Της Αίγλης Μπένου,
Την άνοιξη του 1827, εμφανίζεται ένας μεγάλος κίνδυνος για τον Αγώνα της Ανεξαρτησίας των Ελλήνων, το προσκύνημα. Η υποταγή δηλαδή, των χωριών της Βόρειας κυρίως Πελοποννήσου στον Ιμπραήμ και τις αιγυπτιακές δυνάμεις. Η ηρωική πτώση του Μεσολογγίου αποδέσμευσε τις δυνάμεις του Ιμπραήμ, με τον Αιγύπτιο στρατάρχη να επιστρέφει στην Πελοπόννησο, αποσκοπώντας τον τερματισμό της επανάστασης με κάθε κόστος. Αφού δοκίμασε τα όπλα και δεν είδε αποτέλεσμα, άλλαξε τακτική. Υποσχέθηκε στους κατοίκους των χωριών την παύση του καταστροφικού του έργου, εφόσον τον «προσκυνούσαν», υποτάσσονταν δηλαδή σ’ αυτόν και σταματούσαν να συμμετέχουν στην Επανάσταση. Οι αιτίες υποταγής των αγωνιστών είναι γνωστές.
Αρκεί να σκεφτούμε της εμφύλιες διαμάχες που επικρατούσαν στο μικρό ελλαδικό χώρο, μεταξύ της μερίδας των αδερφών Κουντουριώτη και των αντίπαλών της, των κοτζαμπάσηδων της Πελοποννήσου και φυσικά του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη. Ακόμη, η πτώση του Μεσολογγίου, αλλά και η επιχείρηση του Κιουταχή να καταλάβει την Ακρόπολη, επιχείρηση που στέφθηκε με επιτυχία, βύθισαν το ηθικό των Ελλήνων. Τρίτον, η έλλειψη ελληνικών σωμάτων στη Βόρεια Πελοπόννησο την άφηναν ευάλωτη στις ορέξεις του Αιγύπτιου αρχηγού. Αναπόφευκτα, λοιπόν, πολλοί αγωνιστές της επανάστασης προσκύνησαν τον Ιμπραήμ, με πρωτεργάτη το σπουδαίο καπετάνιο Δημήτριο Νενέκο από τα Ζουμπάτα της Αχαΐας. Ο Νενέκος, μάλιστα, είχε πολεμήσει γενναία τον Ιμπραήμ, αλλά στο τέλος τον προσκύνησε. Η στάση του επηρέασε τους Αρβανίτες και τα γύρω χωριά, με το προσκύνημα να απλώνεται, λόγω της φήμης που είχε ο γενναίος πολεμιστής.
Ο Ιμπραήμ τήρησε την υπόσχεσή του και πράγματι σταμάτησε το καταστροφικό του έργο στα προσκυνημένα χωριά. Τους φερόταν με ήπιο τρόπο και είχε διατάξει το στρατό του να μην πειράξει τους κατοίκους τους. Αντίθετη, βέβαια, μεταχείριση είχαν όσα χωριά δεν τον είχαν προσκυνήσει, με σκοπό να τους δώσει ένα μάθημα, και σαφώς να τους αναγκάσει να υποταχθούν στο τέλος. Πολλοί, μάλιστα, προσκυνημένοι με αρχηγό το Νενέκο άσκησαν τρομοκρατία σ’ όσα χωριά αντιστέκονταν στον κατακτητή. Έστω και αν αυτή η πράξη έγινε με βαριά καρδιά από τη μεριά του Νενέκου, μας δείχνει πόσο αφοσιωμένος ήταν πια στον Ιμπραήμ.
Το πνεύμα και τη φλόγα της επανάστασης θα επαναφέρει με τις ενέργειές του ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης. Η Ελληνική Επανάσταση θα αναγεννηθεί χάρη στο φόβο που ένιωσε ο Μοραΐτης ήρωας για το προσκύνημα. Ο Γέρος του Μοριά αναγκάστηκε να λάβει σκληρά μέτρα, για να αποτρέψει το λαό της Πελοποννήσου από την προδοτική, οδηγούμενη από την απελπισία, απόφαση. Με το σύνθημα «Φωτιά και τσεκούρι στους προσκυνημένους», ο Κολοκοτρώνης κατόρθωσε να σώσει τον Αγώνα. Αναγκασμένος από τις συνθήκες, επέβαλε τη δική του τρομοκρατία απέναντι στην τρομοκρατία που ασκούσε ο Ιμπραήμ. Συγκεκριμένα, όσα χωριά αρνούνταν να επανέλθουν στην πλευρά των επαναστατών, δέχονταν αιφνίδιες επιθέσεις από τους άνδρες του Κολοκοτρώνη. Υπήρξαν επίσης και περιπτώσεις, όπου πραγματοποιήθηκαν καταδίκες σε θάνατο, όσων αρνούνταν να πιάσουν όπλο και να πολεμήσουν τους εχθρούς της ελευθερίας. Αυτές, βέβαια, οι ενέργειες του Κολοκοτρώνη έγιναν όχι από μίσος, αλλά προς παραδειγματισμό των προσκυνημένων, υπενθυμίζοντας στους πρώην αγωνιστές το πατριωτικό τους χρέος.
