Της Ειρήνης Μπούλια,
Είναι ιστορικά αποδεδειγμένο πως οι μεγάλες διακρατικές διαμάχες προκύπτουν κατά κανόνα μεταξύ όμορων χωρών. Τα κράτη έχουν πολλά να χωρίσουν με τους γείτονές τους, γι’ αυτό και η χάραξη συνόρων είναι μία ηχηρή απόδειξη πως το κράτος υφίσταται, πως ασκεί τα κυριαρχικά του δικαιώματα επί της συγκεκριμένης έκτασης. Συνεπώς, η προστασία των ανωτέρω αποτελεί συγχρόνως παράγοντα επιβίωσης των κρατών και των πολιτικών τους ηγεσιών μα και πηγή συγκρούσεων. Στον Ειρηνικό, ως μία τέτοια περίπτωση καταδεικνύεται η διαμάχη της Ινδονησίας με τη Σιγκαπούρη, δύο χωρών με διαφορετικά συμφέροντα στη θάλασσα, αλλά εξίσου ικανών να ξεπεράσουν τα εμπόδια και να ακολουθήσουν τον δρόμο της διπλωματίας.
Ας πάρουμε, όμως, τα πράγματα από την αρχή. Η ένταση ξεκίνησε με την ύπαρξη μίας διαφορετικής ερμηνείας του άρθρου 51 του Δικαίου της Θάλασσας των Ηνωμένων Εθνών. Το άρθρο 51 προβλέπει πως τα αρχιπελαγικά κράτη οφείλουν να αναγνωρίζουν παραδοσιακά δικαιώματα αλιείας και άλλες νόμιμες δραστηριότητες στους γείτονές τους. Η διατύπωση «και άλλες νόμιμες δραστηριότητες» έχει αποτελέσει το μήλον της έριδος, καθώς είναι ασαφής και μπορεί να συγκαλύψει μέχρι και στρατιωτικές ασκήσεις. Το άρθρο, όμως, συνεχίζει, προβλέποντας πως «οι όροι και οι προϋποθέσεις για την άσκηση αυτών των δικαιωμάτων και δραστηριοτήτων, περιλαμβανομένης και της φύσης, της έκτασης και των περιοχών για τις οποίες ισχύουν, θα ρυθμίζονται κατόπιν αιτήματος οποιουδήποτε των ενδιαφερομένων κρατών, με διμερείς συμφωνίες μεταξύ τους». Δυστυχώς, η συμφωνία (Defence Cooperation Agreement-DCA) που είχαν συνάψει τα δύο κράτη, με την οποία ρύθμιζαν αυτό το πλαίσιο, αποτελώντας βάλσαμο στις σχέσεις τους, έληξε το 2003 και δεν ανανεώθηκε έκτοτε. Εντούτοις, η Σιγκαπούρη θεωρεί πως την καλύπτει νομικά το άρθρο με ή χωρίς τη συμφωνία σε ισχύ.
Τα παραπάνω, σε συνδυασμό με την αδιαλλαξία των κυβερνώντων και το πόσο αντιδημοφιλής ήταν η ανανέωση της συμφωνίας στο πολιτικό γίγνεσθαι της Ινδονησίας, έφεραν τις δύο χώρες αντιμέτωπες με μία κατάσταση σύγχυσης και αυξημένης έντασης. Η Ινδονησία, όντας μια χώρα με αρκετά ανοιχτά μέτωπα στη θάλασσα, όπως εκείνο της Κίνας, θέλει πάση θυσία να προστατεύσει την εδαφική της κυριαρχία στη θάλασσα. Μία τόσο σημαντική υποχώρηση στα αιτήματα της Σιγκαπούρης, εκτός από μία απόφαση με τεράστιο εσωτερικό πολιτικό κόστος (τουλάχιστον μέχρι πρόσφατα), θα αποτελούσε μία εκδήλωση αδυναμίας και εξαναγκασμού σε συναίνεση∙ κάτι που οι άλλοι ανταγωνιστές της χώρας θα έσπευαν ασφαλώς να εκμεταλλευτούν. Η απαίτηση της Σιγκαπούρης για άνευ όρων πραγματοποίηση στρατιωτικών ασκήσεων, λοιπόν, δεν ήταν ποτέ μία ρεαλιστική γραμμή με ευκαιρίες πραγματοποίησης, κι ας λογίζεται ως ορθή κατά την ερμηνεία του διεθνούς δικαίου.
Παρ’ όλα αυτά, σήμερα οι δύο χώρες είναι πιο κοντά από ποτέ στην επίλυση της διαφωνίας τους. Οι συνθήκες στο εσωτερικό των δύο χωρών είναι ευνοϊκότερες, καθώς οι κυβερνήσεις τους χαίρουν εμπιστοσύνης στα Κοινοβούλιά τους, άρα θα είναι ευκολότερη η προώθηση κάποιας μέσης οδού -ίσως μίας επαναδιαπραγμάτευσης της DCA που να ικανοποιεί περισσότερο την Ινδονησία. Τέλος, μεγάλη διπλωματική επιτυχία έχει αποτελέσει η επίτευξη της Διμερούς Συμφωνίας Επενδύσεων, η οποία τέθηκε σε ισχύ στις 9 Μαρτίου 2021. Μέσω αυτής, οι επενδύσεις μεταξύ των δύο χωρών απολαμβάνουν μικρότερη φορολογία, ενώ παράλληλα διασφαλίζονται αμοιβαίες και προστατευόμενες από το κάθε κράτος επενδύσεις. Επιπροσθέτως, υιοθετούνται εξελιγμένοι μηχανισμοί επίλυσης διαφορών κράτους-επιχείρησης, καθιστώντας έτσι το επιχειρηματικό ρίσκο μικρότερο. Η διμερής διπλωματία τους έχει εξελιχθεί σε μεγάλη επιτυχία, αφού έχουν αυξηθεί τόσο οι εισαγωγές όσο και εξαγωγές μεταξύ τους, άρα πλέον έχουν δημιουργήσει τους ισχυρότερους οικονομικούς δεσμούς στην ιστορία τους.
Η Ινδονησία και η Σιγκαπούρη, δύο γειτονικές χώρες σε αντιπαράθεση για την άσκηση των δικαιωμάτων τους στα ύδατα, είναι δυνατόν να αποτελέσουν ένα “success story” της διπλωματίας στον Ειρηνικό. Σε μία περιοχή όπου βρίθει από εδαφικές διεκδικήσεις και εντάσεις, τα δύο κράτη μπορούν να δείξουν το δρόμο προς την ειρηνική επίλυση των διαφορών, ακόμη κι όταν αυτές περιλαμβάνουν στρατιωτικές προεκτάσεις. Η διμερής διπλωματία τους, αν και, μέχρι πρόσφατα, αρκετά ακανθώδης, έχει ωριμάσει και δείχνει σημάδια σύμπλευσης συμφερόντων, τον μεγαλύτερο, ίσως, παράγοντα φιλικών σχέσεων μεταξύ των κρατών.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Resolving Indonesia and Singapore’s UNCLOS dispute, East Asia Forum, διαθέσιμο εδώ
- PM Lee, President Widodo reaffirm close Singapore-Indonesia ties, The Business Times, διαθέσιμο εδώ
- The Indonesia-Singapore Bilateral Investment Treaty Comes into Effect, ASEAN Briefing, διαθέσιμο εδώ
- Singapore, Indonesia submit final sea border treaty to UN as they celebrate 50th anniversary of ties, The Straits Times, διαθέσιμο εδώ
