Της Μαρίας Φράγκου,
Πόσες εξεγέρσεις έχουν άραγε γίνει για ιδεολογίες και υψηλότερα ιδανικά; Πόσοι αγώνες με νικητές και ηττημένους; Η ατέρμονη πάλη ανάμεσα στην εξουσία και το λαό διαιωνίζεται, από την ολοφάνερη ανάμεσά τους ταξική διαφορά. Ωστόσο, ο λαός δεν παύει ποτέ να αγωνίζεται για ελευθερία, αυτοδιάθεση, ίσα δικαιώματα, διεκδικώντας μ’ αυτόν τον τρόπο ένα καλύτερο αύριο… και παρά τη μαύρη για τους επαναστάτες εξέλιξη της παρισινής κομμούνας, η κίνησή τους αποτέλεσε και συνεχίζει να αποτελεί απτό σύμβολο εξέγερσης σε όλον τον κόσμο.
Αρχικά, αξίζει να σημειωθούν οι συνθήκες κάτω από τις οποίες συνέβη η λαϊκή αυτή εξέγερση. Ύστερα από την ήττα της στο γαλλοπρωσικό πόλεμο (μεταξύ 1870-1871) στη μάχη του Σεντάν, την 1η Σεπτεμβρίου του 1870, η Γαλλία υπό τον αυτοκράτορα Ναπολέοντα Γ΄ και τον πρωθυπουργό της Πρωσίας, Όττο Φον Μπίσμαρκ, υποχρεώθηκε να πληρώσει περίπου δύο δισεκατομμύρια φράγκα ως πολεμική αποζημίωση, καθώς και να παραχωρήσει στη Γερμανία, την Αλσατία και τη Λωρραίνη. Αιτία για όλη αυτήν την αναταραχή, υπήρξε η αντίρρηση της Γαλλίας να δεχτεί ως βασιλιά της Ισπανίας τον πρίγκιπα Λεοπόλδο του Χοεντσόλερν.
Ωστόσο, η εθνοφρουρά όπως και οι εργάτες του Παρισιού, είχαν ήδη υποστεί τη μέχρι τότε πρωσική πολιορκία, αλλά δε θα δεχόντουσαν την κατάληψη του Παρισιού από τους κατακτητές. Με αυτό λοιπόν το σκεπτικό, πήραν τα όπλα και απέκλεισαν τα πρωσικά στρατεύματα σε μια μικρή περιοχή του Παρισιού, ενώ παράλληλα ο στρατός του Γάλλου πρωθυπουργού Αδόλφου Θιέρσου, έσπευσε άμεσα για να τους καταστείλει, αντιλαμβανόμενος από νωρίς τον κίνδυνο ότι οι εργάτες θα έπαιρναν τα όπλα στα χέρια τους από τη Μονμάρτη και θα ξεκινούσαν αποστασία. Η αιματοχυσία όμως, υπήρξε αναπόφευκτη. Μαζί με την άρνησή τους να παραδώσουν το Παρίσι στα χέρια των κατακτητών, τόσο η εθνοφρουρά που έκλεισε το δημαρχείο, όσο και οι εργάτες, ξεχύθηκαν στους δρόμους, διεκδικώντας δημοκρατία, δωρεάν εκπαίδευση, απαγόρευση της νυχτερινής εργασίας για τους αρτοποιούς, αλλά και το διαχωρισμό κράτους-εκκλησίας. Σύνθημα των ριζοσπαστών, υπήρξε το “Vive la République! Vive la commune!” , μαζί με τη συνοδεία της κόκκινης σημαίας που έγινε το σύμβολο του αγώνα τους. Πρόκειται για τον πρώτο οργανωμένο, κοινωνικοπολιτικό αγώνα ριζοσπαστικών πολιτών, που μάχονταν υπέρ της Δημοκρατίας και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Χρειάζεται να αναφερθεί πως οι συμμετέχοντες στην κομμούνα, είχαν διαχωριστεί σε ομάδες. Από τη μια, άτομα από κατώτερα κοινωνικά στρώματα που όμως είχαν μελετήσει και δημιουργήσει τη δική