Της Νικολέτας Κουγεντάκη,
Πολλές φορές ακούμε τον χαρακτηρισμό «νάρκισσος», τον σκεφτόμαστε, τον αποδίδουμε και ίσως μας τον αποδίδουν και σε εμάς. Είναι μία λέξη που χρησιμοποιούμε περιγραφικά για πολύ συγκεκριμένα χαρακτηριστικά μιας προσωπικότητας. Οι περισσότεροι θα συμφωνούσαμε ότι νάρκισσος είναι αυτός που περηφανεύεται κυρίως για την εξωτερική του εμφάνιση ή την ομορφιά του, αλλά αυτό που αγνοούμε τελείως είναι σε ποιο πρόσωπο μας παραπέμπει. Αν ανατρέξουμε στην αρχαία ελληνική μυθολογία, θα διαπιστώσουμε ότι ο Νάρκισσος είναι ένα από τα πιο χαρακτηριστικά πρόσωπά της. Ήταν ένας ωραίος νέος της Βοιωτίας, γιος της Νύμφης Ουρανίας και του ποταμού Κηφισού, ο οποίος όταν ανακάλυψε την αντανάκλαση του προσώπου του στα νερά μιας πηγής, γοητεύτηκε τόσο πολύ που δεν μπορούσε να σταματήσει να την κοιτάζει. Η εικόνα του τον απορρόφησε τελείως, την ερωτεύτηκε παράφορα και προσπάθησε να την αγγίξει. Στην προσπάθεια του, όμως, πνίγηκε με αποτέλεσμα ο θάνατος να τον βρει αυτοθαυμαζόμενο στο νερό του ποταμού που το χρησιμοποιούσε ως κάτοπτρο.
Αυτή η αναδρομή, πιθανόν, να μας εμπνεύσει συνειρμικά έναν παραλληλισμό με τη σύγχρονη εποχή και πιο συγκεκριμένα με το ναρκισσισμό στα social media. Η ραγδαία εξέλιξη της τεχνολογίας, η εύχρηστη χρήση του διαδικτύου, η καθημερινή μας επαφή με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και, κατά συνέπεια, η άμεση εικονική αναγνωρισιμότητα στον παγκόσμιο ιστό ενισχύουν, πολλές φορές, ίσως έμμεσα, την έκφραση του ναρκισσισμού. Το κάτοπτρό μας είναι φυσικά μια φωτογραφία selfie, δηλαδή το αυτό-πορτραίτο ή αυτοφωτογραφία. Ακόμη και οι πιο συντηρητικοί από εμάς ή οι άνθρωποι μεγαλύτερης ηλικίας έχουμε ποζάρει, έστω και μια φορά, σε μία selfie. Σε όλα τα social media -και ιδιαίτερα στο Instagram- υπάρχει καταιγισμός τέτοιων φωτογραφιών, με απόρροια να ανακύπτει το εύλογο ερώτημα, αν η selfie είναι μια μορφή ναρκισσισμού.
Τι θα απαντούσαμε; Τι πραγματικά ισχύει πίσω από μια selfie; Έχουμε κίνητρα, όταν φωτογραφιζόμαστε; Κι αν ναι, τι θέλουμε να πετύχουμε; Θα αρχίσουμε ξαφνικά να κατακρίνουμε την selfie; Δεν θα συμφωνούσαμε, εξάλλου, ότι η ωραιοπάθεια είναι ένα πανάρχαιο και ανθρώπινο χαρακτηριστικό, που υπάρχει λίγο ή πολύ σε κάποιους από εμάς;
Προφανώς, δεν είναι κατακριτέο να βγάζουμε selfie ή να έχουμε λογαριασμό στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και είναι, φυσικά, επακόλουθο να ανεβάζουμε προσωπικές φωτογραφίες. Η selfie είναι ένας νέος και σύγχρονος τρόπος επικοινωνίας, μάλιστα, ιδιαίτερα αναγκαίος στην επί covid εποχή, όπου η δια ζώσης, φυσική επικοινωνία έχει δώσει τη θέση της στην διαδικτυακή. Όλοι κοινωνικοποιούμαστε πιο εύκολα και γρήγορα, δημιουργούμε νέες φιλίες και διατηρούμε τις σχέσεις μας με τους παλιούς μας φίλους. Ακόμη, ορισμένες φορές μπορεί η selfie να γίνει και άποψη. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν οι γυναίκες που ποζάρουν χωρίς κόμπλεξ στο φακό αμακιγιάριστες, ενώ τρανό παράδειγμα είναι ο πάπας Φραγκίσκος, ο οποίος «έσπασε» το πρωτόκολλο της Αγίας Έδρας και έβγαλε selfie με νεαρούς. Έτσι, έχουμε κι αυτή την σημαντική χρήση της selfie, όπου διά μέσου της, μεταφέρουμε κοινωνικά μηνύματα. Αυτή, μάλιστα, είναι και η τεράστια δύναμη της εικόνας σε συνδυασμό με την τεχνολογία, δηλαδή να περνάμε μια άποψη και να απεγκλωβιζόμαστε από το κάθε κλισέ ή ταμπού, καταργώντας τον καθωσπρεπισμό και την υποκρισία.
