Της Ιωάννας Μπινιάρη,
Στη σύγχρονη εποχή, όπου τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης αποτελούν ένα αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητάς μας, καθώς πραγματοποιείται καθημερινή χρήση τους από ένα τεράστιο ποσοστό ατόμων, τίθεται το ζήτημα προστασίας της προσωπικότητας ενός ανθρώπου, ειδικά στις περιπτώσεις που προκύπτουν σφοδρές αντιπαραθέσεις μεταξύ των χρηστών.
Αρχικά, πρέπει να επισημανθεί ότι η έννοια της προσωπικότητας θεμελιώνεται στο άρθρο 2 παρ. 1 του Συντάγματος, όπου χαρακτηριστικά αναφέρεται ότι ο σεβασμός και η προστασία της αξίας του ανθρώπου αποτελούν πρωταρχική υποχρέωση της Πολιτείας. Επίσης, στο άρθρο 5 παρ. 1 του Συντάγματος αναφέρεται ότι καθένας έχει δικαίωμα να αναπτύσσει ελεύθερα την προσωπικότητά του και να συμμετέχει στην κοινωνική, οικονομική και πολιτική ζωή της χώρας, εφόσον δεν προσβάλλει τα δικαιώματα των άλλων και δεν παραβιάζει το Σύνταγμα ή τα χρηστά ήθη. Συνεπώς, ως προσβολή της προσωπικότητας στην ελληνική έννομη τάξη ορίζεται η πράξη τρίτου προσώπου με την οποία επιχειρείται μια επέμβαση στην προσωπική σφαίρα εξουσίας του ατόμου με τη μορφή εξωτερικής προσβολής, σε σημείο που να θίγεται ένα ή περισσότερα αγαθά που συγκροτούν την προσωπικότητα. Δεδομένου, μάλιστα, του γεγονότος ότι η προσωπικότητα αναγνωρίζεται όχι μόνο ως φυσική αλλά και ως ψυχική, ηθική και πνευματική ύπαρξη, κρίνεται νομικά σημαντική ακόμα και η προσβολή της εσωτερικής συναισθηματικής σφαίρας του ατόμου. Άρα, οποιαδήποτε πράξη ή παράλειψη τρίτου με την οποία διαταράσσεται κατάσταση που υπάρχει σε μία ή περισσότερες εκδηλώσεις του ατόμου μπορεί να δημιουργήσει προσβολή της προσωπικότητας.
Ειδικότερα, όσον αφορά την προσβολή της προσωπικότητας στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, αυτή είναι δυνατόν να πραγματοποιηθεί κυρίως μέσω της δυσφήμισης και της εξύβρισης. Η δυσφήμιση στο διαδίκτυο μπορεί να πραγματοποιηθεί με ποικίλους τρόπους, είτε μέσω email με την αποστολή κάποιου μηνύματος, είτε στο πλαίσιο των ομάδων συζήτησης, είτε μέσω σχολιασμού που γίνεται κάτω από κάποια δημοσίευση, όπου μπορεί να δημιουργηθεί το κλίμα «συζήτησης» μεταξύ χρηστών που τυχαίνει να συμφωνούν ή να διαφωνούν, κ.α.. Πάντως, σε αυτήν την τελευταία περίπτωση ισχύει ότι μια αντιπαράθεση μέσω αναρτήσεων που περιέχουν ισχυρισμούς ή διαδόσεις για πράξεις ή παραλείψεις ενός προσώπου και εν μέσω του δημόσιου χαρακτήρα της ανάρτησης απευθύνονται σε απεριόριστο και απροσδιόριστο αριθμό προσώπων. Εν προκειμένω, λοιπόν, υφίσταται δικαιοδοσία των δικαστηρίων; Μπορεί δηλαδή το πρόσωπο που προσεβλήθη να προσφύγει δικαστικά κατά του χρήστη που προέβη στη διάδοση, ζητώντας αποκατάσταση της αλήθειας και χρηματική ικανοποίηση λόγω ηθικής βλάβης που υπέστη από το ανακριβές post; Η απάντηση είναι πως ναι, ένα άτομο μπορεί να στραφεί στη δικαιοσύνη εναντίον του χρήστη, προκειμένου να ζητήσει τη διόρθωση και αποκατάσταση προσβολών που ενυπάρχουν σε μια δημοσίευση. Μάλιστα, αυτό αφορά όχι μόνο τα συνήθη social media, όπως το Facebook, το Instagram και το Twitter, αλλά και το YouTube. Έρεισμα αυτής της καταφατικής απάντησης αποτελεί και η απόφαση 643/2020 του Πολυμελούς Πρωτοδικείου Αθηνών, όπου συνοπτικά προέκυψε χλευασμός και προσβολή της προσωπικότητας ενός ατόμου μέσω ενός διαδικτυακού καναλιού στον ιστότοπο YouTube.