τους ιδεολογία, κι από την άλλη η πλειοψηφία του αγώνα. Η πρώτη ομάδα, που δεν είχε ακόμα επίσημα εμφανιστεί ως τις 15 Μαΐου του 1871, συγκροτούνταν από οπαδούς σαν το Benoit Malon και το Gustave Courbet, με ορισμένους από αυτούς να είναι άνθρωποι από αγροτικές περιοχές, χωρίς πλούτο και σίγουρα αυτοδίδακτοι όσον αφορά την ιδεολογία τους. Αντίθετα, η δεύτερη ομάδα αποκαλούνταν και ως «ομάδα των Ιακωβίνων», καθώς και οι οπαδοί του Blanqui, ήταν πιο σκληροπυρηνικοί, αφού ακολουθούσαν, σύμφωνα με το Stewart Edwards, το πρότυπο της εξέγερσης του 1793 και αναπαρήγαγαν τον αυταρχισμό της, με τη σύλληψη ιερέων, όπως διέταξε ο Raoul Rigault, αλλά και με την καταστροφή μνημείων, όπως το Colonne Vendome. Όμως, ορισμένοι πίστευαν πως ο διαχωρισμός των κομμουνιστών σε δύο ομάδες δεν υφίσταται, μιας και σύμφωνα με τον Price, στην επανάσταση της παρισινής κομμούνας, το μόνο που υπήρχε με σιγουριά, ήταν αόριστα ιδανικά και αντιπαράθεση ιδεολογιών μεταξύ των κομμουνάρων. Δεχόμενοι αυτόν το διαχωρισμό, αμέσως διακρίνουμε πως και οι δύο πλευρές ζητούν κοινωνικές και πολιτικές αλλαγές, αλλά η μειονότητα δεν επιθυμεί να γίνει αυτό με το δικτατορικό τρόπο.
Παρά την έντονη και αυθόρμητη δυναμική της, η παρισινή κομμούνα σύντομα καταστάληκε, μιας και τουλάχιστον την τελευταία εβδομάδα της, που έμεινε γνωστή και ως «η ματωμένη εβδομάδα» (la semaine sanglante, 21-28/05/1871), σκοτώθηκαν περίπου 17.000 με 20.000 Παριζιάνοι, ενώ οι απώλειες του κυβερνητικού στρατού έφτασαν τους 19.000. Μάλιστα, οι αρχές έφτασαν σε σημείο να πυροβολούν ανεξέλεγκτα τον άμαχο πληθυσμό, ενώ οι επαναστάτες σκότωσαν πλήθος ομήρων. Μάλιστα, πολλοί κομμουνάροι καταδικάστηκαν κι εξορίστηκαν στη Νέα Καληδονία. Όπως ήταν λογικό, στις 21 Μαΐου του 1871, οι αρχές κατέλαβαν το τείχος του Παρισιού και ο αγώνας τερματίστηκε με τον πλέον βίαιο τρόπο, αφού τις τρεις τελευταίες μέρες του αγώνα θανατώθηκαν πάρα πολλοί από τους εξεγερμένους.
Παρά τον απότομο τερματισμό της, η κομμούνα επηρέασε έντονα γνωστούς σοσιαλιστές της εποχής, όπως τον Καρλ Μαρξ, που μίλησε για «κυβέρνηση των εργατών», αλλά και αργότερα το Λένιν, που βάσει αυτών των γεγονότων έγραψε το βιβλίο του με τίτλο «κράτος κι επανάσταση». Δεδομένου ότι ορισμένα βασικά αιτήματα της κομμούνας, όπως η ισότητα των φύλων και μεταναστών προβληματίζουν ακόμα και σήμερα τις κοινωνίες, σίγουρα η εξέγερση αυτή αποτέλεσε κι αποτελεί σύμβολο μαζικού αγώνα υπέρ της ελευθερίας, που ξέσπασε όχι μόνο λόγω του πολέμου, αλλά και λόγω της καταπίεσης που ζούσαν όλα τα χρόνια τα φτωχότερα εργατικά στρώματα.
