Της Σοφίας Χρηστακίδου,
Η Υεμένη αποτελεί μία από τις χώρες με τη μεγαλύτερη ανθρωπιστική κρίση στον κόσμο. Οι ερευνητές κάνουν λόγο για μία από τις λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες παγκοσμίως, ενώ βλέπουμε συχνά να κάνουν τον γύρο του διαδικτύου εικόνες με ανθρώπους από την Υεμένη σε άθλια κατάσταση. Ας πάρουμε, όμως, τα πράγματα με τη σειρά. Πρώτα από όλα, η Υεμένη βρίσκεται στο νότιο άκρο της Αραβικής χερσονήσου, γεγονός που της δίνει ιδιαίτερη στρατηγική σημασία. Ανά τους αιώνες, πέρασαν πολλοί κατακτητές από τα εδάφη της, οι οποίοι προσπαθούσαν να εκμεταλλευτούν τη θέση της χώρας για την άνθηση του εμπορίου και τη διακίνηση στρατευμάτων. Συνορεύει με τη Σαουδική Αραβία και το Ομάν, ενώ βρέχεται από την Ερυθρά Θάλασσα και το νότιο άκρο της βλέπει στον Κόλπο του Άντεν. Σύμφωνα με εκτιμήσεις του 2018, ο πληθυσμός της χώρας ανέρχεται σε περίπου 28 εκατομμύρια. Είναι μέλος διαφόρων οργανισμών, κυρίως τοπικού χαρακτήρα, όπως είναι η Αραβική Λίγκα και η Οργάνωση Ισλαμικής Συνεργασίας, ενώ είναι μέλος και των Ηνωμένων Εθνών. Επίσημο νόμισμα είναι το ριάλ της Υεμένης, το οποίο εκδίδεται από την κεντρική τράπεζα της χώρας.
Επίσημη γλώσσα του κράτους είναι τα Αραβικά, καθότι η πλειοψηφία της εθνοτικής σύστασης του κράτους αποτελείται από Άραβες, ενώ επίσημη θρησκεία είναι το Ισλάμ. Όπως αναφέραμε και στη αρχή, η χώρα έχει γνωρίσει πλήθος κατακτητών. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση των Βρετανών, οι οποίοι θέλησαν, αρχικά, μία βολική τοποθεσία, προκειμένου να τοποθετήσουν τα αποθέματα άνθρακα, που είχαν στην κατοχή τους, για την τροφοδότηση των τρένων τους προς την Ινδία. Η περιοχή της σημερινής Υεμένης ήταν εξαιρετική για κάτι τέτοιο. Τελικά, οι Βρετανοί βομβάρδισαν την περιοχή του Άντεν μετά από διάφορα περιστατικά και έκαναν όλη την περιοχή προτεκτοράτο τους. Μετά τους Βρετανούς, ακολούθησε η (εκ νέου) οθωμανική επιρροή. Αφενός, οι Οθωμανοί ανησυχούσαν, βλέποντας τη βρετανική επιρροή να εκτείνεται από την Ερυθρά Θάλασσα μέχρι τις Ινδίες, και από την άλλη, μία μερίδα ανθρώπων της Υεμένης προσκάλεσαν από μόνοι τους τους Οθωμανούς να έρθουν στη χώρα, προκειμένου να αποκαταστήσουν την τάξη, η οποία, σύμφωνα με τα λεγόμενά τους, είχε εκλείψει. Με τον τρόπο αυτό, λοιπόν, εγκαταστάθηκαν στην περιοχή, την οποία εγκατέλειψαν το 1918.
Από τότε η χώρα έχει γνωρίσει πολλές διαιρέσεις και εμφυλίους πολέμους. Δυστυχώς, από το 2015 μέχρι και σήμερα, η χώρα τελεί υπό καθεστώς εμφυλίου. Διάφορες δυνάμεις και πολιτικά κινήματα προσπαθούν να διεκδικήσουν την εξουσία στην περιοχή. Πιο συγκεκριμένα, λίγο πριν την έναρξη του πολέμου, οι εκπρόσωποι του Αραβικού Συνδέσμου ψήφισαν τον σχηματισμό κοινής στρατιωτικής δύναμης στις 29 Μαρτίου 2015, λίγες ημέρες μετά την έναρξη της επέμβασης στην Υεμένη. Ο Γενικός Γραμματέας Naril Elaraby επιβεβαίωσε ότι η επέμβαση θα συνεχιστεί, έως ότου οι πολιτοφυλακές των Houthi αποσυρθούν και υποβάλουν τα όπλα τους. Η Ευρωπαϊκή Ένωση επέκρινε τη στρατιωτική επέμβαση και υποστήριξε ότι δεν αποτελεί λύση στην κρίση της περιοχής και εξέφρασε την ανησυχία της για τις «σοβαρές περιφερειακές επιπτώσεις» μετά τη στρατιωτική επέμβαση της Σαουδικής Αραβίας στην Υεμένη.
