Της Τερψιχόρης Κουδούνα,
Στη σύγχρονη εποχή, στο πλαίσιο μιας παγκοσμιοποιημένης κοινωνίας στην οποία «κατοικούν και διαμένουν» πολίτες του κόσμου, ο δημόσιος (δια)λόγος αλλά και η εκδήλωση των αιτημάτων του λαού με κάθε πιθανό τρόπο καθίστανται απαραίτητα. Μια κοινωνική συνθήκη που συχνά συνδέεται με μια πολιτικοοικονομική έως και με μια νομική κατοχύρωση όταν διαμορφώνεται, τροποποιείται ή καταργείται, εύλογα το εκάστοτε κοινωνικό σύνολο συναινεί η αντιδρά. Μια μορφή αντίδρασης, ορόσημο των δημοκρατικών ιδεωδών αλλά και ισοδύναμο της λαϊκής «φωνής» όπου κάθε πολίτης είναι ισότιμος, αποτελούν οι διαδικασίες με τη μορφή ενός κοινωνικού συνήθως κινήματος ή μιας απλής «στάσης». Ως κοινωνικό κίνημα, έχει οριστεί από τους κοινωνιολόγους μια δυναμική και ταυτόχρονα οργανωμένη προσπάθεια για τα ανωτέρω, φυσικά με διάφορες παραλλαγές από πλευράς διαφόρων κοινωνιολόγων. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με τον Anthony Giddens, το κοινωνικό κίνημα μπορεί να οριστεί ως «μια συλλογική προσπάθεια προώθησης ενός κοινού συμφέροντος ή πραγματοποίησης ενός κοινού σκοπού εκτός της σφαίρας των κατεστημένων θεσμών». Η ενεργός συμμετοχή του εκάστοτε πολίτη με την παρουσία του και τη φωνή του, ενισχύει τη δυναμική του κινήματος, το οποίο συχνά συγχέεται με τη διαδήλωση. Η τελευταία έχει μεν δημοκρατικό χαρακτήρα, κοινωνική ισχύ και απαρέγκλιτη σημασία για την εύρυθμη λειτουργία της κοινωνίας και της επιθυμίας του κόσμου απέναντι σε κάποια κοινωνική συνθήκη, αλλά ο «αντιδραστικός» της χαρακτήρας θα έλεγε κάνεις πως δεν είναι τόσο οργανωμένος.
Σαφώς, ωστόσο, η απαραίτητη σημασία την διαδήλωσης δεν άργησε να λάβει χώρα και στην περίοδο της πανδημίας με την οποία ήρθε αντιμέτωπος ολόκληρος ο πλανήτης. Με αφορμή τον αδικοχαμένο Τζώρτζ Φλόιντ, που έμεινε στη μνήμη όλων με τη σβησμένη φωνή «I can’t breath», οι διαδηλώσεις και η προσπάθεια κατοχύρωσης των υποτιθέμενων μέχρι τώρα κεκτημένων και απαρασάλευτων ανθρωπίνων δικαιωμάτων χρειάστηκαν, ώστε να επαναδιατυπωθεί παγκοσμίως με βροντερή φωνή το δικαίωμα της ισότιμης αντιμετώπισης και να οδηγηθούμε στην πάταξη του φυλετικού διαχωρισμού και οποιασδήποτε άλλης κοινωνικής ανισότητας σε βάθος χρόνου.
