Της Χριστίνας Πάτερου,
Κάθε φορά που αναφερόμαστε στις αναπτυσσόμενες χώρες, διαπιστώνουμε την επανάληψη ορισμένων κοινών μοτίβων ιστορικής καταπίεσης, που μεταφράζονται σε έλλειψη υποδομών, χαμηλές αναπτυξιακές επιδώσεις και διεφθαρμένα καθεστώτα. Κάτι τέτοιο δεν αποτελεί αποκύημα της συγκυρίας ή απλή τύχη, αλλά αντιθέτως συνδέεται στενά με τη χρόνια εξάρτηση των χωρών αυτών από εξωτερικούς παράγοντες, οικονομικούς και πολιτικούς, που, εκμεταλλευόμενοι τη διεθνή κατανομή ισχύος, απομυζούσαν τις πλουτοπαραγωγικές πηγές τους, ενώ παράλληλα καταδυνάστευαν τον τοπικό πληθυσμό, δημιουργώντας έτσι ένα διαιωνιζόμενο σύστημα αποικιοκρατίας. Σε αυτό το πλαίσιο, το Λάος δεν αποτελεί εξαίρεση. Η χρόνια υποδούλωσή του από τη Γαλλία και η εξελισσόμενη οικονομική του εξάρτηση από την Κίνα και τις άλλες ισχυρές χώρες τις Άπω Ανατολής έχει αποβεί μοιραία για τη χώρα που με νύχια και με δόντια καταβάλλει υπέρμετρες προσπάθειες να απεγκλωβιστεί από τα νέο-αποικιοκρατικά δεσμά και να αρθρώσει τον δικό της αυτούσιο λόγο στο διεθνές σύστημα.
Συνορεύει με τη Μυανμάρ, την Ταϊλάνδη, την Καμπότζη και το Βιετνάμ. Είναι περίκλειστη χώρα και δεν βρέχεται από θάλασσα. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του 2019, ο πληθυσμός της χώρας ανέρχεται σε 7,1 εκατομμύρια περίπου. Είναι μέλος διάφορων διεθνών οργανισμών και ενώσεων, όπως είναι για παράδειγμα η Εμπορική Ένωση Ασίας-Ειρηνικού, η Ένωση Κρατών Νοτιοανατολικής Ασίας, το Συμβούλιο Ανατολικής Ασίας, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου κ.ά. Επίσημη γλώσσα του κράτους είναι η Λαοτινή. Το νόμισμα που χρησιμοποιείται είναι το Κιπ του Λάος, το οποίο εκδίδεται από την κεντρική τράπεζα της χώρας.
Τα δομικά προβλήματα του Λάος μπορούν να συνοψιστούν στο τρίπτυχο οικονομία πολιτική, κουλτούρα. Ξεκινώντας από την οικονομία, η χώρα ξεκινάει, έχοντας ένα σημαντικό μειονέκτημα, που σχετίζεται με τη γεωγραφία. Το Λάος είναι περίκλειστο κράτος, γεγονός που αυτομάτως σημαίνει τον αποκλεισμό του από τις θαλάσσιες οδούς και την ταυτόχρονη εξάρτησή του από τις γειτονικές χώρες, την Κίνα, την Ταϊλάνδη και το Βιετνάμ. Αν προσθέσουμε σε αυτό και την κάλυψη του μεγαλύτερου μέρους του εδάφους από οροσειρές και βουνά, δημιουργείται ένα περιοριστικό πλαίσιο ως προς τις δυνατότητες οικονομικής ανάπτυξης. Άλλωστε δεν είναι τυχαίο που στην κατηγορία με τα λιγότερο ανεπτυγμένα κράτη (LDC), στην οποία ανήκει και το Λάος, τα 17 κράτη από τα 32 είναι περίκλειστα. Η οικονομία επομένως στηρίχθηκε στον πρωτογενή τομέα, όπου παραμένει προσανατολισμένη και σήμερα, με την έμφαση να δίνεται στην ξυλεία και στην παραγωγή αγροτικών προϊόντων. Τα τελευταία χρόνια, κυρίως μετά το 1990, παρατηρείται μια προσπάθεια ανοίγματος της οικονομίας και στον τομέα της κατασκευής σιδηροδρομικών δικτύων και έργων παραγωγής ενέργειας μέσω της κατασκευής φραγμάτων, δραστηριότητες που έχουν επικριθεί ευρύτατα ως προς τις επιπτώσεις τους στη ζωή και την υγεία των κατοίκων.
