένα παραδοσιακό μουσείο των Η.Π.Α., δεν θα βλέπαμε ποτέ την οπτική γωνία των ιθαγενών για τον τόπο τους και τη γενοκτονία τους από τους Ευρωπαίους. Αυτό είναι κάτι το οποίο τα σύγχρονα μουσεία πλέον καταπολεμούν, εκθέτοντας και τις δύο πλευρές ενός ιστορικού γεγονότος. Ταυτόχρονα, θα έχετε παρατηρήσει και εσείς ότι στο εσωτερικό των παραδοσιακών μουσείων επικρατεί ησυχία, και μάλιστα επιβάλλεται από τους εργαζόμενους του μουσείου, ενώ, αντίθετα, στον σύγχρονο χώρο ενός άλλου μουσείου, παρατηρούμε ότι μπορούμε να μιλάμε ελεύθερα, αλλά και να αλληλοεπιδρούμε με τα εκθέματα. Μία τέτοια έκθεση που δεν χρειάζεται να κάνουμε ησυχία βρίσκουμε στο σύγχρονο Museum of Science & Industry του Σικάγο. Το μουσείο αποφάσισε να σχεδιάσει μία έκθεση με θέμα τη Marvel και τους ήρωές της, μέσα στην οποία ο κόσμος έχει τη δυνατότητα να κάτσει στον ίδιο καναπέ μαζί με τον Hulk και να ποζάρει δίπλα στον Spiderman, αλλά και να δει μέσα σε σύγχρονες προθήκες τις στολές όλων των ηρώων.
Γενικότερα, ο κανόνας της ησυχίας, του σκοτεινού χώρου και της παρατήρησης των εκθεμάτων μέσα από κλασικά μέσα έχει συνδυαστεί με τη λογική, ότι η γνώση αποκτάται δύσκολα και ότι ο επισκέπτης πρέπει να μοχθήσει για αυτήν, ενώ τα σύγχρονα μουσεία μάς προσφέρουν την ίδια γνώση με έναν εντελώς διαφορετικό τρόπο. Με την επιλογή ανοιχτών χρωμάτων, τη στοχευμένη χρήση του φωτός, με σκοπό να αναδείξει πλήρως όλες τις πτυχές του εκθέματος, και όχι με το σκεπτικό απλά να το φωτίσουν, για να φαίνεται, και της τεχνολογίας, συνδυάζουν την κλασική ανάγνωση των λεζαντών και τις εκσυγχρονισμένες τεχνικές παρουσίασης των εκθεμάτων με την άνεση και την ελευθέρια, που προσφέρει ο χώρος, με την τοποθέτηση καθισμάτων για τους επισκέπτες και τη λειτουργία κάποιου καφέ ή κυλικείου εντός του μουσειακού χώρου. Το σύγχρονο μουσείο έχει ως στόχο να προσελκύσει και να ψυχαγωγήσει όσο το δυνατόν περισσότερο κοινό γίνεται και για αυτόν τον λόγο αναζητά συνεχώς τρόπους και μέσα, ώστε να κάνει την επιλογή του επισκέπτη να έρθει στο μουσείο να αξίζει τόσο πολύ, ώστε να θέλει να έρθει ξανά και ξανά, αλλά και να το προτείνει στον κύκλο του. Αυτό αποδεικνύεται από το γεγονός, ότι πολλά μουσεία έχουν βρει τον τρόπο να επιβιώσουν και να εξυπηρετήσουν το κοινό τους, ακόμα και στην περίοδο της πανδημίας. Έχουν ανοίξει ψηφιακά τις πόρτες τους για όλους μας και προσφέρουν τις εκθέσεις του για ξεναγήσεις μέσω του διαδικτύου, με παράλληλο σκοπό να μην ξεχάσει ο κόσμος τον πολιτισμό αυτούς τους δύσκολους καιρούς.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- Μπούνια, Αλ., Στα Παρασκήνια του Μουσείου, Αθήνα 2017
