Της Δήμητρας Παναγιωτακοπούλου,
Η μνήμη παίζει τεράστιο ρόλο στο πώς κατανοεί κάποιος τον κόσμο, πώς αξιολογεί τις προηγούμενες εμπειρίες του και πώς κρίνει τις μελλοντικές του δράσεις. Ως αποτέλεσμα, υπάρχουν πολλοί διαφορετικοί τρόποι που οι μνήμες του παρελθόντος μπορούν να καθοδηγήσουν τον άνθρωπο. Οι καλές αναμνήσεις φαίνεται να έχουν θετική επίδραση στην υγεία και την ευεξία. Πιθανώς, μέσω της ικανότητάς τους να μειώνουν το άγχος, βοηθούν τον άνθρωπο να στρέφεται σε υγιείς για τη ζωή του επιλογές. Έχουν πραγματοποιηθεί διάφορες μελέτες με στόχο να εξεταστεί η επίδραση των παιδικών αναμνήσεων στην εφηβική και ύστερα στην ενήλικη ζωή. Η επίδραση των αναμνήσεων σχετίστηκε με τις επιδόσεις, τις συμπεριφορές αλλά και τα επίπεδα υγείας των ατόμων.
Ο στόχος μιας μελέτης ήταν να προσδιορίσει πώς η κατάχρηση ουσιών και οι συμπεριφορές απέναντι στη μάθηση επηρεάζονται από τα συναισθήματα των μαθητών για το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον. Τα δεδομένα βασίστηκαν σε αξιολογήσεις και ερωτηματολόγια που συμπληρώθηκαν από 1.961 μαθητές σε σχολεία των ΗΠΑ. Οι συγγραφείς της μελέτης εξέτασαν τις απαντήσεις των μαθητών, οι οποίοι βαθμολόγησαν πόση νοσταλγία ένιωθαν για την παιδική τους ηλικία, τα τρέχοντα επίπεδα ευτυχίας στη ζωή τους και κατά πόσο προσβλέπουν σε μελλοντική ευτυχία. Ανέλυσαν, επίσης, τους μέσους ακαδημαϊκούς βαθμούς τους και την κατανάλωση αλκοόλ και μαριχουάνας τις τελευταίες 30 ημέρες. Εξέτασαν τα επίπεδα κινήτρων και τη συμπεριφορά τους στα μαθήματα, κατά πόσο δηλαδή οι μαθητές πρόσεχαν και άκουγαν σε αυτά. Σε γενικές γραμμές, η μελέτη διαπίστωσε ότι οι θετικές στάσεις απέναντι στο παρελθόν, το παρόν και το μέλλον θέτουν τους εφήβους σε χαμηλότερο κίνδυνο για χρήση και υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ και μαριχουάνας. Άρα, οι θετικές αναμνήσεις και εμπειρίες των μαθητών δημιουργούν μια αισιόδοξη εικόνα για το μέλλον τους και προάγουν την υγεία τους, προστατεύοντάς τους από ανθυγιεινές συνήθειες. Το αντίθετο ισχύει για εκείνους που εμφανίζουν αρνητικό τρόπο σκέψης ή αίσθησης για τη ζωή τους στο παρελθόν, παρόν και μέλλον.
Εξαιτίας του Covid-19 η φύση της εκπαίδευσης άλλαξε και τα σχολικά μαθήματα γίνονται πλέον διαδικτυακά. Το σχολείο φαίνεται να αποτελεί πηγή άγχους των μαθητών, γεγονός που τους θέτει σε μεγαλύτερο κίνδυνο να μην συμμετέχουν στα μαθήματα, να παίρνουν χαμηλότερους βαθμούς και να κάνουν κατάχρηση ουσιών. Πολλοί μαθητές, επίσης, δεν ασχολούνται με τα διαδικτυακά μαθήματα κατά τη διάρκεια του Covid-19 ή έχουν χαμηλότερα επίπεδα αφοσίωσης. Όλα αυτά επηρεάζουν όχι μόνο την ψυχική και σωματική υγεία, αλλά και τη μελλοντική ευημερία τους. Οι δάσκαλοι καλούνται να βοηθήσουν τους μαθητές να αναπτύξουν μια πιο αισιόδοξη στάση ζωής και το κίνητρο για μάθηση. Οι αισιόδοξες σκέψεις αυξάνουν την πιθανότητα κινητοποίησης και συγκέντρωσης στη γνώση. Εάν οι εκπαιδευτικοί αφιερώσουν περισσότερο χρόνο για να χτίσουν πιο θετικές σχέσεις με τους μαθητές, αυτοί είναι πιθανότερο να είναι ενθουσιώδεις και να μην κάνουν χρήση ουσιών. Μπορούν να βοηθήσουν τους μαθητές να αναγνωρίσουν την αξία τους και να δουν ότι όλα όσα μαθαίνουν είναι πραγματικά πολύτιμα.
