Του Κωνσταντίνου Λίκα,
Το Βερολίνο είναι μία πόλη με τεράστια ζήτηση κοινωνικών κατοικιών, αλλά με δραματική υστέρηση προσφοράς ακινήτων – κυρίως δε κοινωνικών, καθώς οι πιο πολλές νέες κατοικίες στοχεύουν υψηλούς εισοδηματίες. Δεν εκπλήσσει κανέναν ότι τα ενοίκια έχουν αυξηθεί πολύ περισσότερο από τους μισθούς.
Αποτέλεσμα ήταν η Γερουσία του Βερολίνου, το 2019, να προβεί σε μία πρωτόγνωρη για τη Γερμανία απόφαση: πάγωμα ενοικίων για πέντε χρόνια για όσα διαμερίσματα δεν έχουν κτιστεί πρόσφατα. Ουσιαστικά ήταν η πρώτη προσπάθεια στη Γερμανία για να παγώσουν τα ενοίκια. Γνωστή ως “Mietendeckel” (οροφή ενοικίων), επηρέαζε όλα τα ακίνητα που δανειοδοτήθηκαν πριν από το 2014 και προέβλεπε ανώτατα όρια ενοικίων. Ετέθη σε ισχύ τον Ιανουάριο 2020.
Προφανώς και το μέτρο δεν ήταν αποδεκτό από το CDU και το FDP και έτσι 284 στελέχη αυτών, σε «έγκληση ελέγχου κανόνων» (Normenkontrollklage), έφεραν το θέμα ενώπιω του Ομοσπονδιακού Συνταγματικού Δικαστηρίου (Bundesverfassungsgericht) της Γερμανίας προς κρίση.
Την Πέμπτη, 15 Απριλίου 2021, ελήφθη η απόφαση ότι η οροφή ενοικίων ήταν αντισυνταγματική επειδή συνιστά παράβαση κρατιδίου σε καθαρά ομοσπονδιακό δίκαιο – δεδομένου του γεγονότος ότι η ομοσπονδιακή κυβέρνηση ήδη έλαβε μέτρα κατά της (δραματικής) αύξησης ενοικίων.
Η νομική αιτιολογία βασίζεται στο άρθρο 72 του Συντάγματος της Γερμανίας, όπου ορίζει ξεκάθαρη προτεραιότητα ομοσπονδιακού δικαίου έναντι κρατιδιακού εάν υπάρξει ανταγωνισμός των δύο – που υπήρχε, καθώς στα άρθρα §§ 556 έως 561 του Γερμανικού Αστικού Κώδικα, προβλέπονται ομοσπονδιακοί κανονισμοί σχετικά με τις αυξήσεις ενοικίων. Εκεί τα κρατίδια χάνουν την νομοθετική ικανότητα και έτσι εκρίθη αντισυνταγματικό και άκυρο.
Η απόφαση ηταν άμεση και επηρεάζει πολλά νοικοκυριά στο Βερολίνο, καθώς πλέον οι ενοικιαστές έχουν απαίτηση σε δεδουλευμένα ενοίκια που πλέον μπορούν να διεκδικήσουν. Κάποιοι ενοικιαστές δεν θα προβούν στην απαίτηση δεδουλευμένων, κάποιοι άλλοι όμως ναι.
Εν μέσω πανδημίας –και δοθέντος ότι το Βερολίνο έχει υψηλή εξάρτηση σε κλάδους πληγέντες από τον κορωνοϊό– πολλά νοικοκυριά βρίσκονται σε δυσμενέστερη θέση από όσο θα περίμεναν, διότι πέραν από υψηλότερα ενοίκια, πλέον καλούνται να καταβάλλουν και δεδουλευμένα.
Η Γερουσία του Βερολίνου εξετάζει το ενδεχόμενο στήριξης 50.000 νοικοκυριών που πλήττονται ιδιαίτερα από την πτώση της οροφής ενοικίων.
Η Γερουσία του Βερολίνου εξέταζε το ενδεχόμενο στήριξης 40.000 νοικοκυριών που πλήττονται ιδιαίτερα από την πτώση της οροφής ενοικίων και την Τρίτη 20 Απριλίου 2021 προέβη σε καταφατική απόφαση. Εκτιμάται ότι από 365.000 Βερολινέζους και Βερολινέζες (περί το 1/10 του πληθυσμού) επηρεάζονται από την άρση της οροφής ενοικίων, 40.000 από αυτούς και αυτές δεν έχουν να πληρώσουν τα δεδουλευμένα και επομένως απειλούνται με έξωση. Τα κριτήρια εξαρτώνται από το εισόδημα και το ύψος των δεδουλευμένων, μεταξύ άλλων. Προϋπολογίζονται €10 εκατομμύρια.
Η πολιτική διαμάχη, ωστόσο, δεν τελείωσε. Μπορεί να ήταν μία ήττα της αριστεράς σε κρατιδιακό επίπεδο, η οροφή ενοικίων ωστόσο εκρίθη αντισυνταγματική λόγω υπέρβασης κρατιδιακού δικαίου σε ομοσπονδιακό δίκαιο –και δη σε σημείο όπου ήδη υπήρξαν ρυθμίσεις. Αυτό σημαίνει ότι υφίστανται πιέσεις για να τεθεί οροφή ενοικίων σε ομοσπονδιακό επίπεδο.
Οι κοινωνικές συνέπειες της οροφής ενοικίων είναι σημαντικές και ήδη υπάρχουν αντιδράσεις από το κοινό. Δεν έχει υπάρξει ομοσπονδιακή στροφή από τις ομοσπονδιακές διοικήσεις των Πρασίνων και της SPD προς το παρόν, αλλά είναι θέμα χρόνου μέχρις ότου τεθεί επί του πιεστηρίου. Θεωρείται νίκη για τη δεξιά, αλλά είναι προσωρινής φύσεως.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Der Spiegel, Berliner Senat rechnet mit 40.000 hilfsbedürftigen Mietern. Διαθέσιμο εδώ.
- Berliner Zeitung, Mietendeckel-Urteil: Muss der Senat alle betroffenen Haushalte entschädigen?. Διαθέσιμο εδώ.
- Stern.de, Was jetzt auf Berliner Mieterinnen und Mieter zukommen wird. Διαθέσιμο εδώ.
