της Ελένης Διοΐλη,
Στο προηγούμενο μέρος (διαθέσιμο εδώ) είδαμε τις εξελίξεις που στιγμάτισαν την ιστορία του Ιράκ και επηρέασαν την οικονομική πορεία της χώρας. Το μπααθικό κόμμα που κυριάρχησε στην εξουσία για σχεδόν τέσσερις δεκαετίες ήταν υπεύθυνο για την οικονομική ανάπτυξη του Ιράκ τη δεκαετία του ’70. Οι μαξιμαλιστικές, όμως, βλέψεις του Σαντάμ Χουσεΐν οδήγησαν τη χώρα σε πολεμικές συγκρούσεις και ήττες. Η εμπλοκή των Η.Π.Α. στο Ιράκ ανέτρεψε το καθεστώς του Σαντάμ, αλλά άφησε μια χώρα με μεγάλη ανθρωπιστική κρίση, κατεστραμμένες υποδομές και μεγάλη οικονομική και πολιτική κρίση. Οι προκλήσεις συνεχίζονται για τη χώρα με τη συριακή κρίση και τη δράση του Ισλαμικού Κράτους να έχουν επιβραδύνει για ακόμη μια φορά την ιρακινή οικονομία. Συνεχίζοντας, λοιπόν, την ανάλυση για το κράτος του Ιράκ θα εξετάσουμε κάποιους βασικούς δείκτες ευημερίας για να μπορέσουμε να κατανοήσουμε περαιτέρω την οικονομική κατάσταση της χώρας.
Σήμερα, το Ιράκ βρίσκεται σε μια προσπάθεια να σταθεροποιηθεί οικονομικά και πολιτικά. Είναι μια μεσαίου εισοδήματος χώρα που ακόμη δεν έχει φτάσει στα επίπεδα της προπολεμικής οικονομικής της κατάστασης. Το κατά κεφαλήν εισόδημα των κατοίκων του Ιράκ στις αρχές του 1990 είχε ξεπεράσει τα 10.000$, ενώ δεν υπάρχουν στοιχεία στην Παγκόσμια Τράπεζα από το 1991 έως και το 2003, όταν και ανατράπηκε το καθεστώς του Σαντάμ. Με το τέλος του πολέμου το 2003, η οικονομική κατάσταση του πληθυσμού του Ιράκ ήταν πάρα πολύ δύσκολη, με το κατά κεφαλήν εισόδημα να είναι λίγο περισσότερο από 1.000$. Το χαμηλό αυτό εισόδημα αποδεικνύει και τη σοβαρή ανθρωπιστική κρίση. Από το 2004 έως το 2010, η οικονομική δυνατότητα των πολιτών του Ιράκ βελτιώθηκε αισθητά χάρη και στην ανθρωπιστική βοήθεια και τη βοήθεια από τη διεθνή κοινότητα. Ωστόσο, η ανεργία στη χώρα είναι ιδιαίτερα υψηλή φτάνοντας το 37,5%.
Επισιτιστικό και υγειονομικό πρόβλημα
Προχωρώντας σε δείκτες αναφορικά με την υγεία του πληθυσμού, σημαντικό είναι να εξετάσουμε την κατάσταση του συστήματος υγείας της χώρας. Το μπααθικό καθεστώς είχε εγκαθιδρύσει ένα σύστημα δημόσιας υγείας για όλους τους πολίτες του Ιράκ και προσπάθησε τις δύο πρώτες δεκαετίες κατά τις οποίες βρισκόταν στην εξουσία να βελτιώσει την υγεία των πολιτών. Έγιναν πολλά έργα υποδομών και σε νοσοκομειακές εγκαταστάσεις αλλά και σε εγκαταστάσεις ηλεκτρικού ρεύματος και πόσιμου νερού σε πολλές αγροτικές περιοχές. Η κατάσταση, όμως, άλλαξε με την εμπλοκή του Ιράκ στον πόλεμο με το Ιράν και ακόμη περισσότερο, μετά την εισβολή της χώρας στο Κουβέιτ. Υπήρξαν μεγάλες ελλείψεις σε ιατροφαρμακευτικό εξοπλισμό, πράγμα το οποίο εντάθηκε με το οικονομικό εμπάργκο που επιβλήθηκε στο Ιράκ. Η κατάσταση άρχισε να ομαλοποιείται με το πρόγραμμα oil for food, χωρίς όμως να επιλύεται τελείως το επισιτιστικό και υγειονομικό πρόβλημα. Σήμερα, το σύστημα υγείας υποχρηματοδοτείται, λαμβάνοντας μόνο το 2,5% του κρατικού προϋπολογισμού. Ενδεικτικά, στην Ελλάδα το ποσοστό αυτό ανέρχεται σε 7%. Υπάρχουν πολλά προβλήματα από την έλλειψη προσωπικού, καθώς μεγάλο μέρος του ιατρικού εργατικού δυναμικού εγκατέλειψε τη χώρα το 2003 και δεν επέστρεψε σ’ αυτή. Η δημόσια υγεία στηρίζεται σε δωρεές από το εξωτερικό και στη συμβολή των διεθνών οργανισμών. Η υγειονομική κατάσταση της χώρας έχει επιβαρυνθεί και από την πανδημία του Covid-19, φέρνοντας εκ νέου στο προσκήνιο τις αδυναμίες του συστήματος υγείας.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα για την υγειονομική κατάσταση της χώρας είναι το ποσοστό θνητότητας των παιδιών κάτω από τα 5 έτη, που το 1990 έφτασε στο 52,3%. Τα ποσοστά της παιδικής θνησιμότητας παρέμειναν πάνω από το 30% στις αρχές του 20ού αιώνα, ενώ το 2018 είχε περιοριστεί στο 26,7%. Ο υποσιτισμός ήταν υψηλός κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1990, ο οποίος συνέβαλε στην αύξηση του ποσοστού θνητότητας, όπως επίσης και η επιδημία ελονοσίας. Με την κατάργηση του προγράμματος oil for food το 2003 ο υποσιτισμός αυξήθηκε στο 50% στα παιδιά κάτω των 5 ετών, γεγονός που αποδεικνύει την επιτακτική ανάγκη της ανθρωπιστικής βοήθειας. Όσον αφορά το προσδόκιμο ζωής των Ιρακινών, είναι στα 70,6 έτη, έχοντας αυξηθεί κατά 4 έτη από το 1990.