Ιδιαίτερα, κατά τις δεκαετίες του 1850 και 1860, ο βαρόνος Haussmann, φρόντισε για την ανοικοδόμηση του Παρισιού, λόγω της εμφανούς αύξησης του πληθυσμού από 1,1 σε 1,8 εκατομμύρια ανθρώπους. Γι’ αυτό, σύντομα εντάχθηκαν στο Παρίσι 8 επιπλέον περιοχές, ώστε να μπορέσουν να στεγάσουν το νέο πληθυσμό, διώχνοντας όμως τουλάχιστον 350.000 καλλιτέχνες που δεν είχαν πια τα χρήματα να πληρώνουν τα διπλάσια πλέον σε τιμή ενοίκιά τους. Σαφώς, το Παρίσι χωρίστηκε στα δύο: από τη μία στις κεντρικές περιοχές έμεναν μόνο οι ευκατάστατοι, ενώ από την άλλη, στη βορειοανατολική πλευρά, στο Belleville και στη Μονμάρτη, εγκαταστάθηκαν οι άποροι αγρότες. Όπως αναφέρουν και οι Edith Thomas και Roger Magraw, το Παρίσι διχάστηκε βάσει κοινωνικής διαστρωμάτωσης και πολιτισμού, ενώ παράλληλα, αυτή η αναδόμηση κόστισε πάνω από 2,5 δισεκατομμύρια φράγκα, που επιβάρυναν τους Παριζιάνους με τουλάχιστον 20% αύξηση του φόρου στα εισαγόμενα αγαθά. Οι μικροκαταστηματάρχες, αναγκάστηκαν να συνάψουν συμφωνίες με μεγαλύτερα μαγαζιά, ώστε να αποφύγουν τη χρεοκοπία, ενώ πολλοί εργάτες ζούσαν υπό συνθήκες εξαθλίωσης. Μέσα σε αυτή λοιπόν τη δίνη των γεγονότων, η εξαγρίωση και το ξέσπασμα των πολιτών, ήταν αναπόφευκτες.
Καταλήγοντας, είναι σαφές ότι όσο υπάρχουν κυβερνήσεις και κυβερνώμενοι, πάντα θα υπάρχουν αντιπαραθέσεις και ταξικές συγκρούσεις. Ειδικά όταν οι πολίτες χρόνια ζουν στην καταπίεση, οποιαδήποτε αφορμή μπορεί να αποτελέσει τη σταγόνα που θα ξεχειλίσει το ποτήρι. Αντίστοιχα, στην περίπτωση της παρισινής κομμούνας, ο καταπιεσμένος λαός, ύστερα μάλιστα κι από την κατάληψη του Παρισιού από τους Πρώσους, πήρε την κατάσταση στα χέρια του, απαιτώντας ένα δικαιότερο μέλλον. Ίσως, αν τα θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα, σαν την ισότητα των φύλων και τις βιώσιμες συνθήκες εργασίας των εργατών κατοχυρωθούν σε όλον τον κόσμο, να μην προκύψουν ξανά οι θλιβερές απώλειες των γεγονότων του 1871, και η ειρηνική συνύπαρξη των κοινωνικών τάξεων να είναι πια δεδομένη…
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Peter Lee Thomson Nickel, The socialist minority and the paris commune of 1871: a unique episode in the history of class struggles, the University of British Columbia, 2001, p.p. 11-16
- Από την ιστοσελίδα Deutsche Welle, στο «150 χρόνια από την Παρισινή Κομμούνα», Διαθέσιμο εδώ
- Leo Loubere, The Intellectual Origins of French Jacobin Socialism, Cambridge University Press, Διαθέσιμο εδώ
