Της Άννας Βαρβαρέζου,
Ο Μπέρτολτ Μπρεχτ (Bertolt Brecht) αποτέλεσε, αδιαμφισβήτητα, μια από τις πιο σημαντικές καλλιτεχνικές προσωπικότητες που σημάδεψαν την δραματουργία αλλά και την ποίηση κατά τον 20ο αιώνα. Επηρεάστηκε από τα ρεύματα του Ντανταϊσμού και του Μαρξισμού και ανέδειξε μέσα από το έργο του τα κατώτερα κοινωνικά στρώματα αποτελώντας συχνά την φωνή της εργατικής τάξης μέσα στην κοινωνία. Η ιδεολογία του και κυρίως η μεγάλη επιρροή που ασκούσε στον γερμανικό λαό δημιούργησε έντονες ανησυχίες στο Εθνικοσοσιαλιστικό Κόμμα, το οποίο τον καταδίωξε απαγορεύοντας την κυκλοφορία των έργων του.
Η κατάσταση αυτή τον οδήγησε στην αυτοεξορία του σε χώρες τις Σκανδιναβίας από το 1930 μέχρι το 1941, περίοδος κατά την οποία και έγραψε μερικά από τα πιο γνωστά του κείμενα, όπως το «Ο Καλός Άνθρωπος του Σετσουάν». Το συγκεκριμένο έργο εκπηγάζει από την κυρία ηθική προβληματική του Μπρεχτ, που περιστρέφεται γύρω από το εάν δύναται κανείς να είναι ένας υποδειγματικά καλός άνθρωπος, όταν όλος ο κόσμος γύρω του είναι βυθισμένος στην ματαιότητα και την διαφθορά. Πώς μπορεί, δηλαδή, κανείς να είναι καλός την στιγμή που τα πάντα στην ζωή του έχουν τόσο ακριβό τίμημα; Το μείζον ζήτημα που τον απασχολεί είναι το κατά πόσο μια ανεξάντλητη πηγή καλοσύνης έως και καλοκαγαθίας ενδεχομένως, η οποία υπάρχει σε αφθονία στην ψυχή ενός προσώπου μπορεί να υπερβεί όλα τα εξωτερικά εμπόδια που συναντά, ώστε τελικά να μείνει ανεπηρέαστη από αυτό το συνονθύλευμα που βάλλεται ανελλιπώς εναντίον της.
Στον «Καλό Άνθρωπο του Σετσουάν» κεντρική φιγούρα κατέχει η Σεν Τε, ο μοναδικός καλός άνθρωπος σε ολόκληρη την επαρχία του Σετσουάν. Ειδικότερα, τρεις θεοί φτάνουν σε αυτό το μέρος με στόχο να βρουν κάποιον να τους φιλοξενήσει, ώστε να αποδείξουν ότι ακόμα γίνονται καλές πράξεις από τους θνητούς. Προς έκπληξη τους, οι καλοθελητές δεν είναι και τόσοι πολλοί όσοι οι ίδιοι, αρχικώς, φαντάζονταν. Έπειτα από αλλεπάλληλες απορρίψεις, από πολλούς κατοίκους τελικά βρίσκεται η Σεν Τε, μια γυναίκα που ζει στο κοινωνικό περιθώριο λόγω του επαγγέλματός της, η οποία είναι, όμως, πρόθυμη το δίχως άλλο να τους υποδεχτεί στο σπίτι της. Οι φιλοξενούμενοί της νιώθουν ικανοποιημένοι, καθώς πράγματι βρήκαν «το παράδειγμα» που έψαχναν και αποφασίζουν να βοηθήσουν την Σεν Τε δίνοντας της κάποια χρήματα. Η τελευταία αποφασίζει να τα αξιοποιήσει, ώστε να αλλάξει πλέον τρόπο ζωής και έτσι ανοίγει ένα καπνοπωλείο.
Ωστόσο, ορμώμενη η ίδια από τα ανιδιοτελή ένστικτα της φέρεται συχνά με τρόπο που οι υπόλοιποι εκλαμβάνουν ως αδυναμία ή ανοησία και καταλήγουν, τελικά, να την εκμεταλλεύονται. Για να ανταπεξέλθει σε αυτήν την ιδιόρρυθμη κατάσταση, που ανακύπτει, επινοεί την δημιουργία ενός alter ego, του υποτιθέμενου εξαδέλφου της, του Σούι Τα. Αυτός ο εναλλακτικός εαυτός δεν ομοιάζει, πολλώ δε μάλλον, δεν θυμίζει σε τίποτα την Σεν Τε. Οι πελάτες που είχαν συνηθίσει να φτάνουν στο κατώφλι του μαγαζιού της προς ίδιον όφελος σε καθημερινή σχεδόν βάση, έρχονται τώρα πια αντιμέτωποι με έναν σκληρό άνθρωπο, στον οποίο δεν πιάνουν τόπο τέτοιου είδους τερτίπια.
Αναμενόμενο καθώς ήταν η ζωή δύο ταχυτήτων, που υιοθετεί, δεν μπορεί να έχει μακρά διάρκεια και την οδηγεί σταδιακά στα όρια της, σε μια πάλη με τον ίδιο της τον εαυτό. Κορύφωση της αυστηρότητας και της αδιαλλαξίας του χαρακτήρα της ως Σούι Τα αποτελεί η στιγμή της εγκυμοσύνης της, καθώς η επικείμενη μητρότητα ανασύρει στην επιφάνεια πρωτόγνωρα, για αυτήν, ένστικτα. Το έργο δεν δίνει απαντήσεις ή λύσεις στα ερωτήματα που τίθενται καθ’ όλη την διάρκεια του. Ολοκληρώνεται με έναν μονόλογο της Σεν Τε, με τις διαπιστώσεις, δηλαδή, του Μπρεχτ για τα ζητήματα που τον ταλανίζουν, αφήνοντας με τον τρόπο αυτόν τον αποδέκτη του ελεύθερο να καταλήξει στα δικά του συμπεράσματα.
«Κάτι δεν πάει στον κόσμο σας καλά. Γιατί ν’ αμείβεται η κακία; Και τον καλόν γιατί τόσο σκληρές προσμένουν τιμωρίες;»
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Μπέρτολντ Μπρεχτ, «Ο καλός άνθρωπος του Σετσουάν», εκδ. Μπαρμπουνάκης, σ. 145.
- Ο καλός άνθρωπος του Σετσουάν, elculture.gr, διαθέσιμο εδώ.
-
Μπέρτολτ Μπρεχτ. Εμπνεύστηκε από τη διαλεκτική του Πλάτωνα για τη δημιουργία του επικού θεάτρου. Κυνηγήθηκε από τον Χίτλερ και από τους αντικομμουνιστές των ΗΠΑ. Γι΄ αυτό το Χόλιγουντ απέρριψε 50 σενάριά του, mixanitouxronou.gr, διαθέσιμο εδώ.