Οι δυσκολίες στην εκπαιδευτική δραστηριότητα της χώρας
Αναλύοντας έναν ακόμη σημαντικό τομέα, αυτόν της εκπαίδευσης, εντοπίζουμε ενδιαφέροντα στοιχεία για το εκπαιδευτικό σύστημα του Ιράκ. Αρχικά, το μπααθικό καθεστώς έδωσε αρκετή σημασία στη στήριξη της εκπαίδευσης και εγκαθίδρυσε υποχρεωτική εκπαίδευση έως τα 12 έτη. Τη δεκαετία του ’70, η δευτεροβάθμια εκπαίδευση ήταν πολύ διαδεδομένη, με το Ιράκ να έχει υψηλά ποσοστά εξειδικευμένου προσωπικού σε σχέση με άλλα κράτη της περιοχής. Και σ’ αυτή την περίπτωση ο πόλεμος επιβράδυνε την εκπαιδευτική δραστηριότητα στη χώρα. Ο αναλφαβητισμός αυξήθηκε στο 59,5%, καθώς η εμπόλεμη κατάσταση απομάκρυνε τα παιδιά από τις σχολικές αίθουσες. Πολλά σχολεία καταστράφηκαν και ακόμη και τώρα υπάρχει έλλειψη σε εργατικό δυναμικό. Τα κορίτσια, όπως και σε άλλες αραβικές χώρες, πηγαίνουν λιγότερα χρόνια στο σχολείο με έναν μέσο όρο τα 6 έτη. Βέβαια, γενικότερα τα περισσότερα παιδιά ολοκληρώνουν την υποχρεωτική πρωτοβάθμια εκπαίδευση. Ενθαρρυντικό είναι, όμως, το γεγονός ότι έχει αυξηθεί το ποσοστό των ανθρώπων που έχουν λάβει ένα μέρος και της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Το ποσοστό αυτό ήταν στο 36,8% το 2005, ενώ το 2019 είχε φτάσει στο 48%. Αν και δεν υπάρχουν επίσημα στοιχεία για τις κρατικές δαπάνες για την εκπαίδευση, σίγουρα αυτές δεν επαρκούν για να στηριχτεί η παιδεία στη χώρα, αν κρίνουμε από το αποτέλεσμα που βλέπουμε.
Θέλοντας να συνοψίσουμε την οικονομική πορεία του Ιράκ, θα μπορούσαμε να πούμε ότι η χώρα προσπαθεί να αναπτυχθεί μετά από δύο δεκαετίες πολεμικών συρράξεων. Η ανεργία είναι σημαντικό πρόβλημα για την ιρακινή οικονομία, καθώς υπάρχουν προβλήματα στην παραγωγική διαδικασία και η πετρελαιοπαραγωγική δραστηριότητα δεν έχει επιφέρει την επιθυμητή οικονομική ανάπτυξη. Στους τομείς της υγείας και της εκπαίδευσης οι υποδομές είναι κατεστραμμένες μετά από τους πολέμους και η ανάγκη χρηματοδότησης είναι επιτακτική. Πρέπει να σημειωθεί ότι το περιφερειακό περιβάλλον του Ιράκ είναι ιδιαίτερα τεταμένο, με τη συριακή κρίση και την ανάδυση του Ισλαμικού Κράτους στην περιοχή να ξαναβάζει το Ιράκ σε εμπόλεμη κατάσταση. Το ISIS είναι υπεύθυνο για την καταστροφή αρκετών υποδομών αλλά και για τις σφαγές ανθρώπων στα εδάφη του Ιράκ που κατέλαβε. Η χώρα προσπαθεί να βρει τα πατήματά της με τον αμερικανικό παράγοντα να παίζει σημαντικό ρόλο στην ασφάλεια και στη γενικότερη πολιτική πορεία του Ιράκ.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Iraq, Encyclopedia Britannica, retrieved from here
- The World Bank in Iraq, The World Bank, retrieved from here
- Human Development Indicators, Human Development Reports, retrieved from here
- Mortality rate, under-five (per 1,000 live births), Human Development Reports, retrieved from here
- Life expectancy at birth (years), Human Development Reports, retrieved from here
- Expected years of schooling (years), Human Development Reports, retrieved from here
- Population with at least some secondary education (% ages 25 and older), Human Development Reports, retrieved from here
- Employment to population ratio (% ages 15 and older), Human Development Reports, retrieved from here
- The Medical crisis that’s aggravating Iraq’s unrest, Reuters, retrieved from here
- Υποσιτισμός και αναλφαβητισμός μαστίζουν τα παιδιά στο Ιράκ, Το Βήμα, retrieved from here