Στο σημείο αυτό, αξίζει να αναφερθεί ότι ενόψει έλλειψης ειδικής ρύθμισης, στις περιπτώσεις κινδύνου της δυσφήμισης στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, τηρουμένων των αναλογιών, εφαρμόζονται οι διατάξεις του Ν. 1178/1981. Κατά το άρθρο 1 παρ. 1 του προαναφερόμενου νόμου, ο ιδιοκτήτης παντός εντύπου υποχρεούται σε πλήρη αποζημίωση για την παράνομη περιουσιακή ζημία, καθώς και σε χρηματική ικανοποίηση για την ηθική βλάβη, οι οποίες υπαίτια προξενήθηκαν με δημοσίευμα, που θίγει την τιμή ή την υπόληψη παντός ατόμου, ακόμα και αν η κατά το άρθρο 914 ΑΚ υπαιτιότητα, η κατά το άρθρο 919 ΑΚ πρόθεση και η κατά το άρθρο 920 ΑΚ γνώση ή υπαίτια άγνοια, συντρέχει στο συντάκτη του δημοσιεύματος ή, αν αυτός είναι άγνωστος, στον εκδότη ή το διευθυντή σύνταξης του εντύπου. Επίσης, στον παρόντα νόμο ορίζεται ότι ο αδικηθείς, πριν ασκήσει αγωγή για την προσβολή που υπέστη, υποχρεούται να καλέσει με έγγραφη, εξώδικη πρόκλησή του τον ιδιοκτήτη του εντύπου ή όταν αυτός είναι άγνωστος, τον εκδότη ή το διευθυντή σύνταξής του, να αποκαταστήσει την προσβολή με την καταχώριση σε αυτό κειμένου, που του υποδεικνύει. Η ζητούμενη αποκατάσταση θεωρείται ότι επήλθε, όταν ο ιδιοκτήτης του εντύπου ή ο εκδότης ή ο διευθυντής σύνταξης εντός 10 ημερών ή σε επόμενο τεύχος ανακαλέσει ρητά την προσβολή με την παραπάνω δημοσίευση και κοινοποιήσει στον αδικηθέντα το ως άνω δημοσίευμα αποκατάστασης. Η παράλειψη αυτής της διαδικασίας έχει ως συνέπεια την απόρριψη της αγωγής ως απαράδεκτη, ενώ τέτοιου είδους υποθέσεις εκδικάζονται με την ειδική διαδικασία των περιουσιακών διαφορών, σύμφωνα με τα άρθρα 591 επ. και 614 επ. του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας.
Αντιλαμβανόμαστε, λοιπόν, ότι το δικαίωμα στην προσωπικότητα είναι απόλυτο και αναπτύσσει την ενέργειά του έναντι κάθε τρίτου προσβολέα, συνεπώς, ειδικά στο διαδίκτυο όπου πραγματοποιούνται πολυάριθμες προσβολές της προσωπικότητας των χρηστών, χρήζει τεράστιας σημασίας η σωστή ενημέρωση του χρήστη ως προς την πολιτική απορρήτου και τις παραμέτρους προστασίας των προσωπικών δεδομένων. Με αυτόν τον τρόπο, θα γίνονται πραγματικά σεβαστές όλες οι εκφάνσεις αυτού του τόσο «ευαίσθητου» δικαιώματος, που καθορίζει ολόκληρη την υπόσταση ενός ατόμου και χωρίς το οποίο δεν μπορεί να υπάρξει ένα ανθρώπινο ον.
Πηγές
- Προσβολή προσωπικότητας μέσω Youtube (ΠΠρΑθ 643/2020), άρθρο στο lawspot.gr, διαθέσιμο εδώ
- Δυσφήμηση μέσω social media, άρθρο στο lawspot.gr, διαθέσιμο εδώ