Ας πάρουμε, όμως, τα πράγματα από την αρχή. Η σύγκρουση, που ξέσπασε στη χώρα, αποτελεί έναν συνεχιζόμενο εμφύλιο πόλεμο μεταξύ της κυβέρνησης της Υεμένης υπό την ηγεσία του Abdrabbuh Mansur Hadi και του ένοπλου κινήματος Houthi, μαζί με τους υποστηρικτές και τους συμμάχους τους. Και οι δύο ισχυρίζονται ότι αποτελούν την επίσημη κυβέρνηση της Υεμένης. Η Σαουδική Αραβία υποστηρίζει έμπρακτα την κυβέρνηση του Hadi, ενισχύοντάς την στρατιωτικά, όπως μαρτυρούν και τα λεγόμενα των εκπροσώπων του Αραβικού Συνδέσμου παραπάνω. Η σύγκρουση ξεκίνησε από την πλευρά των Houthi, όταν οι τελευταίοι επιτέθηκαν στην πρωτεύουσα της χώρας και την κατέλαβαν.
Σχεδόν 10.160.000 πολίτες στερήθηκαν νερό, τρόφιμα και ηλεκτρικό ρεύμα ως αποτέλεσμα της σύγκρουσης. Επίσης, περίπου 100.000 άνθρωποι σε ολόκληρη τη χώρα μετατοπίστηκαν, ενώ οι περισσότεροι από 10 εκατομμύρια κάτοικοι δεν είχαν αρκετό φαγητό. Πάνω από 13.000.000 πολίτες δεν είχαν πρόσβαση σε καθαρό νερό. Το τελευταίο γεγονός, μάλιστα, έχει ως αποτέλεσμα να μεταδίδεται πλήθος ασθενειών λόγω της κακής υδρευτικής υποδομής και να ξεσπάσει στη χώρα μία από τις χειρότερες επιδημίες χολέρας. Προκειμένου να ξεπεραστεί η κατάσταση αυτή, έχει δοθεί πλήθος ανθρωπιστικής βοήθειας, η οποία ωστόσο δεν είναι αρκετή, για να εξασφαλίσει στους κατοίκους της χώρας τα βασικά για την επιβίωσή τους.
Όπως είναι λογικό, όλα αυτά αποτυπώνονται και στην οικονομία της χώρας, η οποία, όπως έχω ξαναγράψει προσωπικά, αποτελεί τον καθρέπτη μίας κοινωνίας. Όπως μπορούμε να δούμε από το διάγραμμα του κατά Κεφαλήν ΑΕΠ, η Υεμένη δεν αποτελούσε ποτέ μία ανεπτυγμένη χώρα. Μάλιστα, θα την κατέτασσε κανείς στις χώρες χαμηλού εισοδήματος. Παρ’ όλα αυτά, όμως, βλέπουμε ότι τουλάχιστον μέχρι και το 2010 υπήρχε μία τάση για ανάπτυξη, η οποία, αν συνεχιζόταν, μπορεί να μετέτρεπε τη χώρα σε ένα κράτος μεσαίου εισοδήματος με κατά Κεφαλήν ΑΕΠ πάνω από 4,500 δολάρια. Όμως το 2011 οι διαδηλώσεις της Αραβικής Άνοιξης υπονομεύουν τον κανόνα του Σάλεχ, οδήγησαν σε διασπάσεις στο μέσα στο στρατό της χώρας, Αυτό επέτρεψε στην Αλ Κάιντα να καταλάβει έδαφος στα ανατολικά της Αραβικής Χερσονήσου.