Πάντοτε, όμως, υπάρχει και άλλη όψη του νομίσματος. Ο ναρκισσισμός στο διαδίκτυο αποκτά διάφορες διαστάσεις. Πολλοί έχουμε την τάση να ανεβάζουμε τις πιο όμορφες φωτογραφίες μας και να περιμένουμε ένα μεγάλο αριθμό από likes. Πρέπει να σκεφτόμαστε, όμως, ότι είναι τραγικό να ζητάς απεγνωσμένα ένα λεπτό διασημότητας και να θυσιάζεις στον βωμό του like, την προσωπική σου εικόνα αποζητώντας ένα κλικ και έμμεσα, ίσως επιβεβαίωση και αυτοπραγμάτωση. Το χειρότερο, μάλιστα, είναι όταν επεξεργαζόμαστε τις φωτογραφίες σε βαθμό που να αποτελούν προϊόν Photoshop. Σε αυτές τις περιπτώσεις, η φωτογραφία του χρήστη είναι ψεύτικη κι έτσι έχουμε ένα ψεύτικο προφίλ. Πολλές φορές, ακόμη, δείγμα ναρκισσισμού είναι όταν προσθέτουμε πάρα πολλούς φίλους, χωρίς να τους γνωρίζουμε όντως, για να δίνουμε την εντύπωση ότι είμαστε «κάποιοι γνωστοί».
Σύμφωνα με σχετικές στατιστικές, ένας μεγάλος αριθμός χρηστών των social media τείνει να έχει την τάση του ναρκισσισμού περισσότερο από τους μη χρήστες. Τέλος, είναι αξιοσημείωτη η μανιώδης τάση για selfie, επί καθημερινής βάσεως, σε κάθε δραστηριότητά μας στο σπίτι, στη δουλειά ή στο πάρκο. Ίσως η τάση αυτή μας εμποδίζει να χαρούμε τη μαγεία της στιγμής. Αυτοπραγματωνόμαστε μέσα από μια selfie και δεν απολαμβάνουμε, δεν ζούμε, δεν αισθανόμαστε συνειδητά σε κάθε κύτταρό μας τη στιγμή, ακόμη και την ίδια τη ζωή. Επιθυμούμε να επιδείξουμε μια ευτυχία, η οποία ορισμένες φορές μόνο εικονική είναι και όχι πραγματική. Χωρίς, βέβαια, να απορρίπτουμε ότι μια στιγμή μπορεί και να φαίνεται και να είναι ευτυχισμένη.
Που καταλήγουμε, λοιπόν; Η selfie ακόμη κι ως εκδήλωση ναρκισσισμού δεν είναι κάτι το κακό ή το λάθος. Οφείλουμε να καταλάβουμε ότι ο ναρκισσισμός είναι ένα φυσιολογικό και επιθυμητό φαινόμενο, απαραίτητο για τη συγκρότηση και σταθεροποίηση της αίσθησης του εαυτού μας. Ο υγιής, ευέλικτος και ευπροσάρμοστος ναρκισσισμός βοηθά στην αντιμετώπιση πρόσκαιρων ή μονιμότερων αποτυχιών, μας στηρίζει στις αντιξοότητες της ζωής και στην αναπόφευκτη φθορά του χρόνου. Τονώνει την αυτοπεποίθησή μας, ενισχύει την αισιοδοξία και την όρεξή μας να διαπλάσουμε διαπροσωπικές σχέσεις. Γι’ αυτό κιόλας είναι απαραίτητο να τηρούμε ένα μέτρο, όταν αποφασίζουμε να προβάλουμε τον εαυτό μας στα social media και μια ήπια στάση. Στόχος μας δεν πρέπει να είναι άλλος παρά να αποφύγουμε τις ακραίες εκδηλώσεις ναρκισσισμού που παρατηρούνται συχνά!
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Social media: ναρκισσισμός και διαιώνιση κενού, maxmag.gr, διαθέσιμο εδώ
- Είναι η selfie φαινόμενο ναρκισσισμού, άποψη ή θυσία της προσωπικής ζωής, για ένα like;, city.sigmalive.com, διαθέσιμο εδώ
- Social media και ναρκισσιστική πλευρά της εφηβείας, kyritsis-education.gr, διαθέσιμο εδώ
