Του Βασίλη Δημόπουλου,
Οι οργανωμένες προσπάθειες που στόχευαν στην ανεξαρτησία του ελληνικού κράτους, δεν ήταν δυνατό να τελεσφορήσουν πάντοτε, καθώς προσέκρουαν σε διάφορες συνθήκες και μεταβλητές, οι οποίες παρουσιάζονται σε πολλές επαναστατικές εστίες. Στην προκείμενη κατηγορία εντάσσεται και η προσπάθεια του Κωνσταντίνου Κανάρη να επιτεθεί με το στόλο του στις ακτές της Αιγύπτου, τον Ιούλιο του 1825.
Κατά το θυελλώδες πέρασμα των εμφύλιων αναταραχών, που στοίχειωσαν τον εσωτερικό λογισμό χιλιάδων Ελλήνων, ο Ιμπραήμ Πασάς εξαπολύει σφοδρότατη επιχείρηση επίθεσης κατά των πολεμιστών του Μοριά, σημειώνοντας συνεχείς νίκες. Την ίδια περίοδο, ορμώμενοι από τις προαναφερόμενες νικηφόρες εκβάσεις των μαχών που έδινε στην Πελοπόννησο ο Ιμπραήμ, οι πασάδες στον περίγυρο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, πιέζουν την Υψηλή Πύλη να δράσει πιο αποφασιστικά για την κατάπνιξη της Επανάστασης στον ελλαδικό χώρο. Κάτι που εισακούστηκε, καθώς στο πλευρό της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας τάσσεται και επίσημα ως σύμμαχός της η Αίγυπτος, ο ηγέτης της οποίας ήταν θετός πατέρας του Ιμπραήμ.
Ο Κωνσταντίνος Κανάρης, λοιπόν, που είχε ήδη κερδίσει την εκτίμηση των συναγωνιστών του για την αποφασιστικότητα του χαρακτήρα του, σκέφτεται να δοκιμάσει ένα παράτολμο σχέδιο. Θεωρεί πως το ενδεχόμενο μίας οργανωμένης επίθεσης απέναντι στον αιγυπτιακό στόλο που βρισκόταν σταθμευμένος στο λιμάνι της Αλεξάνδρειας, θα αποδυνάμωνε ιδιαίτερα τον Αιγύπτιο πολέμαρχο και θα προσφερόταν ως αντιπερισπασμός στις δυνάμεις του Ιμπραήμ, κάτι που μπορεί να δημιουργούσε σημαντικά ζητήματα πολεμικής διαχείρισης στον ίδιο.
Κατέχοντας στη μνήμη του ένα λεπτομερές και ιδιαίτερο σχέδιο, ο σπουδαίος μπουρλοτιέρης, όπως θα έμενε χαρακτηριστικά στο μυαλό πολλών Ελλήνων, μεταφέρει την ιδέα του στου προύχοντες της Ύδρας, Λάζαρο Κουντουριώτη, Μανώλη Τομπάζη και Αντώνιο Κριεζή. Οι τελευταίοι φάνηκαν ενθουσιασμένοι με την ευρηματικότητα του Κανάρη και ξεκίνησαν αμέσως την τέλεση των απαιτούμενων ενεργειών για την περάτωση της αποστολής. Με πάσα μυστικότητα και με τη συνεχή παρουσία των τεσσάρων ανδρών στις μεταξύ τους διαβουλεύσεις, ετοιμάστηκαν τρία πυρπολικά, επικεφαλής των οποίων θα ήταν ο ίδιος ο Κανάρης, και δύο μεγαλύτερα πλοία που θα συνόδευαν τα εν λόγω πυρπολικά. Το γενικό πρόσταγμα της επιχείρησης θα διαμοιραζόταν ανάμεσα στους τέσσερις άνδρες με τον Τομπάζη να φαίνεται ως ο πρώτος τη τάξει επικεφαλής.
Σημαντικό πλεονέκτημα στο μυαλό του Κανάρη για την τέλεση μίας τέτοιας επιχείρησης, υπήρξε η γνώση του ίδιου σχετικά με τη διάταξη του λιμανιού της Αλεξάνδρειας, από προηγούμενα ταξίδια του στην περιοχή. Ο μόνος αστάθμητος παράγοντας φαινόταν να ήταν ο καιρός που θα αντιμετώπιζε, καθώς η περίπτωση κακοκαιρίας θα δυσκόλευε ιδιαίτερα το έργο του.
Ο στολίσκος του Κανάρη και των υπόλοιπων προυχόντων, απέπλευσε από το νησί της Ύδρας στις 23 Ιουλίου 1825 και έφθασε στα παράλια της Αλεξάνδρειας μόλις 6 ημέρες αργότερα. Με απόφαση του Τομπάζη, τα μεγάλα πλοία που συνόδευαν τα πυρπολικά θα παρέμεναν μερικά μίλια πίσω από εκείνα του Κανάρη, σχεδόν αφανή από ενδεχόμενα πυρά Αιγύπτιων πλοίων. Αντιθέτως, τα πυρπολικά του σπουδαίου θαλασσομάχου, όφειλαν να διεισδύσουν στο λιμάνι της Αλεξάνδρειας και αφού επιτελέσουν το έργο τους, να επιστρέψουν πίσω στις βάρκες τους.
