Της Ιωάννας Χατζηαντωνίου,
Η Κύπρος είναι χωρισμένη στα δύο για αρκετές δεκαετίες, αποτελώντας ένα ακόμα «μήλον της έριδος» μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας. Το λεγόμενο «κυπριακό ζήτημα» αποτελεί μια από τις πιο μακροχρόνιες διενέξεις προς επίλυση υπό την αιγίδα των Ηνωμένων Εθνών, αλλά και μια που φαίνεται αδύνατο να λυθεί. Καθένα από τα δύο «στρατόπεδα» (ήτοι το ελληνικό και ελληνοκυπριακό έναντι του τουρκικού και τουρκοκυπριακού) φαίνεται να εμμένει στις θέσεις και τις απόψεις του, υποστηρίζοντας τες με τη «δική του» πλευρά της ιστορίας.
Πολλά σχέδια έχουν περάσει από τα τραπέζια διαπραγματεύσεων (μεταξύ των δύο μερών) και πολλές πιθανές λύσεις έχουν βρεθεί για τη διαμόρφωση ενός κράτους που μπορεί να «φιλοξενήσει» και τις δύο κοινότητες. Από τον Perez de Cuellar (1986), στον Butros-Butros Ghali και τη δέσμη ιδεών του (1992), όπως και τα σχέδια του Kofi Annan (2002-2004) -ίσως ότι πιο κοντινό σε μόνιμη λύση στην ιστορία του ζητήματος-, τα ηνία έχει αναλάβει τώρα ο Γενικός Γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών (εφεξής Γ.Γ.), Antonio Guterres. Δυστυχώς παρά τις προσπάθειες του, μέχρι και σήμερα καμία από αυτές δεν ικανοποιεί και τις δύο πλευρές, γεγονός που επιβεβαιώθηκε και στην πιο πρόσφατη συνάντηση τους στη Γενεύη.
Με στόχο την διαπίστωση της ύπαρξης ή μη κοινού εδάφους για την επίλυση του κυπριακού ζητήματος, ο Γ.Γ. Antonio Guterres κάλεσε μια Πενταμερή (συν ένα) Άτυπη Διάσκεψη στη Γενεύη. Σε αυτή συμμετείχαν οι πέντε βασικοί δρώντες του ζητήματος, ήτοι η Κύπρος, η αυτοανακηρυγμένη Τουρκική Δημοκρατία της Βορείου Κύπρου (εφεξής ΤΔΒΚ), η Ελλάδα και η Τουρκία συν την εγγυήτρια Μεγάλη Βρετανία. Η συνάντηση τους διήρκησε από την Δευτέρα 26 Απριλίου μέχρι και την Πέμπτη 29 του μηνός όπου ένα άδοξο τέλος περίμενε το κυπριακό, αφήνοντας το σε πλέον αχαρτογράφητα νερά και με αρνητικές προδιαθέσεις για επίλυση.
Καμία από τις δύο πλευρές δεν φάνηκε διαθέσιμη να θυσιάσει τα συμφέροντά της για την Κύπρο προς δημιουργία ενός κλίματος κατάλληλου για περαιτέρω διαβουλεύσεις με στόχο την επίτευξη μιας πιο «χειροπιαστής» λύσης. Αφενός μεν, η κυπριακή πλευρά -με την υποστήριξη της ελληνικής- τάσσεται υπέρ των εργασιών επί του πιο πρόσφατου σχεδίου, όπως εκφράζεται και στις δηλώσεις του Γ.Γ. Guterres -την δημιουργία, δηλαδή, μιας διζωνικής, δικοινοτικής ομοσπονδιακής Κύπρου (βλ. 2017 στο Κραν Μοντανά ή το 2019 την Τριμερή Διάσκεψη του Βερολίνου).
Από την άλλη πλευρά, η Τουρκοκυπριακή πλευρά με εκπρόσωπο της τον Ersi Tatar (ηγέτη της ΤΔΒΚ) επιθυμεί να θυσιάσει το παρόν μοντέλο και όλες τις προηγούμενες προτάσεις, σχετικά με μοντέλα ομοσπονδίας και εκχωρημένες κυριαρχίες, στο βωμό της αναγνώρισης της ΤΒΔΚ ως ανεξάρτητο και αυτόνομο κράτος. Σε γενικές γραμμές ο Tatar, φέροντας ως επιχείρημα την ισότητα των Ελληνοκυπρίων αλλά και των Τουρκοκυπρίων στην κυριαρχία του νησιού, τίθεται καθέτως κατά οποιοδήποτε μοντέλου κοινής συνύπαρξης αναφορικά με διακυβέρνηση μιας δικοινοτικής νήσου, καθώς επιθυμεί η ΤΒΔΚ να αναγνωριστεί ως ένα κράτος μόνη της -γεγονός που συνεπάγεται τη διχοτόμηση του νησιού. Η αδιαλλαξία του και η επιμονή του αναιρεί οποιαδήποτε πρόοδο είχε πραγματοποιηθεί με την συμφωνία των δύο μερών να ακολουθήσουν το σχέδιο προς μια ομοσπονδιακή Κύπρο (βλ. Κοινή Δήλωση του κ. Χριστοφιά και του κ. Talat το 2008), επαναφέροντας κατά μια έννοια τις απόψεις του Denktash (ιδρυτικού ηγέτη της ΤΔΒΚ).
