Του Νίκου Θεολόγου,
Πώς έχουν τα πράγματα;
Σε περίπτωση που μόλις ξυπνήσατε από πολυετές κώμα και δεν το ξέρατε, το κλίμα μεταξύ της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Τουρκίας είναι, τουλάχιστον, τεταμένο. Για να είμαστε απόλυτα ειλικρινείς, η ασυμφωνία «χαρακτήρων» της προοδευτικής Ευρώπης και της συντηρητικής Τουρκίας συνιστούν ένα διαχρονικό εμπόδιο απόκτησης φιλικών σχέσεων, αλλά τα τελευταία περίπου 2 χρόνια η ένταση φαίνεται να κλιμακώνεται απότομα με την Τουρκία να προχωράει στην αγορά του ρωσικού αντιαεροπορικού συστήματος S-400 παρά την διαφωνία του ΝΑΤΟ, να παραβιάζει τα σύνορα της Ελλάδας σε αναζητήσεις πετρελαίου στην Ανατολική Μεσόγειο με στρατιωτική συνοδεία, να «ανοίγει» εκ νέου το Κυπριακό μέτωπο εκμεταλλευόμενη το άνοιγμα που έλαβε χώρο στα Βαρώσια (Κυπριακή πόλη, υπό κατοχή της Τουρκίας από το 1974) και να εμπλέκεται ενεργά στα εμπόλεμα μέτωπα της Λιβύης, της Συρίας και του Αζερμπαϊτζάν-Αρμενίας. Όλα αυτά, σε συνδυασμό με την εσωτερική πολιτική που ασκεί η κυβέρνηση του Ταγίπ Ερντογάν, η οποία χαρακτηρίζεται από απολυταρχία, έλλειμμα δημοκρατίας και ρητορική μίσους κατά της Ε.Ε., έχουν αποτελέσει προϊόν διχασμού για τα κράτη-μέλη της Ένωσης.
Το Ευρωπαϊκό στρατόπεδο
Όσον αφορά την εξωτερική πολιτική της Ε.Ε., και πιο συγκεκριμένα τη σχέση Ε.Ε.-Τουρκίας, τα κράτη μέλη είναι διχασμένα σε δύο στρατόπεδα. Από τη μία, υπάρχουν χώρες, όπως η Κύπρος, η Ελλάδα και η Γαλλία, που καλούν την Ευρώπη να κρατήσει μία πιο σκληρή και απόλυτη γραμμή στην επικοινωνία των δύο, με το ζήτημα των κυρώσεων κάθε μορφής να πέφτει στο τραπέζι. Από την άλλη, χώρες όπως η Γερμανία, Ιταλία και Ισπανία, έχοντας επιτρέψει ανά τα χρόνια στην Τουρκία να εισέλθει, να εγκαθιδρυθεί στο οικονομικό τους φάσμα και να αποτελεί μια αναπόσπαστη πηγή εσόδων για την οικονομία τους, «τρέμουν» την επιβολή κυρώσεων στην Τουρκία και συνεχώς κάνουν έκκληση για ηρεμία και εποικοδομητικό διάλογο με την Άγκυρα. Όπως και να έχει η κατάσταση, η κοινή γραμμή πλεύσης στην Ευρώπη είναι η εξής: Η Τουρκία αυτή τη στιγμή αποτελεί ένα «ανοιχτό μέτωπο» για την Ευρώπη, το οποίο αν δεν αντιμετωπιστεί με ενότητα και σεβασμό στα ήθη και τις αξίες της Ευρώπης είναι ικανό να κλονίσει τη φερεγγυότητα της Ένωσης.
Τουρκία, εκ των έσω
Η Τουρκία δεν αποτελούσε πάντα «εχθρό» της Ευρώπης. Μάλιστα η ίδια χώρα μόλις λίγα χρόνια πριν είχε εκδηλώσει μεγάλη επιθυμία να επιταχύνει τις συζητήσεις ένταξης της χώρας στην Ε.Ε. Τι συνέβη όμως; Όπως κάθε υποψήφιο κράτος μέλος της Ε.Ε., η Τουρκία λαμβάνει κάθε χρόνο την ετήσια αναφορά της Ε.Ε., στην οποία αναφέρεται η πρόοδος που έκανε το υποψήφιο κράτος μέλος σε αυτή τη χρονιά στο πλαίσιο ένταξης της χώρας στην Ένωση. Η ετήσια αναφορά της Τουρκίας του 2019, λοιπόν, έδειξε μία σοβαρή οπισθοδρόμηση σε δημοκρατικές πρακτικές, κράτος δικαίου αλλά και προστασία ανθρωπίνων δικαιωμάτων, προκαλώντας το πάγωμα των διαπραγματεύσεων ένταξης.
