Της Μαρίας Μπουλιέρη,
Αυτό που κάνει το δίκαιο -και την επιστήμη του δικαίου εν γένει- τόσο ιδιαίτερη και ελκυστική είναι αναμφισβήτητα η δυναμικότητα που το χαρακτηρίζει. Το δίκαιο είναι ένας μηχανισμός ζωντανός, που εξυπηρετεί και οργανώνει τις ανθρώπινες σχέσεις και προσαρμόζεται στις υπάρχουσες κοινωνικές συνθήκες. Πώς αυτό επηρεάζει, ωστόσο, τα εμπορικά σήματα και τι σχέση έχει με όλα αυτά η νομιμοποίηση της κάνναβης;
Άρθρο 4 παρ. 1 στ΄ Ν. 4970/2020: «Δεν καταχωρίζονται ως σήματα, ή εάν έχουν καταχωριστεί είναι δυνατόν να κηρυχθούν άκυρα, σημεία τα οποία: […] αντίκεινται στη δημόσια τάξη ή τα χρηστά ήθη». Η έννοια της δημόσιας τάξης, όπως και αυτή των χρηστών ηθών, θεωρούνται αόριστες νομικές έννοιες, είναι έννοιες δηλαδή με τις οποίες χρειάζεται να εξειδικεύσουμε, ώστε να προσδιορίσουμε τις προϋποθέσεις τον κανόνα δικαίου. Αυτό, όμως, δεν μπορούμε να το κάνουμε χωρίς να λάβουμε τα «ατομικά και ιδιαίτερα στοιχεία της ατομικής περιπτώσεως», τις εκάστοτε δηλαδή συνθήκες που επικρατούν και σχετίζονται με τη περίπτωσή μας.
Έτσι, λοιπόν, εν προκειμένω για να κρίνουμε εάν ένα εμπορικό σήμα μπορεί να κατοχυρωθεί ή εάν εμπίπτει στον παραπάνω απόλυτο λόγο απαραδέκτου, θα πρέπει να εξειδικεύσουμε τι σημαίνει δημόσια τάξη και τι χρηστά ήθη. Στο παρόν άρθρο θα επικεντρωθούμε στην αόριστη νομική έννοια της δημόσιας τάξης και συγκεκριμένα στη περίπτωση της κάνναβης.
Το Γενικό Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης εξέδωσε μια ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα απόφαση στα τέλη του 2019 σύμφωνα με την οποία σημείο που παραπέμπει στα φύλλα της κάνναβης δεν μπορεί να κατoχυρωθεί ως σήμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, καθώς έρχεται σε αντίθεση με τη δημόσια τάξη. Η απόφαση αυτή (…) τονίζει ότι «το δίκαιο της Ένωσης δεν επιβάλλει ομοιόμορφη κλίμακα αξιών και αναγνωρίζει ότι οι απαιτήσεις δημοσίας τάξεως ενδέχεται να διαφέρουν από χώρα σε χώρα και από εποχή σε εποχή, με αποτέλεσμα τα κράτη μέλη να παραμένουν, κατ’ ουσίαν, ελεύθερα να καθορίζουν το περιεχόμενο των απαιτήσεων αυτών σύμφωνα με τις εθνικές τους ανάγκες». Ωστόσο, προσδιορίζει ότι το καθεστώς που διέπει την κατανάλωση και τη χρήση της κάνναβης εμπίπτει στην έννοια της δημοσίας τάξεως, καθώς η κατανάλωση και η χρήση της κάνναβης για θεραπευτικούς ή ακόμη και ψυχαγωγικούς σκοπούς αποτελεί αντικείμενο διαβούλευσης σε μεγάλο αριθμό κρατών μελών. Μάλιστα αναφέρει ότι «στο παρόν στάδιο εξέλιξης του δικαίου» η κατανάλωση και η χρήση της παραμένουν παράνομες στη πλειονότητα των χωρών και ότι η καταπολέμηση της εξαπλώσεως της συγκεκριμένης ουσίας αποτελεί ιδιαιτέρως ευαίσθητο ζήτημα.