Αξίζει, ακόμα, να τονιστεί ότι η Αντικυβερνητική Επιτροπή, η οποία δημιουργήθηκε με σκοπό την ανάληψη της εξουσίας μέχρι την άφιξη του Καποδίστρια, δε βοήθησε καθόλου τις προσπάθειες του Κολοκοτρώνη προς αποφυγή του προσκυνήματος στον Αιγύπτιο εχθρό. Παρ’ όλα αυτά, ο Γέρος του Μοριά συνέχισε τη δράση του. Πολλοί από τους κατοίκους των προσκυνημένων χωριών που είχαν ταχθεί με τους Τούρκους, γύρισαν στα χωριά τους, υπό το φόβο της καταστροφής της περιουσίας τους από τους άνδρες του Κολοκοτρώνη. Γίνεται αντιληπτό, ότι η τακτική του Κολοκοτρώνη περιόρισε σημαντικά την εξουσία του Ιμπραήμ. Η αμείλικτη και μεθοδική δράση του απέδωσε καρπούς ελευθερίας. Σ’ όσους γύρισαν πίσω, ο Γέρος διέταξε να τους πάρουν τα προσκυνοχάρτια, δηλαδή τις δηλώσεις υποταγής που τους είχε χορηγήσει ο Ιμπραήμ και στις οποίες «πιστοποιείτο» πως ήταν πιστοί στο Σουλτάνο ραγιάδες. Στη θέση αυτών τους χορηγούσαν έγγραφα που τους συγχωρούσαν και τους θεωρούσαν Έλληνες. Επιπλέον, διέταξε τους άνδρες του να μη συνεχίσουν τις επιθέσεις τους σ’ όσους ξαναγύρισαν στο ελληνικό στρατόπεδο.
Με λίγα λόγια, με τα βίαια μέτρα που έλαβε ο Κολοκοτρώνης για να κινητοποιήσει και να «ξυπνήσει» τους αγωνιστές από την ύπνωση που τους είχε προκαλέσει η ήρεμη αντιμετώπισή τους, αν προσκυνούσαν τον εχθρό, κατάφερε να τους φέρει πίσω στη σωστή πλευρά. Να σημειωθεί, πως εν τέλει έμειναν λίγοι δίπλα στο Νενέκο, στην υπηρεσία των Τούρκων. Μάλιστα, ο Νενέκος παρέμεινε πιστός στον Ιμπραήμ μέχρι το τέλος της ζωής του. Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός πως, αν και κάποια στιγμή του δόθηκε η ευκαιρία να συλλάβει τον Ιμπραήμ και να τον σκοτώσει, δεν το έπραξε. Προφανώς, όταν μαθεύτηκε αυτό, ο Κολοκοτρώνης διέταξε να τον εκτελέσουν, ως παράδειγμα προς αποφυγή, πράγμα που έγινε. Διέταξε τον καπετάνιο Αθανάσιο Σαγιά το 1828 να σκοτώσει το Νενέκο. Ο θάνατος του Νενέκου σήμανε το οριστικό τέλος του προσκυνήματος, με τον ίδιο να πληρώνει με τη ζωή του για την προδοσία που διέπραξε εις βάρος της πατρίδας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Δ. Φωτιάδης (1977), Η Επανάσταση του 1821, (2η Εκδ.) Αθήνα: Εκδ. Ν. Βότση
- Χρ. Α. Στασινόπουλου (1979) Το Λεξικό της Ελληνικής Επαναστάσεως του 1821, Αθήνα:Εκδόσεις Δεδεμαδη
- Ν. Γιαννόπουλος, ‘Ο Κολοκοτρώνης διατάζει την δολοφονία του οπλαρχηγού Νενέκου που προσκύνησε τους Τούρκους και σώζει την επανάσταση. Με την φράση «φωτιά και τσεκούρι στους προσκυνημένους» φόβισε περισσότερο τους ραγιάδες από Ιμπραήμ’ σε Συλλογικό Έργο (2021) Η Μηχανή του Χρόνου. [Τελ. Προσβ. 22 Απριλίου] Διαθέσιμο εδώ
