Της Φρύνης Κομινάκη,
Πριν ξεσπάσει η πανδημία την άνοιξη του 2020, η κλιματική αλλαγή έμελλε να αποτελέσει το πιο πολυσυζητημένο θέμα της χρονιάς, δεδομένων των πυρκαγιών που είχαν ξεσπάσει στην Αυστραλία και στο δάσος του Αμαζονίου, των πρωτοφανών τυφώνων και των θανατηφόρων κυμάτων καύσωνα σ’ όλο τον κόσμο. Το 2020 επίσης ήταν ένα από τα θερμότερα έτη που έχουν καταγραφεί τα τελευταία χρόνια, όπως επίσης και το έτος που ο κόσμος θα αναλάμβανε τη μεγαλύτερη δράση εναντίον της κλιματικής αλλαγής, όπως έγινε ορατό από την Εβδομάδα Αειφορίας του Άμπου Ντάμπι που θα κορυφωνόταν με την Διάσκεψη COP26 στη Γλασκόβη.
Είναι φυσικά γεγονός πως βιώνουμε μια μετατόπιση των παγκόσμιων αγορών και κεφαλαίων προς καθαρές μορφές ενέργειας, ειδικά με τις επικρατούσες τεχνολογίες Ανανεώσιμων Πηγών (ΑΠΕ), όπως η ηλιακή και η αιολική που αποδεικνύονται ολοένα και πιο ανταγωνιστικές ως προς το κόστος. Μετά την επιβράδυνση των επενδύσεων προς αυτή την κατεύθυνση λόγω της πανδημίας, υπάρχει η ανησυχία ότι τα λιγότερο ανεπτυγμένα κράτη ενδέχεται να αθετήσουν τις δεσμεύσεις τους να επενδύσουν σε ΑΠΕ και να «διπλασιάσουν» την κατανάλωση άνθρακα, είτε λόγω της ανάγκης για βραχυπρόθεσμα οικονομικά άλματα είτε λόγω έλλειψης πρόσβασης σε επαρκές κεφάλαιο.
Και ενώ συζητήσεις, ανάληψη δεσμεύσεων και θέσπιση ενεργειακών στόχων και στρατηγικών λαμβάνουν χώρα για μια «πράσινη ανάκαμψη» μετά το πέρας της πανδημίας, η ιδέα δημιουργίας μιας απόλυτα «πράσινης πόλης» φαντάζει ουτοπία, πόσο μάλλον όταν αυτή βρίσκεται σ’ ένα έρημο τοπίο.
Ανακαλύπτοντας, ωστόσο, όσα συμβαίνουν στα ΗΑΕ και συγκεκριμένα στις παρυφές του Άμπου Ντάμπι, η δημιουργία ενός βιώσιμου μέλλοντος μοιάζει παραπάνω από εφικτή. Αναφέρομαι στην πόλη Masdar που βρίσκεται στην καρδιά της ερήμου, 17 χιλιόμετρα νοτιοανατολικά του Άμπου Ντάμπι, κοντά στις μεγαλύτερες πετρελαιοπηγές του κόσμου. Πρόκειται για μια κατασκευή αειφορικού μοντέλου, μια πόλη πρότυπο, το όνομα της οποίας στα αραβικά σημαίνει «πηγή». Είναι άξιο θαυμασμού πως οι Άραβες, ηγέτες στη βιομηχανία πετρελαίου εδώ και δεκαετίες, σχεδιάζουν ένα μέλλον χωρίς το πετρέλαιο.
Εμπνευστής του περίφημου Masdar Project υπήρξε ο σουλτάνος Αλ Τζάμπερ και αρχιτέκτονας ο διάσημος Βρετανός Νόρμαν Φόστερ. Η κατασκευή της πόλης ξεκίνησε τον Φεβρουάριο του 2008 και ολοκληρώθηκε το 2015, αποσκοπώντας να φιλοξενήσει μέχρι το 2020 50.000 κατοίκους και 1.500 επιχειρήσεις σε ένα απόλυτα οικολογικό περιβάλλον. Ο συνολικός προϋπολογισμός του έργου, το οποίο χρηματοδοτείται από την κυβέρνηση του Άμπου Ντάμπι, ξεπερνά τα 15 δισ. δολλάρια, ωστόσο πρόσφατα ανακοινώθηκε περικοπή του κόστους κατά 15%, καθώς και ενδεχόμενη πενταετή καθυστέρηση της ολοκλήρωσης του έργου, το οποίο επρόκειτο αρχικά να παραδοθεί το 2020.
Πρόκειται για μια πόλη με μηδενικές εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα, μηδενικά απόβλητα και απαλλαγμένη από αυτοκίνητα.
