Της Ευφροσύνης Κουκουφιλίππου,
Η Ρωσία πρόσφατα επανήλθε στη διεθνή επικαιρότητα με την ανακοίνωσή της ότι αποχωρεί από το Διεθνή Διαστημικό Σταθμό. Επίκειται να εγκαταλείψει το εγχείρημα του ISS (International Space Station) το 2025 και, σύμφωνα με τις αισιόδοξες δηλώσεις του Yuri Borisov, το 2030 θα τεθεί σε τροχιά ο νέος αποκλειστικά ρωσικός διαστημικός σταθμός που θα κατασκευαστεί από τη ρωσική διαστημική υπηρεσία ‘‘Roscosmos’’.
Η κατασκευή του Διεθνούς Σταθμού ένωσε τις δύο μεγαλύτερες δυνάμεις στο διάστημα, τις Ηνωμένες Πολιτείες και τη Ρωσία, όπως και η συνεχής στενή συνεργασία για πάνω από μία εικοσαετία εντός του διαστημικού σταθμού. Κατά τον Ψυχρό πόλεμο, οι Η.Π.Α. και η Ρωσία ανταγωνίζονταν σθεναρά για το ποια χώρα θα κατακτήσει πρώτη το διάστημα. Η νίκη σε αυτόν τον τομέα ισοδυναμούσε και με την ανωτερότητα του οικονομικού συστήματος που ακολουθούσε το κάθε κράτος κι αυτό ακριβώς πάσχιζαν να αποδείξουν και οι δύο. Η τόσο έντονη ανταγωνιστικότητα πλημμύρισε με δυσπιστία τον τομέα των διαστημικών δραστηριοτήτων, γεγονός που αποτυπώνεται και στο Δίκαιο του Διαστήματος που δημιουργήθηκε εκείνη την εποχή και ισχύει μέχρι σήμερα.
Οι πρώτες επιτυχίες ήρθαν από τη Ρωσία. Οι Ρώσοι κατάφεραν να θέσουν τον πρώτο δορυφόρο σε τροχιά Sputnik-1 τον Οκτώβριο του 1957, το πρώτο ζώο σε τροχιά, τη Laika, κι έναν μήνα μετά, το ίδιο έτος, τον πρώτο άνθρωπο σε τροχιά, τον Yuri Gagarin, εντός του Vostok-1, στις 12 Απριλίου του 1961. Ακολουθούν μερικές ακόμα πρωτιές για τη Ρωσία, αλλά οι Η.Π.Α. καταφέρνουν το υπέρτατο στις 21 Ιουλίου του 1969, να πατήσει ο άνθρωπος στο φεγγάρι. Κάπου εκεί ο αγώνας δρόμου έληξε, η Ρωσία εγκατέλειψε όλα τα σχέδια για το φεγγάρι και οι δύο χώρες έθεσαν διαφορετικούς στόχους για τις διαστημικές τους δραστηριότητες.
Το 1998 εκτοξεύεται το πρώτο κομμάτι του Διεθνούς Διαστημικού Σταθμού από τη ρωσική διαστημική υπηρεσία ‘‘Roscosmos’’, ενέργεια που σηματοδοτεί την έναρξη του μεγαλύτερου εγχειρήματος παγκόσμιας συνεργασίας στο διάστημα και που τερμάτισε την ακανθώδη περίοδο ανταγωνισμού. Ο Διαστημικός Σταθμός μετράει 21 χρόνια ζωής με διαρκή παρουσία του ανθρώπου στο διάστημα. Χρησιμοποιήθηκε τεχνογνωσία κι από τις δύο χώρες και ιδιαίτερα από τη Ρωσία, καθώς είχε εκτοξεύσει ήδη πρώτη δύο διαστημικούς σταθμούς. Κατά συνέπεια, οι διαστημικές δραστηριότητες έφεραν πιο κοντά από ποτέ την Ουάσιγκτον και τη Μόσχα, αλλά φαίνεται πως πλησιάζει η ημερομηνία λήξης αυτής της συνεργασίας.