Ο κ. Νίκος Αναστασιάδης, Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας, απέρριψε κάθε ενδεχόμενο να ικανοποιηθεί το αίτημα του Τουρκοκυπρίου «ομολόγου» του. Μάλιστα, στην κατάθεση ενός σχεδίου με 6 παραμέτρους για την διχοτόμηση της Κύπρου από τον Tatar, ο Κύπριος Πρόεδρος δήλωσε πως η προσπάθεια της τουρκικής πλευράς να αλλάξει την πραγματικότητα θα αποθαρρύνει την συμμετοχή της ελληνοκυπριακής πλευράς σε μελλοντικές συζητήσεις προς την επίλυση της ταραχώδους κατάστασης που επικρατεί στο νησί. Τόνισε ότι το σχέδιο που προτάθηκε από τον ηγέτη της ΤΒΔΚ αποτελεί παράφορη καταπάτηση των ως τώρα εκδοσμένων ψηφισμάτων του Ο.Η.Ε. για τη λύση του Κυπριακού ζητήματος. Ο Έλληνας Υπουργός Εξωτερικών, Νίκος Δένδιας, δήλωσε με τη σειρά του πως παρά την εποικοδομητική στάση της Ελλάδας και της Κύπρου επί του σχεδίου, όπως είχε εκφραστεί από τα τελευταία ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας, δεν έγινε εφικτή η εύρεση κοινού εδάφους για την επανέναρξη των διαπραγματεύσεων.
Τέλος, ο Γ.Γ. Gutteres εξέφρασε ρεαλιστικά την άποψη του για την κατάσταση, διατηρώντας πάραυτα ελπίδες για τις μελλοντικές επαφές μεταξύ των μερών και την πιθανότητα επανέναρξης των διαπραγματεύσεων. «Όπως μπορείτε να φανταστείτε ήταν μια δύσκολη συνάντηση» δήλωσε προτού αναφέρει πως η επόμενη συνάντηση αναμένεται να πραγματοποιηθεί σε χρονικό διάστημα 2-3 μηνών.
Η ιστορία της Κύπρου είναι στιγματισμένη από επίδοξους κατακτητές και πολέμους, διαφωνίες και συγκρούσεις. Οι συγκυρίες έφεραν δύο διαφορετικούς πληθυσμούς στο έδαφος της, οι οποίοι για πολλούς λόγους και υπ’ ευθύνη και των δύο, αδυνατούν πλέον να συμβιώνουν εντός της ίδιας κρατικής οντότητας. Η πορεία των συζητήσεων και των διαβουλεύσεων είχε οδηγήσει τα δύο μέρη πολύ κοντά στη λύση υπό το πρίσμα μιας ομοσπονδίας, μιας κοινής διακυβέρνησης με διζωνικό, δικοινοτικό χαρακτήρα. Η τάση αυτή της ΤΔΒΚ -πάντα με τη στήριξη της Τουρκίας- να απορρίπτει κάθε άλλη πρόταση πέραν της διχοτόμησης, με τον τρόπο μάλιστα που η ίδια επιθυμεί, ακυρώνει κάθε πρόοδο, γυρνώντας τη διαδικασία χρόνια πίσω. Η τάση αυτή, ακόμα, φέρει και «προσβλητικό» ύφος απέναντι στην ελληνοκυπριακή πλευρά, καθώς φαίνεται να «αγνοεί» αποφάσεις και διατάξεις περί της μονομερούς αναγνώρισης διχοτόμησης και δύο κρατών αλλά και το αιματηρό παρελθόν της νήσου. Σίγουρα μια δεκαετία είναι αρκετή για να αλλάξει καταστάσεις και συνθήκες ειδικά σε ένα διεθνές σύστημα χαρακτηριζόμενο από ραγδαίες εξελίξεις. Ωστόσο, οι πραγματικότητες δεν αλλάζουν, όπως δήλωσε και ο κύριος Αναστασιάδης. Το ερώτημα τώρα τίθεται ως εξής: υπάρχει επόμενη μέρα για το Κυπριακό ή το αδιέξοδο είναι πλέον δεδομένο;
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Ολοκληρώνεται η Άτυπη Διάσκεψη για το Κυπριακό στη Γενεύη, Euronews, διαθέσιμο εδώ
- Νύχτα θρίλερ στην Γενεύη για το Κυπριακό, Deutsche Welle, διαθέσιμο εδώ
- Cyprus-Turkey talks go nowhere in Geneva, euobserver.com, διαθέσιμο εδώ
- Dendias says ‘no common ground’ on Cyprus in Geneva talks, eKathimerini.com, διαθέσιμο εδώ
- Πενταμερής: Κρίσιμο τεστ για το Κυπριακό, Deutsche Welle, διαθέσιμο εδώ
- Πέτρος Λιάκουρας, Το Κυπριακό: Από τη Ζυρίχη στη Λουκέρνη (Σε Αναζήτηση Ομοσπονδιακής Επίλυσης) (2007), Εκδ. Σιδέρης