Μέσω του έξυπνου σχεδιασμού της πόλης, ο υδράργυρος εκεί δείχνει περίπου 10°C κάτω από τη θερμοκρασία της γειτονικής πόλης του Άμπου Ντάμπι. Αυτό συμβαίνει επειδή οι δρόμοι της πόλης έχουν συγκεκριμένες προδιαγραφές, με εντατικές στρατηγικές σκίασης, χρησιμοποιώντας έναν συνδυασμό κτιρίων, δέντρων και σκιάστρων για να παρέχουν άνετες συνθήκες στους κατοίκους.
Επιπρόσθετα, από ψηλά η πόλη μοιάζει με τέλειο τετράγωνο. Οι σχεδιαστές της μελέτησαν αρχαίες πόλεις για να εφαρμόσουν τις πιο αποτελεσματικές μεθόδους σχεδιασμού για τη μείωση της ενεργειακής κατανάλωσης και τη βέλτιστη αξιοποίηση των τοπικών πόρων. Επομένως, το σχήμα της δεν είναι τυχαίο, αφού βασίστηκε στην παραδοσιακή αρχιτεκτονική μιας πόλης στην Υεμένη όπου διαπιστώθηκε ότι τα στενά της σοκάκια και το συνολικό της σχήμα λειτουργούσαν βιοκλιματικά.
Οι ανάγκες μετακίνησης των κατοίκων της απαλλαγμένης από συμβατικά οχήματα πόλης θα εξυπηρετούνται από εντυπωσιακά ηλεκτροκίνητα μέσα μεταφορών σταθερής τροχιάς, τα οποία θα σταθμεύουν υπογείως. Όσοι δηλαδή εισέρχονται στην πόλη θα σταθμεύουν το αυτοκίνητό τους στα περίχωρα και θα μεταφέρονται υπογείως από ένα προσωπικό σύστημα ταχείας διέλευσης (PRT) με σταθμούς σε όλη την πόλη. Το αυτοματοποιημένο αυτό σύστημα ηλεκτρικών οχημάτων θα συνδέει τους ανθρώπους με τη σιδηροδρομική γραμμή στο κέντρο της πόλης ή θα τους μεταφέρει στα γκαράζ στα περίχωρα.
Η πόλη διαθέτει ακόμη ανεμογεννήτριες και φωτοβολταϊκά πάνελ που την τροφοδοτούν με καθαρή ενέργεια. Συγκεκριμένα, τα δύο τρίτα της ενέργειας που θα καταναλώνονται θα παράγονται σε φωτοβολταϊκά πάρκα, όπως η ηλιακή φάρμα 54 στρεμμάτων με 88.000 ηλιακά πάνελ πέρα από τα τείχη της πόλης. Αξιοσημείωτη είναι εδώ η φωτοβολταϊκή μονάδα παραγωγής ενέργειας των 10MW της Masdar που ήταν η πρώτη και μεγαλύτερη μονάδα φωτοβολταϊκής κλίμακας στη Μέση Ανατολή όταν συνδέθηκε με το δίκτυο το 2009. Η εγκατάσταση παράγει περίπου 17.500 MWh καθαρής ηλεκτρικής ενέργειας ετησίως και εκτοπίζει περίπου 15.000 τόνους CO2.
Παράλληλα, όλο σχεδόν το νερό θα ανακυκλώνεται και θα επαναχρησιμοποιείται. Η παραγωγή απορριμμάτων θα είναι επίσης μηδενική, καθώς τα πάντα θα ανακυκλώνονται, ενώ ένα μέρος τους θα χρησιμοποιείται και στην παραγωγή ενέργειας. Σε μια ακόμα κίνηση που μειώνει τόσο την κατανάλωση νερού όσο και την ηλεκτρική ενέργεια περισσότερο από το μισό, δεν υπάρχουν διακόπτες φωτός ή βρύσες νερού, αφού όλα ελέγχονται από αισθητήρες κίνησης.
Το μοντέλο αυτής της πόλης μας δείχνει πώς ένα αστικό περιβάλλον μπορεί να φιλοξενήσει αποτελεσματικότερα πυκνότερους πληθυσμούς σε μια εποχή όπου η ταχεία αστικοποίηση συνεχίζει να λαμβάνει χώρα και ο αριθμός των ανθρώπων που ζουν σε αστικές περιοχές αναμένεται να διπλασιαστεί στα 6,5 δισεκατομμύρια έως το 2050.
