Του Ιωάννη Φίλιππα,
Το πετρέλαιο είναι ένας από τους καθοριστικούς παράγοντες στην πορεία της παγκόσμιας οικονομίας. Το αργό (ακατέργαστο) πετρέλαιο είναι ένα μείγμα υδρογονανθράκων, που βρίσκεται στα ανώτερα στρώματα του φλοιού της γης. Σήμερα, αποτελεί τη σπουδαιότερη μορφή φυσικής ενέργειας, καθώς χρησιμοποιείται για την παραγωγή καυσίμων (βενζίνης και diesel), ως λιπαντικό για βιομηχανική χρήση, αλλά και ως πρώτη ύλη για φυσικά ή χημικά προϊόντα. Γιατί είναι, όμως, όλα αυτά σημαντικά και πώς συνδέονται με την κρίση πετρελαίου το 1973;
Αρχικά, αξίζει να αναφερθούμε σε 2 νομοθεσίες οι οποίες έπαιξαν καταλυτικό ρόλο:
- Η νομοθεσία “Gold Standard” του 1900, εδραίωνε το χρυσό ως το μόνο μέταλλο του οποίου την αξία μπορούσες να εξαργυρώσεις σε χαρτονομίσματα. Φυσικά, ίσχυε και η αντίθετη σχέση.
- Η συμφωνία “Bretton Woods” συνήφθη το 1944 από τους συμμάχους του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου και αντικατέστησε την “Gold Standard Act”, τοποθετώντας το δολάριο ως το παγκόσμιο νόμισμα συναλλαγών.
Γιατί, όμως, υπήρξε αυτή η αλλαγή;
Κύριος λόγος ήταν ότι η Αμερική κατείχε τα ¾, σε παγκόσμιο επίπεδο, από τα αποθέματα χρυσού. Άρα, άλλες χώρες δεν είχαν τα ανάλογα αποθέματα, ώστε να υποστηρίξουν συναλλαγές μεγάλου όγκου.
Στην περίπτωση μας, το 1971 ο Νίξον αποφάσισε να αποσυρθεί από την Bretton Woods Agreement, προκαλώντας μία αλυσιδωτή αντίδραση. Το δολάριο υποτιμήθηκε και τα μέλη του OPEC (Organization of Petroleum Exporting Countries) βλέποντας τα έσοδα τους να μειώνονται, αποφάσισαν να επιστρέψουν στο gold standard, ενισχύοντας την τιμή του χρυσού στην αγορά. Αυτή ήταν η μία από τις δύο αιτίες λόγω των οποίων η τιμή του πετρελαίου άρχισε να αυξάνεται.
Παράλληλα, στις 6 Οκτωβρίου, δυνάμεις της Αιγύπτου και της Συρίας επιτέθηκαν στα βόρεια και νότια τμήματα του Ισραήλ. Η διοίκηση Νίξον στάθηκε στο πλευρό του Ισραήλ, εκδίδοντας έκτακτο κονδύλι ύψους $2,2 δις για την προμήθεια του στρατού με όπλα. Την ίδια ημέρα, 12 μέλη της OPEC και, κυρίως, οι Αραβικές χώρες συμφώνησαν να σταματήσουν τις εξαγωγές στην Αμερική, όπως επίσης και στους συμμάχους του Ισραήλ (embargo). Εκείνη την περίοδο, λοιπόν, η τιμή ανά βαρέλι σκαρφάλωσε πάνω από τα $100, από $20.
Το τέλος του embargo ήρθε τον Ιανουάριο του 1974, όταν ο Σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας, επί προεδρίας Νίξον, συναντήθηκε με τον βασιλιά Faisal της Σαουδικής Αραβίας και τον έπεισε ότι οι λόγοι που οδήγησαν στο embargo είχαν λήξει μαζί με τον πόλεμο του Yom Kippur (έτσι ονομάστηκε ο πόλεμος μεταξύ Ισραήλ και Αιγύπτου-Συρίας).
Το embargo του πετρελαίου θεωρείται ευρέως ως η κύρια αιτία για την ύφεση την περίοδο 1973-1975. Οι επιπτώσεις ήταν ιδιαίτερα δυσβάσταχτες. Ακόμη και οι νομοθεσίες που επιβλήθηκαν, δεν είχαν το αναμενόμενο αποτέλεσμα. Για παράδειγμα, ένας νόμος που πέρασε από το Κογκρέσο ανάγκαζε τις επιχειρήσεις να διατηρούν, ιδιαίτερα, υψηλούς μισθούς. Προκειμένου να τηρηθεί αυτό, πολλοί περισσότεροι εργαζόμενοι απολύθηκαν. Τα πράγματα έγιναν χειρότερα, όταν η FED ανεβοκατέβαζε τα επιτόκια, καθιστώντας αδύνατο για τις επιχειρήσεις να σχεδιάσουν την επόμενη μέρα. Η ζήτηση που υπήρχε δε γίνοταν να καλυφθεί από την εγχώρια παραγωγή. Οι μεγαλύτερες τιμές για πετρέλαιο σήμαιναν αυτόματα και χαμηλότερο εισόδημα που μπορούσε να ξοδευτεί για άλλους τομείς της οικονομικής ζωής, όπως τρόφιμα, ρουχισμό και διασκέδαση.
Σήμερα, όλα αυτά μοιάζουν με πολύ μακρινό παρελθόν, όμως από εκείνη την πετρελαϊκή κρίση, η τιμή ανά βαρέλι δεν μπόρεσε ποτέ να επανέλθει στα προηγούμενα επίπεδα, αυξάνοντας το κόστος ζωής για δισεκατομμύρια ανθρώπους.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Bill of Rights Institute.
- The Bancroft Library.
- The Balance.
- NPR.