Παρά την απλοϊκότητα του εν λόγω σχεδίου, ο Κανάρης και οι υπόλοιποι ήλπιζαν σε ταχεία διάλυση σημαντικού μέρους του αιγυπτιακού στόλου, κατορθώνοντας παράλληλα να δημιουργήσουν τον απαιτούμενο αντιπερισπασμό στις δυνάμεις του Ιμπραήμ στο Μοριά. Κάτι τέτοιο, ωστόσο, παρέμεινε, όπως αποδείχθηκε, μία απλή επιθυμία. Με το πρόσταγμα του Τομπάζη, ο Κανάρης όρμησε με το πυρπολικό του προς τα παράλια της Αλεξάνδρειας, αφήνοντας πίσω τα υπόλοιπα πυρπολικά. Μέχρι να συνεννοηθούν και οι τρεις μαζί, πέρασαν πολύτιμες ώρες, κατά τις οποίες ο Κανάρης βρισκόταν ολομόναχος σε απόσταση αναπνοής από τον εχθρικό στόλο. Προς κακή του τύχη έγινε αντιληπτός από μία αντίπαλη φρεγάτα που όρμησε προς το μέρος του.
Όπως είχε προαναφερθεί, ο Κανάρης γνώριζε τη διάταξη του λιμανιού και χρησιμοποιώντας το ευρηματικό ναυτικό μυαλό του, οδήγησε το πυρπολικό του στην αποβάθρα των Ανακτόρων του Μοχάμεντ, σε ένα μέρος που ουσιαστικά ήταν αδύνατο να συνεχίσει να το ακολουθεί η αιγυπτιακή φρεγάτα. Ωστόσο, ο άνεμος έπαψε να είναι ευνοϊκός για το θρυλικό ναυμάχο, καθιστώντας το πυρπολικό του αδύνατο να προχωρήσει, μένοντας παγιδευμένο ανάμεσα σε εχθρικά πλοία. Η πρώτη σκέψη του υπήρξε ταυτόχρονα και η πρώτη πράξη που προέβη. Σε μία απέλπιδα προσπάθεια σωτηρίας του ίδιου και του πληρώματός του από βέβαιο θάνατο, αποφάσισε να κάνει μία παράτολμη διαφυγή χρησιμοποιώντας τη συνοδευτική λέμβο του πλοίου του. Ανέβηκε εκεί ο ίδιος και όλο το πλήρωμά του, άναψε φωτιά στο πυρπολικό του και προσπάθησε να το οδηγήσει επάνω σε πολλά αγκυροβολημένα αιγυπτιακά πλοία.
Αν και το πυρπολικό δε βρήκε στόχο, ο ίδιος είχε αποκτήσει ένα χρονικό προβάδισμα, ώστε να προσπαθήσει να διαφύγει της προσοχής των Αιγυπτίων, όπως και έγινε. Μολαταύτα, η λέμβος του Κανάρη βαλλόταν συνεχώς από πυρά, ώσπου να κατορθώσει να ανταμώσει με τον υπόλοιπο ελληνικό στολίσκο που βρισκόταν μερικά μίλια παραπέρα. Από τη δραματική επιχείρηση διαφυγής του Κανάρη, μόνο δύο άνδρες έχασαν τη ζωή τους, ενώ άλλοι πέντε τραυματίστηκαν σοβαρά.
Ευθύς αμέσως αποφασίσθηκε από τον Αιγύπτιο πολέμαρχο, Μοχάμεντ, η επίμονη καταδίωξη του ελληνικού στολίσκου, ενώ ο ίδιος είχε ήδη επιβιβασθεί σε μία κορβέτα και κατευθυνόταν προς τα ανοικτά. Ο ελληνικός στόλος, όμως, είχε καταφέρει να διαφύγει, καταφθάνοντας στην Ύδρα προς τα μέσα Αυγούστου, όπου οι κάτοικοι τους υποδέχθηκαν ηρωικά.
Συνοψίζοντας, η προσπάθεια για ανεξαρτησία υπήρξε μακρά και δύσκολη, γεγονός που αποτυπώνεται εύληπτα από τις πολεμικές αναμετρήσεις των επαναστατικών χρόνων. Επιχειρήσεις και πολεμικές προσπάθειες για νικηφόρα αποτελέσματα, όπως εκείνη του Κωνσταντίνου Κανάρη, αποτελούν σπουδαίο παράδειγμα της πηγαίας θέλησης των εξαρτημένων Ελλήνων για απελευθέρωση, ακόμα και αν η τελική έκβασή τους δεν υπήρξε βοηθητική προς τις γενικότερες επιθυμίες της εποχής.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Δ. Παπαρρηγόπουλος (1888), Σύνοψις της Ελληνικής Ιστορίας της Ελληνικής Επαναστάσεως. Τρίπολη: Τυπογραφείον και βιβλιοπωλείον Ιωάννου Α. Ασημακοπούλου και Ιω. Π. Σαλαπάτα
- Συλλογικό Έργο (1975), Ιστορία του Ελληνικού Έθνους τόμος ΙΒ΄. Αθήνα:Εκδοτική Αθηνών
- Δ. Κουκίου – Μητροπούλου (2007) Adam Friedel Προσωπογραφίες Αγωνιστών της Ελληνικής Επανάστασης. Αθήνα: Ιστορική και Εθνολογική Εταιρεία της Ελλάδος.
- Σ. Τρικούπης (2010), Ιστορία της Ελληνικής Επανάστασης Τόμος Γ΄. Αθήνα:Εκδόσεις Λιβάνη.
- Β. Κρεμμυδάς (2016) Η Επανάσταση του 1821. Αθήνα: Εκδ. GUTENBERG