Οι γονείς παίζουν, επίσης, σημαντικό ρόλο, αφού οι έφηβοι με θετική στάση απέναντι στην παιδική τους ηλικία και σε άλλες χρονικές περιόδους έχει αποδειχθεί από μελέτες ότι είναι πιο πιθανό να απέχουν από τις καταχρήσεις και να επιτυγχάνουν ακαδημαϊκά, σε σύγκριση με εκείνους που έχουν αρνητική εικόνα των παιδικών τους χρόνων.
Προηγούμενες έρευνες είχαν αναδείξει θετική συσχέτιση μεταξύ καλών παιδικών αναμνήσεων και καλής υγείας σε νεαρούς ενήλικες, όπως υψηλότερη ποιότητα εργασίας και διαπροσωπικών σχέσεων, χαμηλότερα ποσοστά χρήσης ουσιών, κατάθλιψης και λιγότερα προβλήματα υγείας. Οι επιστήμονες, όμως, ήθελαν να δουν εάν αυτό ισχύει και για τους μεγαλύτερους ενήλικες.
Μεγάλο μέρος των παλαιότερων ερευνών επικεντρώνεται στον ρόλο των μητέρων, ενώ ο ρόλος των πατεράδων στην ανάπτυξη των παιδιών σπάνια εξετάζεται. Σε μια νέα μελέτη, όμως, έγινε προσπάθεια ώστε να συμπεριληφθούν οι σκέψεις των συμμετεχόντων για τις σχέσεις τους και με τους δύο γονείς. Οι ερευνητές χρησιμοποίησαν δεδομένα από δύο αντιπροσωπευτικά δείγματα, με συνολικά περισσότερους από 22.000 συμμετέχοντες. Η πρώτη μελέτη ακολούθησε ενήλικες στα μέσα της δεκαετίας του 40’ για 18 χρόνια και η δεύτερη παρακολούθησε ενήλικες 50 ετών και άνω για έξι χρόνια. Οι έρευνες περιελάμβαναν ερωτήσεις σχετικά με τις αντιλήψεις για τη γονική στοργή, τη γενική υγεία, τις χρόνιες παθήσεις και τα καταθλιπτικά συμπτώματα. Οι συμμετέχοντες και των δύο ομάδων που ανέφεραν ότι θυμόντουσαν υψηλότερα επίπεδα αγάπης από τις μητέρες τους στην πρώιμη παιδική ηλικία εμφάνισαν καλύτερη σωματική υγεία και λιγότερα συμπτώματα κατάθλιψης αργότερα στη ζωή τους. Εκείνοι που ανέφεραν αναμνήσεις με περισσότερη υποστήριξη από τους πατέρες τους παρουσίασαν, επίσης, λιγότερα καταθλιπτικά συμπτώματα.
Οι επιστήμονες πίστευαν ότι οι αναμνήσεις της παιδικής ηλικίας θα έχουν όλο και λιγότερη σημασία με την πάροδο του χρόνου και ότι τα αποτελέσματα θα εξασθενίσουν. Το πιο απροσδόκητο, όμως, ήταν ότι τα αποτελέσματα αυτά όχι μόνο δεν εξασθένισαν αλλά οι αναμνήσεις αυτές εξακολουθούσαν να προβλέπουν καλύτερη φυσική και ψυχική υγεία σε ενήλικες μέσης και τρίτης ηλικίας. Υπήρχε μια ισχυρότερη συσχέτιση σε άτομα που ανέφεραν μια πιο στοργική σχέση με τις μητέρες τους, όμως αυτό μπορεί να αλλάξει. Τα αποτελέσματα αυτά ενδέχεται να αντικατοπτρίζουν τις ευρύτερες πολιτιστικές συνθήκες της εποχής στην οποία οι συμμετέχοντες μεγάλωσαν, επειδή οι μητέρες τους ήταν πιθανότητα οι κύριοι φροντιστές τους. Με την αλλαγή των πολιτιστικών κανόνων σχετικά με τον ρόλο των πατεράδων στη φροντίδα, είναι πιθανό ότι τα αποτελέσματα από μελλοντικές μελέτες ανθρώπων που γεννήθηκαν τα τελευταία χρόνια θα επικεντρωθούν περισσότερο στις σχέσεις με τους πατέρες.
Συμπερασματικά, οι έφηβοι με χαρούμενες παιδικές αναμνήσεις, σύμφωνα με έρευνες, είναι λιγότερο πιθανό να πίνουν αλκοόλ και να κάνουν χρήση ουσιών και περισσότερο πιθανό να απολαμβάνουν γνωστικές διαδικασίες. Τα άτομα που έχουν όμορφες αναμνήσεις από την παιδική τους ηλικία, ιδιαίτερα με τους γονείς τους, τείνουν να έχουν καλύτερη υγεία, λιγότερες πιθανότητες να εμφανίσουν κατάθλιψη και λιγότερες χρόνιες ασθένειες, μεγαλώνοντας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Positive and negative time attitudes, intrinsic motivation, behavioral engagement and substance use among urban adolescents, tandfonline.com, διαθέσιμο εδώ
- Retrospective memories of parental care and health from mid- to late life, doi.apa.org, διαθέσιμο εδώ