Fast forward στο σήμερα, και η Τουρκία βρίσκεται υπό πλήρες απολυταρχικό καθεστώς με την κυβέρνηση του Ερντογάν να σχεδιάζει την τροποποίηση του εκλογικού νόμου ώστε να παραμείνει στην εξουσία, ενώ οι αντίπαλες πολιτικές δυνάμεις βρίσκονται είτε υπό φίμωση είτε υπό φυλάκιση. Οποιαδήποτε φωνή αντιλογίας εμφανίζεται, χαρακτηρίζεται αυτόματα ως «τρομοκρατική» ακόμα και αν προέρχεται μέσα από τα ακαδημαϊκά ιδρύματα της χώρας, ενώ ιδιαίτερη αναφορά αξίζει στον πόλεμο και τη συνεχή διάκριση που δέχεται ανοιχτά η ΛΟΑΤΚΙ κοινότητα της χώρας, πολλές φορές ακόμα και από κυβερνητικούς εκπροσώπους. Κατά την προσφυγική κρίση, ενώ η Τουρκία στο παρελθόν έδειξε κάποια προθυμία συνεργασίας με την Ε.Ε. προκειμένου να δοθεί από κοινού βοήθεια στους Σύριους πρόσφυγες με το μεταναστευτικό σύμφωνο του 2016, το σκηνικό φαίνεται να έχει αλλάξει προς το χειρότερο. Ανάλογα με το πολιτικό συμφέρον της χώρας, η Τουρκία χρησιμοποιεί του Σύριους πρόσφυγες ως διπλωματικό «όπλο», απειλώντας πως μία κακή σχέση μεταξύ των δύο θα προκαλούσε νέα προσφυγική κρίση στην Ένωση.
Φυσικά όσες φορές έχει κάνει λόγο η Ε.Ε. για τον αντιδημοκρατικό χαρακτήρα της γειτονικής χώρας έχει αντιμετωπιστεί με αδιαφορία και απαξίωση. Οι εποχές έχουν αλλάξει και η Τουρκία μαζί με αυτές. Η πρώην Τουρκία, υποψήφιο κράτος μέλος, με περίσσια επιθυμία για ένταξη και λήψη ρόλου «εκπροσώπου» της Ευρώπης και των αξιών της στην Ασία έχει πεθάνει. Η νέα Τουρκία θέλει να περιορίσει την ατζέντα της με την Ευρώπη σε αποκλειστικά εμπορικά, οικονομικά και προσφυγικά ζητήματα.
Η Ευρώπη έβαλε τιμή στη δημοκρατία
Σε προσωπικό επίπεδο, όσο σκούρα και να ήταν τα πράγματα στη Ένωση, πάντα πίστευα πως η Ευρώπη ήταν είναι και θα είναι υπέρμαχος της Δημοκρατίας σε όλες τις προεκτάσεις της. Πείτε το αφελή πολιτικό ρομαντισμό, πείτε το απειρία, το πίστευα. Όσο χάρηκα, λοιπόν, με την σκληρή γραμμή και την επιβολή κυρώσεων της Ε.Ε. στην Ρωσία για την φυλάκιση πολιτικού αντιπάλου (Ναβάλνι), στη Λευκορωσία για τον βίαιο εκφοβισμό των διαδηλωτών, των δημοσιογράφων και της αντιπολίτευσης και στη Μυανμάρ λόγω του πραξικοπήματος, άλλο τόσο λυπήθηκα που είδα την Ευρώπη να «κάνει τα στραβά μάτια» στη Τουρκία επανειλημμένα. Σε πολιτικό επίπεδο, αυτό που λέγεται είναι πως η Γερμανία, η Ιταλία και η Ισπανία θέτουν ως προτεραιότητα το εθνικό οικονομικό τους συμφέρον. Αυτό που ακούω είναι πως αυτές οι χώρες «τιμολόγησαν» τη δημοκρατία. Όταν «πλασάρεται» η Ε.Ε. ως μία ένωση με γνώμονα τις ανθρωπιστικές αξίες και τη δημοκρατία, τότε κανένα χρηματικό ποσό δε λειτουργεί ως αντίβαρο της δημοκρατίας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- What’s behind Germany’s special relationship with Turkey?, THE NEW EUROPEAN, διαθέσιμο εδώ
- The Price of a Positive EU-Turkey Agenda, CARNEGIE EUROPE, διαθέσιμο εδώ
- Protocol scandal symbolises the state of EU-Turkey relations, EU lawmaker says, EURACTIV, διαθέσιμο εδώ