Η διαδήλωση, όπως και η απεργία, εξακολουθούν τους τελευταίους αιώνες να βάζουν ένα δικό τους λιθαράκι στην ίδια τη δημοκρατία δια των ελευθεριών και των δικαιωμάτων τους. Ναι μεν έχουν προκύψει στο πέρας των χρόνων κοινωνικές ταραχές και ατυχήματα στις πορείες, αλλά ένα πολιτικό αίτημα ή μια «πολιτική πίεση» που αφορούν τομείς όπως η κοινωνία, η οικονομία και ο νομικός και πολιτιστικός χώρος δεν θα μπορούσαν να μείνουν από πλευράς του λαού «απροστάτευτα», δίχως να τεθούν υπό υγιή αμφισβήτηση. Ιδίως σε μια περίοδο υγειονομικής κρίσης και «φόβου», αφενός μεν τα αιτήματα του κόσμου είναι πολλά περισσότερα, όχι αδίκως φυσικά όταν τα άτομα αισθάνονται περιορισμένα, καθώς αναγκαστικά ελέγχονται διαρκώς για τις μετακινήσεις τους, γεγονός που προηγουμένως θεωρείτο ανήκουστο, αφετέρου δε τα μέτρα και οι νομοθετικές πράξεις που βρίσκονται υπό συζήτηση σε διάφορους τομείς «τρέχουν» κανονικά στην παγκόσμια κυβερνητική πραγματικότητα. Ο ακτιβισμός, όμως, πού ξεκινά και με πόσα μέσα μπορεί να περατωθεί ή έστω να εφαρμοστεί;
Οι διαθέσιμοι και ποικίλοι πόροι που προσφέρονται διεκδικούνται από τις διάφορες κοινωνικές ομάδες συχνά με τη μορφή της διαδήλωσης, ώστε να αποφευχθεί ο εξαναγκασμός στο «έρεβος» μιας νομοθετικής πράξης ή απόφασης που έρχεται ενάντια στη θέλησή τους. Τι συμβαίνει, όμως, σε μια περίοδο που οι αποστάσεις και τα μέτρα ασφαλείας απέναντι στον COVID-19 είναι απαραίτητα από τη στιγμή που τα κρούσματα σε χώρες όπως τη Βραζιλία και τις ΗΠΑ αυξάνονται διαρκώς;
Το διαδίκτυο και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είναι πλέον παγκόσμιας εμβέλειας και η απήχηση τους είναι τεράστια. Με τον τρόπο αυτό, φυσικά και τίθενται σε εφαρμογή κινήματα, ψηφιακές διαδηλώσεις και συζητήσεις με τη μορφή του δημοσίου διαλόγου. Ωστόσο, η δια ζώσης επαφή και συζήτηση σε κάποιο κρίσιμο ζήτημα αξιολογήθηκε πως, σε μια απόσταση άνω του 1μιση μέτρου έκαστος, είναι εφικτή και φυσικά βιώσιμη. Με τη στέρηση της ομαδοποίησης και της αντίδρασης θα μπορούσε να επέλθει η εξαγρίωση του λαού, και ιδίως σε μια εποχή που έχουν έρθει στο τραπέζι θέματα όπως η κατάχρηση της εξουσίας από ορισμένους αστυνομικούς, η αστυνομική βία αλλά και η ύπαρξη πολλών νομοσχεδίων, η κατάσταση θα εκτραχυνόταν.
Το άρθρο 11 του ελληνικού Συντάγματος αλλά και της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου συνίσταται στο δικαίωμα των προσώπων «να καθορίζουν ελεύθερα τον τόπο, τον χρόνο, το είδος και το περιεχόμενο της διαδήλωσης, αλλά και τον ειδικότερο τρόπο έκφρασης των απόψεών τους στο οποίο αναγράφεται το δικαίωμα του συνέρχεσθαι». Επομένως, οποιαδήποτε άλλη κατάσταση θα αντιτίθετο στο δικαίωμα αυτό και θα ερχόταν σε αντιδιαστολή με τον πλουραλισμό, την ανεκτικότητα και την ελευθερία, φυσικά εφόσον η διαδήλωση είναι ήσυχη και άοπλη και δεν πρόκειται για διατάραξη της οικονομικοκοινωνικής ζωής της περιοχής που τελείται.
Σε μια περίοδο πανδημίας, είναι αρκετά υποκειμενικό το να διαδηλώσει κανείς λόγω της συνάθροισης, την οποία μόνο η πανδημία θα μπορούσε να αμφισβητήσει και μάλιστα, ενώ ο περιορισμός των 100 ατόμων είναι σεβαστός, ποιος είναι αυτός που μπορεί να επιλέξει και ανάμεσα σε ποιους; Όταν προκύπτουν βαθιά κοινωνικά ζητήματα που πλήττουν και άλλους τομείς των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ελευθεριών, λόγου χάρη η αντίσταση σε κάποιο νομοσχέδιο ή η αγανάκτηση απέναντι σε κάποιο γεγονός (για παράδειγμα ο θάνατος του Τζωρτζ Φλόιντ και η ετυμηγορία φυλάκισης των μελών της Χρυσής Αυγής), ο καθένας έχει το δικαίωμα να αποφασίσει αν θα διαδηλώσει, με σεβασμό πάντοτε στην τρέχουσα κατάσταση υγείας του ιδίου αλλά και των υπολοίπων. Μην ξεχνάμε άλλωστε, πως η ελευθερία μας σταματά εκεί που αρχίζει η ελευθερία του άλλου.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΈΣ
- Απαγόρευση διαδηλώσεων άνω των 100 ατόμων, kathimerini.gr, Διαθέσιμο εδώ
- Υπάρχουν όρια στο να διαδηλώνουμε ελεύθερα, syntagmawatch.gr, Διαθέσιμο εδώ
- Δημοκρατία σημαίνει διαδήλωση, in.gr, Διαθέσιμο εδώ
- Κοινωνικό κίνημα, wikipedia.org, Διαθέσιμο εδώ
