Του Στάθη Μπαμπουκλή,
Εβδομήντα έξι χρόνια μετά, μας ξυπνάει ακριβώς τις ίδιες εικόνες, τα ίδια συναισθήματα και μας υπενθυμίζει πόσο σκληρή μπορεί να γίνει η ανθρώπινη φύση, όταν επιδιώκει να ανέλθει στην εξουσία. Κι όμως, οι μνήμες νωπές, ο πόνος ανατριχιαστικός και το μίσος αδιανόητο. Κι όλα αυτά θα ήταν αδύνατο να τα σκεφτεί κανείς, αντικρίζοντας απλώς μια γκρίζα ατσάλινη δομή και τα ερείπια ενός παλιού ογκώδους τείχους.
Είναι άξιο περιέργειας που ένα μνημείο το οποίο στεγάζει τα απάνθρωπα εγκλήματα των Ναζί κείται ανάμεσα σε δύο μνημεία (Memorial to the Murdered Jews of Europe και Εβραϊκό Μουσείο Βερολίνου) που εξυμνούν την ανθρώπινη φύση και τιμούν τις εκατομμύρια ζωές που χάθηκαν στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Άλλοτε κυριαρχούσε εδώ ο θάνατος και ο τρόμος και σήμερα είναι ένα αθόρυβο μέρος με μία αιθέρια ατμόσφαιρα κενότητας.
Πρόκειται για το Μουσείο Τοπογραφίας του Τρόμου. Είναι ένα υπαίθριο και εσωτερικό μουσείο ιστορίας στο Βερολίνο. Βρίσκεται στο Niederkirchnerstrasse -πρώην Prinz-Albrecht-Strasse- στη θέση κτιρίων που κατά τη διάρκεια του ναζιστικού καθεστώτος από το 1933 έως το 1945 ήταν το Κεντρικό Γραφείο Ασφαλείας του Ράιχ και των SS και η έδρα του Sicherheitspolizei και της Γκεστάπο. Στο όριο του Ανατολικού και Δυτικού Βερολίνου υπενθυμίζει στους περιπλανώμενους τις κτηνωδίες και τις θηριωδίες στις οποίες «διέπρεψε» η ναζιστική Γερμανία.
Μέσα στα χρόνια αυτά δόθηκαν εντολές για συλλήψεις πολιτικών αντιπάλων του Εθνικού Σοσιαλισμού και για τη συστηματική απέλαση Εβραίων σε στρατόπεδα καταναγκαστικής εργασίας και εξόντωσης. Παράλληλα, εδώ αποφασίστηκε ο διωγμός και η δολοφονία των Ρομά, των ομοφυλόφιλων, των καλλιτεχνών, των συγγραφέων και οποιωνδήποτε άλλων θεωρούνταν Ανήμεροι (μη ανθρώπινοι) και εχθροί του γερμανικού κράτους.
Το καλοκαίρι του 1933, η Γκεστάπο άρχισε να χρησιμοποιεί τον χώρο αυτό ως μυστικό κρατικό αστυνομικό γραφείο και ως τη λεγόμενη «φυλακή κατ’ οίκον» για πολιτικούς κρατουμένους. Στα γραφεία αυτά ανακρίνονταν και βασανίζονταν οι κρατούμενοι. Στη συνέχεια, οι περισσότεροι μεταφέρθηκαν σε φυλακές και στρατόπεδα συγκέντρωσης. Η Γκεστάπο φυλάκισε συνολικά 15.000 αντιπάλους του Εθνικού Σοσιαλιστικού καθεστώτος στην «εσωτερική φυλακή». Οι κρατούμενοι περιλάμβαναν μεταξύ άλλων τον Georg Elser και μέλη των ομάδων αντίστασης του Κόκκινου Παρεκκλησίου. Περπατώντας κατά μήκος του τοίχου, θα συναντήσεις ειδικές μεταλλικές κατασκευές, τα υπόγεια των κυβερνητικών κτηρίων των Ναζί, καθώς και τα κελάρια που χρησιμοποιήθηκαν για τους βασανισμούς.
