Του Νίκου Μελιτσιώτη,
Με την εκστρατεία του Μεχμέτ Ρεσίτ Πασά Κιουταχή, η επανάσταση στη Στερεά Ελλάδα ετέθη σε θανάσιμο κίνδυνο. Οι Έλληνες, διχασμένοι από το σαράκι της διχόνοιας, είτε προτίμησαν το προσκύνημα είτε τη φυγή στα βουνά, με τους ενόπλους να αποφεύγουν τη σύγκρουση με τον ισχυρό στρατάρχη, λόγω του μικρού μεγέθους της δύναμής τους. Οι υπερασπιστές των Αθηνών, οι οποίοι αποτελούν το στόχο του Οθωμανού στρατηγού, μάχονται με όλες τους τις δυνάμεις για να διατηρήσουν το τελευταίο προπύργιο της επανάστασης στη Ρούμελη σε ελληνικά χέρια. Η μόνη σωτηρία για τους πολιορκημένους είναι μια ισχυρή ελληνική δύναμη, η οποία σε πρώτη φάση θα προκαλέσει αντιπερισπασμό, χαλαρώνοντας την πολιορκία, και σε δεύτερη φάση θα διαλύσει τις εχθρικές δυνάμεις.
Τη δύναμη αυτή αναλαμβάνει να συγκροτήσει ο Γεώργιος Καραϊσκάκης. Διορισμένος αρχιστράτηγος από την κυβέρνηση, η οποία πλέον κατανόησε, αν και αργά, τη σοβαρότητα της κατάστασης, ξεκινά την πορεία του στη Ρούμελη. Απ’ όπου και αν περνά με τους άντρες του ανυψώνει το ηθικό των καταπονημένων κατοίκων. Όλοι τρέχουν γύρω του, με τα λόγια του να ζεσταίνουν τις καρδιές του. Σιγά σιγά το στράτευμά του μεγαλώνει, και οι νίκες διαδέχονται η μία την άλλη. Αράχοβα, Τουρκοχώρι, Δίστομο και άλλες περιοχές γνώρισαν την παλικαριά των Ελλήνων και το μένος τους εναντίον των Τούρκων. Περνώντας από πολλά κομβικά σημεία, τα οποία ενδυναμώνει με φρουρές και εφόδια, διασφαλίζει τα νώτα του.
Στις 23 Φεβρουαρίου 1827, μετά από μια θαυμαστή πορεία στη Ρούμελη, φτάνει στην Ελευσίνα, απ’ όπου είχε ξεκινήσει στις 25 Οκτωβρίου 1826 το μεγάλο του έργο. Οι άνδρες που είχε αφήσει στη θέση αυτή, υπό τους Βάσο Μαυροβουνιώτη και Παναγιώτη Νοταρά, για να κρατούν ανοιχτή τη δίοδο επικοινωνίας με την Πελοπόννησο, ενώνονται μαζί του, με περισσότερους άνδρες να φτάνουν, από Ρούμελη και Μωριά, τις επόμενες μέρες στο στρατόπεδό του. Μαζί με τους Σουλιώτες που βρίσκονταν κοντά του από την αρχή της εκστρατείας, ενώθηκαν ο Γενναίος Κολοκοτρώνης με ισχυρό σώμα 1.200 ανδρών, σταλμένος από το Θεόδωρο Κολοκοτρώνη, ένα σώμα Ρουμελιωτών από τη φρουρά του Παλαμηδιού υπό τους Γαρδικιώτη Γρίβα και Κασομούλη, 400 Κρητικοί υπό το Δημήτριο Καλλέργη, οι Νοταραίοι, ενώ μαζί με τον Καραϊσκάκη ήταν ο Νικηταράς, ο Χατζημιχάλης Νταλιάνης, με ιππικό σώμα 64 ανδρών και πολλοί ακόμα, ανεβάζοντας τη δύναμη του ελληνικού στρατεύματος στους 3.500 άνδρες.
Το έμπειρο μάτι του Ρουμελιώτη αρχηγού έκρινε, παρατηρώντας την τοπογραφία και τις θέσεις των αντιπάλων δυνάμεων, πως η Καστέλλα, όπου είχαν οχυρωθεί ελληνικές δυνάμεις, ήταν θέση αδύνατη, με τους Τούρκους να κατέχουν τον Πειραιά. Στρέφεται λοιπόν προς το Κερατσίνι, θέση σημαντική, από την οποία μπορούσε, μέσω του Ελαιώνα, να προχωρήσει προς την Ακρόπολη χωρίς την απειλή του εχθρικού ιππικού και να ανεφοδιάζεται ευκολότερα μέσω του λιμανιού. Όμως, παρά την καθολική αποδοχή του από τους οπλαρχηγούς, η ήττα στο Καματερό και η προχωρημένη θέση του Κερατσινίου αποθάρρυναν ένα σημαντικό μέρος του στρατού. Έτσι, από τους 3.500 άνδρες, 300 μετέβησαν στο μέρος μέσω θαλάσσης και 1.200 μέσω ξηράς.