Από εκεί και πέρα, ακολουθούν διάφορες αναταραχές και ένοπλες συγκρούσεις. Η κατάσταση αυτή αυξάνει το αίσθημα κινδύνου και, όπως είναι λογικό, αποτρέπει την ανάπτυξη της οικονομικής δραστηριότητας. Αυτό το γεγονός αποτυπώνεται στο διάγραμμα με διακυμάνσεις στο κατά Κεφαλήν ΑΕΠ, το οποίο όμως δεν φτάνει σε καμία περίπτωση τα επίπεδα του 2010.
Μετά από αυτά τα γεγονότα, έχουμε το ξέσπασμα του εμφυλίου, όπως αυτό περιγράφεται πιο επάνω, το 2014. Από το ξέσπασμα του πολέμου και εξής, το κατά Κεφαλήν ΑΕΠ έχει πέσει κατακόρυφα και είναι σχεδόν το μισό σε σχέση με τις περιόδους «ακμής». Όπως έχουμε αναφέρει πολλάκις, το συγκεκριμένο οικονομικό μέτρο αποτελεί έναν από τους βασικότερους δείκτες ευημερίας των πολιτών σε μία χώρα. Το γεγονός, λοιπόν, ότι το κατά Κεφαλήν ΑΕΠ έπεσε στο μισό, μάς δείχνει πρακτικά ότι οι κάτοικοι της χώρας δεν είναι σε θέση να εξασφαλίσουν τα προς το ζην και επιβεβαιώνει τα όσα γράφονται για τη χώρα. Η απότομη πτώση της καμπύλης από το 2014 και μετά δείχνει την τραγικότητα της κατάστασης.
Όσον αφορά τους υπόλοιπους δείκτες ευημερίας, δυστυχώς δεν υπάρχουν αρκετά δεδομένα, προκειμένου να μπορέσουμε να έχουμε μία σαφή εικόνα. Τα απολυταρχικά καθεστώτα συνήθως δεν παρέχουν πληροφορίες για το πώς κατανέμουν τις δαπάνες τους και τη δομή που έχει ο προϋπολογισμός τους. Έτσι, λοιπόν, δεν μπορούμε να είμαστε σε θέση να ξέρουμε, αν δίνονται χρήματα στην παιδεία και την υγεία. Με βάση την κατάσταση που επικρατεί στη χώρα όμως, καταλαβαίνουμε ότι η μόρφωση μάλλον δεν αποτελεί πρώτη προτεραιότητα των ανθρώπων εκεί.
Όσον αφορά την υγεία, τα στοιχεία, που υπάρχουν, σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα, εκτείνονται από το 2000 μέχρι και το 2015, δηλαδή σχεδόν μέχρι το ξέσπασμα του Εμφυλίου. Από εκεί και έπειτα, πρακτικά καταργείται κάθε δομή στη χώρα και επομένως και το σύστημα υγείας. Ακόμα, όμως, και πριν τον Εμφύλιο, βλέπουμε ότι το ποσοστό του ΑΕΠ, που δαπανιούνταν για την υγεία, ήταν αρκετά χαμηλότερο από αυτό των ανεπτυγμένων χωρών και με αρκετές διακυμάνσεις.
Συμπερασματικά, λοιπόν, η Υεμένη βρίσκεται εν μέσω ανθρωπιστικής κρίσης. Η ζωή των πολιτών της βρίσκεται σε διαρκή κίνδυνο, όχι μόνο λόγω του πολέμου, αλλά και λόγω των συνθηκών διαβίωσης. Αν και δεν αποτελούσε ανεπτυγμένη χώρα πριν το ξέσπασμα των συγκρούσεων, είχε τη δυναμική να αυξήσει ως ένα επίπεδο το εισόδημά της και να καλυτερεύσει τη ζωή των κατοίκων της. Η διεθνής κοινότητα θα πρέπει να δει σοβαρά το συγκεκριμένο θέμα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ:
- The war in Yemen is getting worse — and a civilian catastrophe is looming, Retrieved from here
- Timeline: Ten years from uprising, Yemen lies fractured and hungry, Retrieved from here
- Yemen crisis, Unicef, Retrieved from here
- Yemen News – Country Profile, Al Jazeera, Retrieved from here
- War in Yemen, Council on Foreign Relations, Retrieved from here
