Της Σοφίας Μηλιοπούλου,
Ο θάνατος του Προέδρου Idriss Déby ήρθε να κλονίσει στις αρχές της εβδομάδας το Τσαντ, μία από τις χώρες της Κεντρικής Αφρικής. Ο Πρόεδρος υπέκυψε στα τραύματά του, που προήλθαν από πυροβολισμούς, ενώ διοικούσε μία ομάδα, η οποία πολεμούσε το Μέτωπο για Αλλαγή και Ομόνοια στο Τσαντ (the Front for Change and Concord in Chad, FACT), στα βόρεια σύνορά του. Η είδηση προκάλεσε όχι μόνο βαρύ θρήνο, αλλά δημιούργησε κι ένα κύμα αβεβαιότητας για το αύριο του αφρικανικού κράτους.
Ο Idriss Déby γεννήθηκε στις 18 Ιουνίου 1952 σε ένα χωριό, στο βόρειο Τσαντ. Παρά την οικονομική δυσχέρεια της οικογένειάς του, παρακολούθησε το Κορανικό Σχολείο στο Tiné και φοίτησε σε γαλλικά σχολεία στη Fada, το Abéché και το Bongor, κατακτώντας εν τέλει πτυχίο στην επιστήμη. Στις αρχές του 1970, όσο η χώρα του βρισκόταν ακόμη σε εμφύλιο πόλεμο, κατατάχθηκε στον στρατό, ενώ το 1976 πήγε σε σχολή αεροπορίας στη Γαλλία για περαιτέρω εξάσκηση, αποκτώντας άδεια πιλότου. Όταν επέστρεψε στο λαβωμένο από τον εμφύλιο Τσαντ, υποστήριξε τον τότε Πρωθυπουργό Hissène Habré, αναλαμβάνοντας επικεφαλής των στρατιωτικών του δυνάμεων. Από τις συγκρούσεις των επαναστατικών ομάδων αναδείχθηκε το ταλέντο του στην στρατιωτική στρατηγική και το 1985 επέστρεψε στη Γαλλία για να το εμπλουτίσει στο “École Supérieure de Guerre”. Η φιλία του Déby με τον Habré στο πέρας του χρόνου βαθμηδόν επιδεινωνόταν, με τον δεύτερο να επιθυμεί την εξόντωση του πρώτου. Ο Déby αναγκάστηκε να βρει καταφύγιο στο Σουδάν, όπου βρήκε την ευκαιρία να ανακτήσει τις δυνάμεις του και να τις οδηγήσει εναντίον του Habré, με απώτερο σκοπό την κατάληψη της εξουσίας.
Ανέλαβε για πρώτη φορά την εξουσία στα τέλη του 1990. Ανάμεσα στις υποσχέσεις του ήταν η εγκαθίδρυση πολυκομματικής δημοκρατίας και το τέλος της ανομίας και της σύγκρουσης, που έπληττε επί χρόνια το Τσαντ. Οι υποσχέσεις του ήταν φαινομενικές. Στα 30 χρόνια που βρισκόταν στην εξουσία, διαρκώς τον κατηγορούσαν για απάτη και νοθεία στις εκλογές. Η φήμη του ως Πρόεδρος ήρθε να αμαυρωθεί με ένα συνταγματικό διάταγμα, που καταργούσε το χρονικό όριο για την προεδρική θητεία και το οποίο, κατά πολλούς, θεωρήθηκε μέσο του ολοένα και αυξανόμενα μοναρχικού του καθεστώτος. Μέχρι και οι προσπάθειες των αρχηγών της αντιπολίτευσης δεν αποτέλεσαν τροχοπέδη στην πορεία του. Η προεδρία του συνεχώς ήταν αντιμέτωπη με επαναστατικές αντιδράσεις, που αποσκοπούσαν στην εξάλειψη της διαφθοράς και την καταστρατήγηση βασικών ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Κατηγορήθηκε ταυτόχρονα για τη λαθεμένη εκμετάλλευση των εσόδων από τα πετρέλαια της χώρας, από τα οποία δεν δόθηκε τίποτα στην ανάπτυξη των υποδομών, την εκπαίδευση και την υγεία, επενδύσεις που χρειαζόταν απελπισμένα η χώρα. Αξιέπαινη εντούτοις είναι η συμμετοχή του στην καταπολέμηση της τρομοκρατίας, με τον στρατό του να κρατά το μεγαλύτερο βάρος των επιθέσεων.