Εκτός, όμως, από το αυτονόητο γεωγραφικό μειονέκτημα, ιστορικοί παράγοντες που σχετίζονται με την αποικιοκρατία έχουν συντελέσει στη διαμόρφωση αυτής της ασφυκτικής οικονομικής πραγματικότητας. Ήδη από το 1893 το Λάος (μετέπειτα Λαϊκή Δημοκρατία του Λάος) αποτελούσε αποικία της Γαλλίας, ενταγμένη στις ευρύτερες κτήσεις της στην περιοχή, γνωστές και ως Γαλλική Ινδοκίνα (Βιετνάμ, Λάος, Καμπότζη). Οι Γάλλοι αποικιοκράτες εφάρμοσαν μια μορφή απλήρωτης καταναγκαστικής εργασίας στον τοπικό πληθυσμό (corvée labour) για κατασκευή οδικού δικτύου με την παράλληλη αύξηση των φόρων με στόχο τη μεγιστοποίηση των κερδών. Παρ’ όλες τις προσπάθειες, το Λάος παρέμεινε μια περιοχή χωρίς ιδιαίτερα οικονομικά οφέλη. Η εξάρτηση από τη Γαλλία μεταφράστηκε κυρίως σε πολιτική προστασία και ασφάλεια από τις γειτονικές χώρες (Βιετνάμ) και σε επικράτηση μέσω της κουλτούρας και του πολιτισμού. Δεν είναι τυχαίο πως, αν και το Λάος αποτελεί ανεξάρτητο κράτος, ήδη από το 1954 και μέχρι σήμερα τα γαλλικά αποτελούν τη δεύτερη πιο ομιλούμενη γλώσσα, ενώ ανήκει μαζί με τα υπόλοιπα κράτη της πρώην γαλλικής Ινδοκίνας στην Francophonie, όπου περιλαμβάνονται οι περιοχές του κόσμου όπου η Γαλλική γλώσσα είναι η επίσημη ή η συνήθως ομιλούμενη. Παράλληλα, η Γαλλία παραμένει μέχρι και σήμερα ο μεγαλύτερος εμπορικός και επενδυτικός εταίρος της χώρας στην Ευρώπη και ο σχεδιαστής του εκπαιδευτικού της προγράμματος. Καθημερινά παραδείγματα των επιπτώσεων της γαλλικής αποικιοκρατίας περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων τα ονόματα των οδών και τις ταμπέλες των καταστημάτων ως καθημερινή υπενθύμιση ότι το Λάος ποτέ στην πραγματικότητα δεν απαλλάχθηκε από τα αποικιοκρατικά του δεσμά.
Δεν ήταν, όμως, μόνο η Γαλλία χώρα που συνδέθηκε αισθητά με το Λάος. Στη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου και των πολέμων της Ινδοκίνας, το Λάος αποτέλεσε πεδίο αιματηρών πολεμικών συγκρούσεων μεταξύ των υποστηρικτών του βιετναμέζικου εθνικού κινήματος (Βιέτ Μιν) υπό την ηγεσία του Χο Τσι Μινχ και των Δυτικών Δυνάμεων με κύριο εκφραστή αρχικά τη Γαλλία και έπειτα τις Η.Π.Α. Το Λάος μαζί με τις υπόλοιπες χώρες της Νοτιοανατολικής Ασίας αποτελούσε τόσο για τη Γαλλία όσο και για τις Η.Π.Α. το εστιακό σημείο της γενικευμένης προσπάθειας του σοβιετικού μπλοκ να αποκτήσει πάτημα στη Νοτιοανατολική Ασία και, επομένως, οι δύο δυτικές χώρες προσπάθησαν με ένοπλα μέσα να καταπνίξουν την επέλαση του κομμουνισμού στην περιοχή. Εντούτοις οι προσπάθειες αυτές, παρά την έντασή τους, αποδείχτηκαν ατελέσφορες, καθώς το γενικευμένο αίτημα για ένα «λαϊκό δημοκρατικό καθεστώς» οδήγησε στη δημιουργία μιας μαρξιστικής-λενινιστικής κυβέρνησης, φίλα προσκείμενης στις κυβερνήσεις της ΕΣΣΔ και του Βορείου Βιετνάμ. Έτσι, το