Του Λευτέρη Καντίνου,
Το 1776 στο βιβλίο του, «Ο πλούτος των εθνών», ο Adam Smith άσκησε δριμύτατη κριτική στην τότε κυρίαρχη οικονομική θεωρία του μερκαντιλισμού. Ο μερκαντιλισμός υποστήριζε ότι μια χώρα γίνεται πλουσιότερη, μέσω της αύξησης των αποθεμάτων του κράτους σε χρυσό και της επιβολής περιορισμών στην ποσότητα εξαγωγών και εισαγωγών της οικονομίας. Για τους μερκαντιλιστές, η οικονομία και το εμπόριο ήταν παίγνιο μηδενικού αθροίσματος. Στην επιστήμη της θεωρίας παιγνίων, παίγνιο μηδενικού αθροίσματος ορίζεται το παίγνιο στο οποίο υπάρχουν νικητές και χαμένοι, για παράδειγμα ένας αγώνας ποδοσφαίρου. Αντίθετα παίγνιο μη μηδενικού αθροίσματος ορίζεται το παίγνιο στο οποίο οι παίκτες του παιγνίου μπορούν μέσω της συνεργασίας να βγουν και οι 2 κερδισμένοι. Ο Adam Smith διαφώνησε με του μερκαντιλιστές και υποστήριξε ότι μέσω του ελεύθερου εμπορίου μεταξύ των χωρών και της εξειδίκευσης της εργασίας, τα κράτη μπορούν με τη μεταξύ τους συνεργασία να αυξήσουν τον πλούτο τους.
Σήμερα, όμως, η άποψη του Smith βρίσκει αντιπάλους, οι οποίοι προσπαθούν λόγω πολιτικών σκοπιμοτήτων να επαναφέρουν στο προσκήνιο της δημοσιονομικής πολιτικής, απαρχαιωμένες μερκαντιλιστικές οικονομικές πολιτικές. Οι νέοι αυτοί μερκαντιλιστές προσπαθούν να περιγράψουν την οικονομία ως ένα σύστημα στο οποίο υπάρχουν νικητές και χαμένοι. Γνωστός υπέρμαχος αυτής της άποψης υπήρξε ο πρώην πρόεδρος των Η.Π.Α., Donald Trump, ο οποίος επέβαλλε σκληρούς περιορισμούς στις εισαγωγές ξένων προϊόντων, με στόχο την ενδυνάμωση των τοπικής αμερικανικής βιομηχανίες και την επιστροφή στις «παλιές καλές εποχές». Στην ίδια κατεύθυνση κινείται και ο νέος πρόεδρος των Η.Π.Α., Joe Biden, ο οποίος μέσω του σχεδίου του “Buy American” προσπαθεί να εκμεταλλευτεί την δημοφιλή για το αμερικανικό κοινό, πολιτική του εμπορικού προστατευτισμού.
Η παραπάνω άποψη όμως, έχει ιστορικά αποδειχτεί λανθασμένη. Αρκεί κάποιος να κοιτάξει στα οικονομικά θαύματα χωρών όπως η Ιαπωνία, η Νότια Κορέα, η Κίνα και άλλες αναπτυσσόμενες οικονομίες, οι οποίες κατάφεραν σε μερικές μόνο δεκαετίες να αυξήσουν το κατά κεφαλήν εισόδημα των πολιτών τους. Σύμφωνα με τους μερκαντιλιστές η αύξηση του βιοτικού επιπέδου εκείνων των κρατών θα προκαλούσε την μείωση του βιοτικού επιπέδου των αναπτυγμένων χωρών, καθώς οι αναπτυσσόμενες οικονομίες θα συγκέντρωναν όλο και περισσότερους πόρους για τις ίδιες. Όμως, από ό,τι παρατηρείται, η οικονομική ολοκλήρωση των κρατών επιφέρει θετικά αποτελέσματα στην οικονομία. Τα τελευταία 20 χρόνια το παγκόσμιο ΑΕΠ συνέχιζε να αυξάνεται, με τις ανεπτυγμένες και τις αναπτυσσόμενες χώρες να βελτιώνουν το βιοτικό επίπεδο των πολιτών τους. Η ελεύθερη μετακίνηση αγαθών και υπηρεσιών, δίνει ώθηση στην προαγωγή της υγιούς ανταγωνιστικότητας μεταξύ των επιχειρήσεων, με θετικά αποτελέσματα για τους καταναλωτές. Παράλληλα, η γρήγορη μετάδοση νέων ιδεών και καινοτομιών μέσω του Internet, έχει αλλάξει τον τρόπο που βλέπουμε την οικονομική ανάπτυξη. Οι νέες ανακαλύψεις στον χώρο των τηλεπικοινωνιών και των δικτύων, έχει δώσει ώθηση στις επιχειρήσεις να διενεργήσουν επενδύσεις σε νέα προϊόντα και υπηρεσίες που θα καλύψουν με νέους και πιο αποδοτικούς τρόπους τις ανάγκες των καταναλωτών.
Βέβαια, θα ήταν λάθος να αγνοήσουμε τις μεγάλες προκλήσεις που ταλανίζουν τις σύγχρονες οικονομίες. Η ανάπτυξη των αναπτυγμένων κυρίως οικονομιών, αν και σταθερή, είναι αργή, η ανεργία, ειδικά στους νέους, βρίσκεται σε τρομακτικά υψηλά επίπεδα, εκατομμύρια άνθρωποι συνεχίζουν να ζουν σε συνθήκες ακραίας φτώχειας, ενώ οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής αρχίζουν να επηρεάζουν με ολοένα και πιο άμεσο τρόπο τις ζωές μας. Η λύση όμως σε αυτά τα προβλήματα, δεν θα έρθει κοιτώντας μόνο το ατομικό μας συμφέρον, καθώς αποτελούν βραχυπρόθεσμες λύσεις για μακροπρόθεσμα προβλήματα.
Δυστυχώς πολλοί πολιτικοί ηγέτες, δεν αντιλαμβάνονται ή ίσως δεν ενδιαφέρονται να αντιληφθούν, ότι μέσω πρακτικών που εξυπηρετούν το ατομικό τους συμφέρον, καταλήγουν να ωφελούνται λιγότερο από ότι αν συνεργάζονταν με άλλους πολιτικούς ηγέτες. Οι πραγματικές λύσεις θα έρθουν μόνο μέσω της συνεργασίας μεταξύ των κρατών, έτοιμα να λύσουν προβλήματα που δεν είναι αποκλειστικά εθνικά αλλά παγκόσμια. Πρέπει να κατανοήσουμε ότι, όταν οι άλλοι ωφελούνται, ωφελούμαστε και εμείς. Η συνεργασία δεν είναι αφέλεια, είναι δύναμη.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Is the world zero-sum or win-win?, World Economic Forum. Διαθέσιμο εδώ.
- Why Trade Is Not a Zero-Sum Game, Columbia Business School. Διαθέσιμο εδώ.
- The Economy is not a Zero-Sum Game, Hanselsblatt. Διαθέσιμο εδώ.