Στην κηδεία του, που τελέστηκε στις 23 Απριλίου του 2021, δεν παρευρέθηκαν μόνο χιλιάδες πολίτες του Τσαντ, αλλά και ξένοι ηγέτες, οι οποίοι κατέφθασαν στην N’Djamena για να τιμήσουν τη μνήμη του. Ειδικότερα, στην τελετή συμμετείχαν οι Πρόεδροι του Μάλι, της Μαυριτανίας, της Γουινέας και της Νιγηρίας, παρά τις προειδοποιήσεις των ανταρτών για την έλλειψη ασφαλείας. Μεταξύ αυτών και ο Γάλλος Πρόεδρος, Emmanuel Macron, ο οποίος πρωτοστάτησε με το λόγο του για τον κύριο σύμμαχό του στη μάχη εναντίον της τρομοκρατίας στην περιοχή. «Ζούσες ως στρατιώτης και πέθανες ως στρατιώτης με ένα όπλο στο χέρι», ανέφερε ο Macron, επευφημώντας τη θυσία του Déby για την υπεράσπιση των πολιτών του. Δεν δίστασε, παράλληλα, να καθησυχάσει τους πολίτες του Τσαντ για την σταθερότητα και την ακεραιότητα της περιοχής και το ρόλο που θα διαδραματίσει στην εξασφάλιση αυτού. Η τελετή είχε έντονο στρατιωτικό χαρακτήρα, συνδεδεμένο με τη ζωή του θανόντα Προέδρου, στον οποίο αποδόθηκαν και οι ανάλογες στρατιωτικές τιμές. Μετά τις προσευχές στο Μεγάλο Τζαμί της πρωτεύουσας, το φέρετρο μεταφέρθηκε αεροπορικώς στο χωριό Amdjarass, κοντά στην πόλη Berdoba, όπου και γεννήθηκε, για να ταφεί και να αποτελέσει αυτό το μέρος ανάπαυσής του.
Το κενό στην προεδρία του Τσαντ ανέλαβε να καλύψει «προσωρινά» ένα στρατιωτικό συμβούλιο, με επικεφαλής τον 37χρονο γιο του Déby, Mohamat Idriss Déby Itno, και 14 στρατηγούς να απαρτίζουν την κυβέρνησή του. Ο νυν ηγέτης, όπως δήλωσε στην κηδεία, υποσχέθηκε «να μείνει πιστός στη μνήμη του πατέρα του» και να συνεχίσει «τη κληρονομιά του διαλόγου, της συγχώρεσης, της ειρήνης και της ενότητας», αρετές για τις οποίες ήταν σεβαστός. Η τολμηρή αυτή κίνηση του Déby Jr, μολονότι στηρίχθηκε από τη σύμμαχο Γαλλία για τη διασφάλιση της σταθερότητας, από πολλούς κρίθηκε αντισυνταγματική, προκαλώντας εξέγερση στον πληθυσμό του Τσαντ, ο οποίος κλήθηκε σε γενική απεργία. Οι ηγέτες της αντιπολίτευσης, μάλιστα, το κατονόμασαν «συνταγματικό πραξικόπημα», με τους αντάρτες να προσθέτουν πως «το Τσαντ δεν έχει μοναρχία». Στο σύντομο αυτό χρονικό διάστημα από τον θάνατο του Προέδρου, η κυβέρνηση και η Βουλή έχουν διαλυθεί, με την πλειοψηφία να επιθυμεί ο Πρόεδρος της Βουλής να αναλάβει την εξουσία μέχρι τις εκλογές. Όσον αφορά στις εκλογές, ο νέος Πρόεδρος ανέφερε πως σε 18 μήνες θα διεξαχθούν δημοκρατικά εκλογικές διαδικασίες και οι πολίτες ελεύθερα θα έχουν το δικαίωμα να ψηφίσουν. Μέχρι στιγμής, μεγάλο μέρος του στρατού δε συμφωνεί με τον Mohamat Déby, γεγονός που ίσως αλλάξει τα σχέδια διακυβέρνησης.
Όπως έγινε προφανές με τον θάνατο του Προέδρου, μία στιγμή χρειάζεται για να αλλάξει κάτι δεδομένο. Το Τσαντ ακόμη είναι ταραγμένο από το μοιραίο γεγονός, ενώ ταυτόχρονα ο διχασμός είναι προ των πυλών, λόγω των επιπόλαιων κινήσεων για την ανάληψη της προεδρίας. Εξάλλου, για πόσο καιρό η μάχη έναντι των τζιχαντιστών θα παραμείνει αποτελεσματική στην κεντρική Αφρική, όταν ο βασικός πολεμιστής έχει κλονιστεί; Το μέλλον της χώρας διαφαίνεται αβέβαιο. Ας περιμένουμε τις εξελίξεις.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Idriss Déby, Britannica, διαθέσιμο εδώ
- Chad president’s death: Rivals condemn ‘dynastic coup’, BBC, διαθέσιμο εδώ
- Idriss Déby: Thousands attend funeral of Chad president, BBC, διαθέσιμο εδώ
- Chad’s President Idriss Déby dies after clashes with rebels, BBC, διαθέσιμο εδώ