Οι σχέσεις των δύο χωρών στη Γη επιδεινώνονται σε πολλούς τομείς αλλά και συγκεκριμένα στον τομέα του διαστήματος, όπου αλληλοκατηγορούνται για στρατικοποίηση του διαστήματος. Επιπλέον, η NASA μέχρι και πέρυσι είχε ισχυρό δεσμό εξάρτησης με τη Ρωσία, διότι μόνο το Soyuz μπορούσε να μεταφέρει τους αστροναύτες στο σταθμό. Με την πρόσφατη εμπλοκή της SpaceX καταλύεται και αυτός ο δεσμός και παύει η χρηματοδότηση προς τη ‘‘Roscosmos’’ για τη μεταφορά των αστροναυτών. Η Ρωσία επιπλέον υποστηρίζει ότι η κατάσταση του υπάρχοντος σταθμού χειροτερεύει χρόνο με τον χρόνο και πως η τεχνολογία του είναι πλέον απαρχαιωμένη. Οι συγκεκριμένοι ισχυρισμοί της Ρωσίας δεν είναι παράλογοι, αφού ο ISS απορροφά περίπου 4 δις ετησίως για συντήρηση και επισκευές, αν και η NASA επωμίζεται το μεγαλύτερο μέρος αυτού του ποσού.
Η κατασκευή του ISS κόστισε 15 δις, ενώ ο αναγγελλόμενος ρωσικός κι αποκλειστικά εθνικός διαστημικός σταθμός θα κοστίσει περίπου 6 δις, που από τη μία σημαίνει ότι θα είναι πολύ μικρότερος, από την άλλη όμως θα είναι απόλυτα εκσυγχρονισμένος, ασφαλής και με προοπτικές χρήσης τεχνητής νοημοσύνης. Η Μόσχα διευκρίνισε ότι δε θα υπάρχει διαρκής ανθρώπινη παρουσία στον εθνικό της σταθμό για να μην εκτίθενται οι κοσμοναύτες της στη βλαβερή κοσμική ακτινοβολία, αφήνοντας παράλληλα ανοιχτό το ενδεχόμενο αποδοχής κι άλλων χωρών. Οι Η.Π.Α. από την άλλη σκοπεύουν να παρατείνουν τη λειτουργία του ISS τουλάχιστον μέχρι το 2028, υπάρχει όμως και η πιθανότητα να λειτουργήσει έως το 2030. Έπειτα θα πάψει η λειτουργία του, αλλά η NASA έχει σχέδια περί αναδιαμόρφωσης κι εκσυγχρονισμού, έτσι ώστε να επαναλειτουργήσει για ερευνητικούς σκοπούς.
Γενικότερα, οι διεθνείς σχέσεις Ηνωμένων Πολιτειών και Ρωσίας είναι τεταμένες κι αυτό εκδηλώνεται σε όλα τα πεδία. Η Ρωσία απορρίπτει κάθε προσφορά των Η.Π.Α. για συνεργασία στο διαστημικό στίβο και στρέφει το βλέμμα της ανατολικά. Αρνήθηκε να γίνει μέλος του προγράμματος ‘‘Artemis’’ που αφορά την εξερεύνηση της Σελήνης και να συμμετέχει στην κατασκευή ενός μικρού διαστημικού σταθμού στην τροχιά της Σελήνης (Gateway), αλλά υπέγραψε συμφωνία με την Κίνα, για την ανάπτυξη μίας από κοινού βάσης στη Σελήνη. Ενώ εμφανίζονται συνέχεια νέοι παίκτες στις διαστημικές δραστηριότητες και εμπλέκεται ενεργά όλο και περισσότερο ο ιδιωτικός τομέας, φαίνεται πως παλιές «φιλίες» λησμονιούνται κι αναπτύσσεται μία νέα ανατολική σινο-ρωσική διαστημική συμμαχία.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Russia: we’ll leave International Space Station and build our own, The Guardian, διαθέσιμο εδώ
- End of an era for the International Space Station as Russia looks east, Financial Times, διαθέσιμο εδώ
- Explained: Why does Russia want to leave the International Space Station?, The Indian Express, διαθέσιμο εδώ