Η ζήτηση νερού και ενέργειας των κτιρίων της συγκεκριμένης πόλης είναι 40% χαμηλότερη από ένα μέσο κτίριο στο Άμπου Ντάμπι, ενώ παράλληλα χρησιμοποιούνται εξαιρετικά αποδοτικά συστήματα θέρμανσης, ψύξης και εξοικονόμησης νερού. Kάθε κτήριο είναι κατασκευασμένο με τσιμέντο χαμηλών εκπομπών CO2 και πρέπει να πληροί μια ελάχιστη βαθμολογία 3-Pearl, σύμφωνα με το σύστημα αξιολόγησης κτιρίων “Estidama Pear Building Rating System” (PBRS), το οποίο είναι συγκρίσιμο με την πιστοποίηση LEED (Leadership in Energy and Environmental Design). Δεδομένου ότι οι συμβατικές πόλεις καταναλώνουν κατά προσέγγιση το 80% της παγκόσμιας κατανάλωσης ενέργειας και αντιπροσωπεύουν πάνω από 70% των παγκόσμιων εκπομπών CO2, αυτή η πόλη αποτελεί υπόδειγμα για το πως θα πρέπει να κατευθυνθούμε από δω και στο εξής σε παγκόσμιο επίπεδο.
Με το πράσινο αυτό εγχείρημα, τα ΗΑΕ έχουν θέσει μια πορεία προς την αειφόρο ανάπτυξη και κατευθύνουν το γενικότερο ρυθμό για τη μετάβαση σε καθαρότερες πηγές ενέργειας στη Μέση Ανατολή. Το 2017 δημοσιοποίησαν την ενεργειακή στρατηγική για το 2050, η οποία στοχεύει να αυξήσει τη συμβολή της καθαρής ενέργειας στο συνολικό ενεργειακό μείγμα στο 50% και να μειώσει το αποτύπωμα άνθρακα της παραγωγής ενέργειας κατά 70%, εξοικονομώντας έτσι 700AED ($190,5 δισ.). Στην πραγματικότητα, ακόμη και πριν από την ενεργειακή στρατηγική και την υπογραφή της Συμφωνίας των Παρισίων τα ΗΑΕ ήταν το πρώτο αραβικό έθνος που έθεσε εθελοντικούς κλιματικούς στόχους, μεταξύ των οποίων το 7% της ενέργειας να προέρχεται από ΑΠΕ ήδη από το 2009. Σε συνέχεια των προηγούμενων δεσμεύσεων, τις οποίες και ξεπέρασαν, στα τέλη του 2020, έθεσαν έναν νέο φιλόδοξο στόχο για τη μείωση των εκπομπών άνθρακα κατά 23,5% έως το 2030. Αυξάνουν ακόμα την εστίασή τους στο πράσινο υδρογόνο, εφαρμόζοντας την τεχνογνωσία στον τομέα της ηλιακής ενέργειας για να εξαγάγουν αυτό που μπορεί να αποτελέσει το καύσιμο του μέλλοντος.
Η πόλη Masdar, στο σταυροδρόμι των αναδυόμενων αγορών της Μέσης Ανατολής και της Ασίας, θα μπορούσε να αποτελέσει τον πρωταρχικό προορισμό των διεθνών επιχειρήσεων με «πράσινη κατεύθυνση» μελλοντικά. Σύμφωνα με τα σχέδια του Φόστερ, η πόλη συνδυάζει την τελευταία λέξη της τεχνολογίας με την παραδοσιακή αραβική αρχιτεκτονική, αποτελώντας την πλέον βιώσιμη αστική κοινότητα του κόσμου.
Η Masdar είναι πλέον ανοιχτή στο κοινό και καλωσορίζει τους τουρίστες, τους κατοίκους, τους φοιτητές, τους ακαδημαϊκούς, τους επιχειρηματίες, τους επιχειρηματικούς ηγέτες και τους επενδυτές στο συνεργατικό της περιβάλλον, το οποίο ενθαρρύνει τους ανθρώπους να ζουν και να εργάζονται βιώσιμα.
Η δημιουργία βιώσιμων πόλεων με μηδενικούς ρύπους, όπως η Masdar, αποτελεί πλέον μονόδρομο, όχι μόνο για περιοχές όπως τα ΗΑΕ που παρουσιάζουν το τρίτο μεγαλύτερο οικολογικό αποτύπωμα στον κόσμο (έχοντας βελτιωθεί σε σχέση με την πρώτη θέση που κατείχαν το 2009-2010), αλλά συνολικά για τον πλανήτη. Οφείλουμε λοιπόν να επικεντρωθούμε στη μετατροπή των υπαρχουσών πόλεων σε βιώσιμες αντί να οικοδομήσουμε καινούργιες.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Masdar’s greener vision of the future, Arabian Business, διαθέσιμο εδώ
- Masdar, the “Green” City: MEGAPROJECTS (Part 4), YouTube, διαθέσιμο εδώ
- Abu Dhabi is building a green metropolis in the desert, Better World Solutions, διαθέσιμο εδώ
- 10 things you didn’t know about Masdar City, Masdar- A Mubadala Company, διαθέσιμο εδώ