Όλα αυτά, βέβαια, μπορεί κανείς να τα πληροφορηθεί μέσα από φωτογραφικά ντοκουμέντα και σύντομα κείμενα που αποτυπώνουν την άνοδο του Χίτλερ στην εξουσία και την πραγμάτωση της πολιτικής του φασισμού. Στις φωτογραφίες αυτές θα εντυπωσιαστείς, ίσως και θα απορήσεις με κάποιους φανατικούς ανθρώπους που γελάνε όλως περιέργως μπροστά στην καταστροφή ενός εβραϊκού μαγαζιού ή θα παρατηρήσεις συλλήψεις, εκδιώξεις και κατασχέσεις περιουσιών. Κατατρεγμένες Εβραίες ντυμένες με καπέλα και παλτουδάκια εγκαταλείπουν τα υπάρχοντά τους χωρίς να γνωρίζουν πότε θα τελειώσει το μαρτύριό τους. Γυναίκες και παιδιά φοβισμένα σπρώχνονται και ξευτιλίζονται σαν παράσιτα μπροστά στα μάτια ενός θηριώδους πλήθους, το οποίο απολαμβάνει τη στιγμή και βρίσκει το κουράγιο να χαμογελάσει μπροστά στον φακό των δημοσιογράφων. Αντιμέτωποι με τη μανία ενός λαού που διψάει για εκδίκηση κρατούν στα χέρια τους τα χαρτιά τους και κουρασμένοι επιβιβάζονται στο τρενάκι του θανάτου. Κοιτάζοντας πιο προσεκτικά, ηχηρά θα νιώσεις στα αυτιά σου τα χασκογελάκια των στρατιωτών που απολαμβάνουν τη διαπόμπευση όσων δεν εκπλήρωναν τα κριτήρια της άριας φυλής.
Αίσθηση κάνει η αφιέρωση μιας ενότητας του μουσείου στην Ελλάδα, όπου το φωτογραφικό υλικό αναδεικνύει την εξαθλίωση του λαού από την πείνα, τον δημόσιο εξευτελισμό, τις εκδιώξεις προς τα στρατόπεδα συγκέντρωσης, καθώς και τον ηρωικό τρόπο αντίστασης της χώρας μας. Το 2010, εγκρίθηκε και ολοκληρώθηκε η κατασκευή ενός νέου Κέντρου Ιστορικής Τεκμηρίωσης σύμφωνα με τον βραβευμένο σχεδιασμό της αρχιτέκτονα Ούρσουλα Γουίλμς και του αρχιτέκτονα τοπίου Heinz W. Hallmann. Το νέο Κέντρο εγκαινιάστηκε επίσημα στις 6 Μαΐου 2010 από τον Ομοσπονδιακό Πρόεδρο Horst Köhler με την ευκαιρία της 65ης επετείου από το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, ενώ άνοιξε για το κοινό στις 7 Μαΐου 2010. Σήμερα, στεγάζεται μια μόνιμη έκθεση για την πρωτεύουσα, Βερολίνο, κατά τη διάρκεια του Γ’ Ράιχ, μια έκθεση για το ναζιστικό κόμμα και τα εγκλήματά του και μία έκθεση για την ιστορική επισκόπηση της τοποθεσίας με πολλά απομεινάρια των τότε κτιρίων. Κατά καιρούς φιλοξενούνται και ειδικές εκθέσεις σχετικά με τη δίκη και την κατάληξη της ιστορίας των Ναζιστών, με τις φυλακές στα κεντρικά γραφεία της Γκεστάπο στο Βερολίνο και φωτογραφίες που τραβήχτηκαν από Εβραίους φωτογράφους στο Γκέτο του Litzmannstadt.
Αν σε βγάλει ο δρόμος σου σε αυτήν την περιοχή του Βερολίνου, αν αντέχεις να ζήσεις νοερά αυτή τη μελανή στιγμή στην ανθρώπινη ιστορία κι αν είσαι λάτρης των φωτογραφικών στιγμιότυπων, σίγουρα έχεις πολλά να γευτείς, πολλά να νιώσεις και πολλά να φανταστείς. Αναμφισβήτητα, αποτελεί μία από τις πιο πολυτάραχες περιόδους, αλλά και από εκείνα τα παραδείγματα που αναδεικνύουν την πολυσημαντικότητα της ισότητας και της ειρήνης μεταξύ όλων των λαών, όλων των πολιτισμών, όλων των ανθρώπων.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Museum – Topography of Terror, Museumsportal Berlin, museumsportal-berlin.de, διαθέσιμο εδώ
- Topography of Terror, Slow Travel Berlin, διαθέσιμο εδώ
- Η τοπογραφία του τρόμου στο Μουσείο του Τείχους στο Βερολίνο, left.gr, διαθέσιμο εδώ
- Τοπογραφία του Τρόμου, Pelop.gr, διαθέσιμο εδώ