Πράγματι, η νομιμοποίηση της κάνναβης και σε ποιο βαθμό αυτή συμβαίνει ή θα συμβεί είναι ένα «ιδιαιτέρως ευαίσθητο ζήτημα». Στην Ελλάδα, θεωρούταν απαγορευμένη τόσο η κατοχή, όσο και η χρήση της κάνναβης, από το 1936. Σήμερα, όμως, ακολουθώντας το γενικότερο ρεύμα της νομιμοποίησης, τουλάχιστον για ιατρικούς σκοπούς, ο Ν.4523/2018 (ΦΕΚ 41/Α/7-3-2018) προβλέπει ότι «Κατ’ εξαίρεση εγκρίνεται ενιαία η παραγωγή, κατοχή, μεταφορά, αποθήκευση, προμήθεια των πρώτων υλών και των ουσιών των ποικιλιών κάνναβης του είδους Cannabis Sativa L, περιεκτικότητας σε τετραϋδροκανναβινόλη (THC) άνω του 0,2 % καθώς και η εγκατάσταση και η λειτουργία μεταποιητικής μονάδας και επεξεργασίας τελικών προϊόντων φαρμακευτικής κάνναβης, με αποκλειστικό σκοπό, είτε την προμήθεια του κρατικού μονοπωλίου και την διάθεσή τους για ιατρικούς σκοπούς, είτε την εξαγωγή τους». Σε γενικές γραμμές, η Ελλάδα είναι από τις τελευταίες χώρες της ΕΕ που εκσυγχρόνισε τη νομοθεσία της για την ιατρική χρήση της κάνναβης, η οποία πλέον αναγνωρίζεται σε περισσότερες από 14 χώρες. Αξίζει, μάλιστα, να σημειωθεί ότι τον δρόμο για την ιατρική χρήσης της κάνναβης άνοιξε σε πολλές περιπτώσεις η αποποινικοποίηση της ευφορικής χρήσης.
Πίσω στα σήματα τώρα και στην εθνική πραγματικότητα, καθώς το ζήτημα γύρω από την κάνναβη συζητείται όλο και περισσότερο και υπάρχει ήδη πρόβλεψη και στην εθνική νομοθεσία για την αποποινικοποίησή της -σε έναν βαθμό- παρατηρούμε καταθέσεις εμπορικών σημάτων που περιλαμβάνουν σημεία που παραπέμπουν στα φύλλα της κάνναβης από το 2018 και μετά, οι οποίες γίνονται δεκτές, σε αντίθεση με την προηγούμενη απόφαση του Γενικού Δικαστηρίου της ΕΕ.
Όλα αυτά καταδεικνύουν ότι βρισκόμαστε σε μια εποχή μεταβατική, γεγονός που εμμέσως αναγνωρίζει και η παραπάνω απόφαση κάνοντας λόγο για το «παρόν στάδιο εξέλιξης του δικαίου». Καθώς αλλάζουν οι κοινωνικές συνθήκες, το δίκαιο και οι νόμοι δεν δύνανται να μην επηρεαστούν και να μην προσαρμοστούν ανάλογα. Έτσι, όταν μια απαγορευτική διάταξη του νόμου στηρίζεται σε τέτοιου είδους αόριστες νομικές έννοιες, όπως η δημόσια τάξη και τα χρηστά ήθη, είναι πολύ πιθανό να παρατηρούμε με το πέρασμα του καιρού ότι οι έννοιες αυτές αρχίζουν ή παύουν να περιλαμβάνουν και άλλες συνθήκες από αυτές που συνήθιζαν, γεγονός που θα επηρεάζει και το δίκαιο των εμπορικών σημάτων και την δυνατότητα ή μη ενός σημείο να προστατευθεί.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Η Νομοθεσία για την Κάνναβη στην Ελλάδα, Καλλιέργεια & Φαρμακευτική Χρήση, άρθρο του Ευτύχιου Γιατρουδάκη στο ethernews.com, διαθέσιμο εδώ
- Oι αόριστες έννοιες, η διακριτική ευχέρεια του δικαστή ως αόριστη νομική έννοια, η εξειδίκευσή της και η δυνατότητα αναιρετικού ελέγχου υπό το πρίσμα της αρχής της αναλογικότητας, μελέτη του Δ. Γιακουμής στο kostasbeys.gr, διαθέσιμη εδώ
- Σημείο που παραπέμπει στη μαριχουάνα δεν μπορεί να καταχωρισθεί ως σήμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, άρθρο στο lawspot.gr, διαθέσιμο εδώ
- Υπόθεση T-683/18 Santa Conte, διαθέσιμη εδώ
- Το Γενικό Δικαστήριο της ΕΕ αρνείται την κατοχύρωση εμπορικού σήματος με φύλλο κάνναβης, άρθρο στο cannabisnews.gr, διαθέσιμο εδώ