Φτάνοντας στην περιοχή διατάζει την οχύρωση των λόφων με ταμπούρια και στέλνει 250 άνδρες, υπό τους Θανάση Τούσια Μπότσαρη, Βαλτινό, Γαρδικιώτη Γρίβα και Κασομούλη, να οχυρωθούν στο Μετόχι, την οποία ονόμαζαν και μάντρα του Σαρδελά. Ο Κιουταχής, αντιλαμβανόμενος τη σημασία της θέσης και τα σχέδια του αντιπάλου του, στέλνει ένα απόσπασμα ιππέων να βολιδοσκοπήσει τους αντιπάλους. Μόλις αυτό αποκρούεται από τους Έλληνες, κατευθύνεται, στις 4 Μαρτίου 1827, με περίπου 4.000 πεζούς και 500 ιππείς εναντίον τους. Όπως είχε προβλέψει ο Αρχιστράτηγος, πρώτος στόχος του Κιουταχή θα ήταν η προωθημένη θέση του Μετοχιού. Με 2 κανόνια και με το μεγαλύτερο μέρος του πεζικού, υπό το Χασάν Μπέη, επιτίθεται στους οχυρωμένους άνδρες της φρουράς του Παλαμηδιού.
Παρά τους κανονιοβολισμούς και την κατάρρευση ενός μέρους της μάντρας, οι υπερασπιστές ανέπαφοι έτρεψαν σε φυγή τα αλλεπάλληλα γιουρούσια των Τούρκων. Μάλιστα μετά το τελευταίο εξήλθαν των οχυρώσεων, πραγματοποιώντας αντεπίθεση. Βλέποντας την πίεση που υφίσταντο οι άνδρες του, ο Καραϊσκάκης αποφασίζει να παρασύρει το οθωμανικό ιππικό, του οποίου οι ενέργειες μπορούσαν να καθορίσουν το αποτέλεσμα, σε μια παγίδα. Αφού διαλέγει ένα μέρος με πολλά μικροϋψώματα και οχυρώνει εκεί τους πεζούς του, στέλνει το ιππικό του Χατζημιχάλη Νταλιάνη να επιτεθεί και να παρασύρει τους ιππείς των εχθρών στο σημείο εκείνο.
Το σχέδιο στέφεται με απόλυτη επιτυχία. Οι γενναίοι ιππείς, παρά το συντριπτικό αριθμητικό μειονέκτημα, καταφέρνουν να ανταπεξέλθουν στη συμπλοκή, παρασύροντας τους Τούρκους στην ενέδρα του Καραϊσκάκη. Η σφαγή που ακολούθησε ήταν ολέθρια για τους Τούρκους, καθώς δέχτηκαν πυρά από το ενεδρεύον πεζικό, από το ιππικό του Νταλιάνη που αντεπιτέθηκε, καθώς και από τους Έλληνες της Καστέλλας, από τους οποίους εξήλθαν 500, υπό τους Μακρυγιάννη, Σωτηρόπουλο και Χελιώτη, χτυπώντας τους από τα πλάγια.
Ο απολογισμός δείχνει το μεγαλείο του στρατηγικού νου, που ονομάζεται Γεώργιος Καραϊσκάκης. Οι Τούρκοι μέτρησαν 300 νεκρούς και 500 τραυματίες, ενώ οι Έλληνες είχαν μόλις μερικές δεκάδες νεκρών και τραυματιών. Μετά το θρίαμβο αυτό, ακόμη και οι πιο διστακτικοί εμπιστεύτηκαν την κρίση του Ρουμελιώτη πολέμαρχου, με το ελληνικό ασκέρι του Κερατσινίου να αριθμεί σύντομα 3.500 άνδρες ξανά, ατενίζοντας με θάρρος και ελπίδα τους δυνάστες της πατρίδας του.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Χρ. Α. Στασινόπουλος (2021) Λεξικό της Ελληνικής Επανάστασης του 1821 Δε-Κο. Αθήνα:Το Βήμα/Αλτερ Έγκο Α. Ε.
- Δ. Α. Κοκκινος (1974) Η Ελληνική Επανάστασις Τόμος 5ος. (6η Έκδ.) Αθήνα:Εκδ. Μέλισσα
- Δ. Φωτιάδης (1977) Η Επανάσταση του 21 Τόμος Γ΄. (2η Έκδ.) Αθήνα:Εκδ. Βότση