Λάος ακόμα και σήμερα παραμένει στη σφαίρα επιρροής των κομμουνιστικών κρατών με κύριο και πολυτιμότερο σύμμαχο την κομμουνιστική Κίνα. Τις τελευταίες δεκαετίες η Κίνα έχει αναδειχθεί στον μεγαλύτερο επενδυτή στη χώρα ιδιαίτερα σε δραστηριότητες που σχετίζονται με την παραγωγή υδροηλεκτρικής ενέργειας και το σιδηροδρομικό δίκτυο και στον δεύτερο μεγαλύτερο εμπορικό εταίρο παγκοσμίως (με πρώτο την Ταϊλάνδη). Για τη διεκπεραίωση των παραπάνω έργων οι κινέζικες τράπεζες έχουν αναλάβει τη χορήγηση δανείων στο κράτος του Λάος, του οποίου το δημόσιο χρέος είχε αγγίξει το 70% του ΑΕΠ το 2017 ως απότοκο της «διπλωματίας του χρέους» που ασκεί η Κίνα.
Πού βρίσκεται το Λάος σήμερα; H χώρα τα τελευταία χρόνια, ιδιαίτερα μετά τον θάνατο του κομμουνιστή ηγέτη του Kaysone Phomvihane το 1992, προσπαθεί να μπει σε τροχιά ανάπτυξης. Από τα τέλη της δεκαετίας του 90’ επιχειρεί να ανασυγκροτήσει την οικονομία του μέσω της ξένης βοήθειας και της ανάπτυξης νέων τομέων της οικονομίας. Το βάρος των τελευταίων κυβερνήσεων φαίνεται να πέφτει στην κατασκευή έργων, με στόχο να εξελιχθεί στον κύριο προμηθευτή ηλεκτρικής ενέργειας στη Νοτιοανατολική Ασία. Βασικό ερώτημα παραμένει αν αυτή η στροφή στην οικονομία είναι αρκετή προκειμένου το Λάος να μεταμορφωθεί σε ένα κυρίαρχο μοντέρνο κράτος. Όλα δείχνουν πως κάτι τέτοιο στην παρούσα φάση είναι μάλλον ανέφικτο δεδομένης και της πρόσφατης τεράστιας καταστροφής στην περιοχή του ποταμού Mekong με την κατάρρευση του φράγματος που είχε κατασκευαστεί, καταστροφή που κόστισε τη ζωή σε 70 ανθρώπους και οδήγησε σε εκτοπισμό άλλους περίπου 7.000, ενώ η ίδια η κατασκευή του έργου είχε κατακριθεί από πολλούς ως καταστροφική για το περιβάλλον και τη ζωή των κατοίκων. Παράλληλα, αν και τα τελευταία χρόνια η κυβέρνηση του Λάος δείχνει εξωστρέφεια στις διεθνείς σχέσεις, κυρίως μετά την ένταξη του κράτους στην ASEAN το 1997, οι δείκτες ανθρώπινης ανάπτυξης παραμένουν αισθητά χαμηλοί, με το 23,1% του πληθυσμού να βιώνει φτώχεια και την κατάσταση όσον αφορά την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και τη δημοκρατία να παραμένει εξαιρετικά ανησυχητική.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- LAO PEOPLE’S DEMOCRATIC REPUBLIC: HUMAN RIGHTS DENIED, Retrieved from here
- China Digs Deep in Landlocked Laos, Eleanor Albert, Retrieved from here
- Laos new hydropower dams old Mekong worries, The diplomat, Retrieved from here
- Don’t Forget France in Laos, Tae-Jun Kang, Retrieved from here
- Ο Α΄ Πόλεμος της Ινδοκίνας, Douglas Ford, Retrieved from here
- Laos Country profile, Retrieved from here
- Laos: Two years after dam collapse survivors still face hardships; groups demand accountability from developers & financial backers, Retrieved from here
