Της Χαράς Αναστασιάδου,
Ένας εναλλακτικός τρόπος για τη διευθέτηση μιας διαφοράς, εκτός από τη δικαστηριακή οδό, είναι η εξώδικη διαμεσολάβηση, που λειτουργεί επιβοηθητικά χωρίς να υπάρχει σκοπός υποκατάστασης της συνήθους μεθόδου επίλυσης. Το γεγονός ότι μπορεί να δώσει ταχεία λύση στην αντιδικία καθώς και το ολιγοδάπανο αυτής είναι τα κυριότερα πλεονεκτήματά της και ο λόγος επιλογής των μερών. Το κοινό της στοιχείο με την επ’ ακροατηρίω διαδικασία είναι ότι τη διεύθυνση κατέχει ένας υπερασπιστής και ουδέτερος τρίτος, σταθμίζοντας τα συμφέροντα των μερών και λαμβάνοντας υπόψη τις ιδιαιτερότητές τους. Στο παρόν άρθρο, θα γίνει προσέγγιση της διαμεσολάβησης για τις οικογενειακού δικαίου διαφορές, έχοντας ως άξονα τον ν.4640/19 και το άρθρο 592 ΚΠολΔ.
Μεγάλη βαρύτητα για την κίνηση της διαδικασίας έχει η γνώση των μερών για τη δυνατότητα της διαμεσολάβησης. Γι’ αυτό όταν απευθύνονται σε έναν δικηγόρο, ζητώντας του συμβουλές και ενδεχόμενη εκπροσώπησή τους, οφείλει να τους ενημερώσει για την περίπτωση αυτού του εξωδίκου τρόπου λύσης της διαφοράς, δηλαδή για τη διαμεσολάβηση και την υποχρεωτικότητα της ως προσταδίου της έννομης προστασίας που παρέχουν τα δικαστήρια. Το επόμενο βήμα που έχει σημασία είναι το να οριστεί ο διαμεσολαβητής, με βάση το άρθρο 7 που κάνει λόγο για διαμεσολαβητή κοινής αποδοχής ή για διαμεσολαβητή επιλογής του μέρους που κινεί τη διαδικασία. Αν δεν επιτευχθεί συμφωνία ή έστω έγκριση για το πρόσωπο του διαμεσολαβητή, γίνεται να οριστεί κάποιος από την κεντρική επιτροπή διαμεσολάβησης. Διαμεσολαβητής δεν μπορεί να οριστεί ο δικηγόρος του επισπεύδοντος τη διαδικασία, για τον λόγο ότι δεν είναι ουδέτερος τρίτος, αλλά κάποιος που έχει συμφέρον να ικανοποιηθεί ο πελάτης του (ορθότερα ο εντολέας του) ενδεχομένως για να τον προτιμήσει στο μέλλον για την αποτελεσματικότητα του. Με άλλα λόγια, θα μπορούσε να λεχθεί ότι συντρέχει σύγκρουση συμφερόντων, δεδομένου ότι θα προτιμούσε να υπερασπιστεί όσο το δυνατόν καλύτερα τον πελάτη του, αδιαφορώντας για τις ανάγκες του άλλου μέρους.
Μετά από αυτό, λαμβάνει χώρα η υποχρεωτική αρχική συνεδρία, δυνάμει του άρθρου 2 παρ. 5, όπου γίνεται η πρώτη επίσημη συνάντηση των μερών με τον διαμεσολαβητή και τους πληρεξουσίους δικηγόρους τους, προκειμένου να τους ενημερώσουν για την διαδικασία και το δικαίωμα τους να δεσμευτούν από την λύση που θα προταθεί αν είναι ικανοποιημένοι. Η πιο σημαντική ενημέρωση αφορά στο ότι αν υπάρξει συμφωνία των μερών για αυτό που προτείνει ο διαμεσολαβητής, γινεται να νοηθεί ως εκτελεστός τίτλος και δεν θα υπάρχει ο κίνδυνος να ανησυχούν για το μέλλον. Αυτή η συνεδρία διεξάγεται εντός 20 ημερών (Ως απώτατο χρονικό σημείο) από επόμενη μέρα του αιτήματος στο πρόσωπο της διαμεσολάβησης. Κατά τη διεξαγωγή της, συντάσσεται πρακτικό από τον διαμεσολαβητή και προσυπογράφεται από τον ίδιο και τα μέρη. Βέβαια, τα μέρη δεν έχουν την υποχρέωση να παρευρεθούν σε όλη την διάρκεια αυτής, αλλά μπορούν να αποχωρήσουν, ακόμα κι αν μετάνιωσαν για τη διαδικασία στην οποία ενεπλάκησαν. Στην περίπτωση αυτή, γίνεται να μην πληροφορηθούν καν τα δικαιώματά τους και τη φύση της διαμεσολάβησης, αφού από πολύ αρχικό στάδιο εκδηλώνουν μεταστροφή, κάτι που σηματοδοτεί ότι η διαδικασία δεν προχωρά. Πάντως, στην πράξη, μετά το τέλος της συνεδρίας αυτής, τα μέρη αποφασίζουν αν θα συνεχίσουν με το σύστημα αυτό ή αν θα κατευθυνθούν στα δικαστήρια.
Ως προς το θέμα του άρθρου, αξίζει να σημειωθεί ότι δεν υπάγονται όλες οι οικογενειακές διαφορές στη διαμεσολάβηση, αλλά όσες συμπεριλαμβάνει το άρθρο 592 παρ. 1 και 2 ΚΠολΔ και όπως το επιβεβαιώνει το άρθρο 6 παρ. 1 (περίπτωση α’) του νόμου. Ειδικότερα, υπάγονται τα θέματα της επιμέλειας των τέκνων και το με ποιον θα κατοικούν, ο τόπος κατοικίας, η επικοινωνία με τον γονέα που δεν διαμένει μαζί τους και τους άλλους συγγενείς, τα της διατροφής των τέκνων, η καθημερινότητα των παιδιών (π.χ. διαφωνία για τη μόρφωση που θα λαμβάνουν), η χρήση οικογενειακής στέγης, η διατροφή του συζύγου και τέλος η διανομή των περιουσιακών στοιχείων/διαχείριση οικονομικών σχέσεων. Αποκλείεται, όμως, η οδός της διαμεσολάβησης για διαφορές σχετικές με το διαζύγιο, την ακύρωση του γάμου, την αναγνώριση ύπαρξης ή μη του γάμου, την προσβολή μητρότητας /πατρότητας, την αναγνώριση ότι υπάρχει ή όχι σχέση γονέα – τέκνου κ.ο.κ.. Αυτό συμβαίνει λόγω της μεγάλης σημασίας των παραπάνω, συν το ότι πρέπει να λάβει χώρα προηγούμενη απόδειξη, αφού αυτά επενεργούν δραστικά στην κατάσταση της οικογένειας.
Τελευταίο σημείο ανάλυσης θα αποτελέσει η ανάλυση της αρχής αυτοδιάθεσης των μερών ως πλεονέκτημα μεγάλης βαρύτητας. Το έρεισμά του βρίσκεται στο άρθρο 15 του παραπάνω νόμου και έχει εύρος μεγαλύτερο από αυτό που θα είχε αν τα μέρη απευθύνονταν στο δικαστήριο, δεδομένου ότι εκεί η αυτοδιάθεση έγκειται στο αίτημα που υποβάλλουν και στις ενέργειες τις οποίες πραγματοποιούν, παραδείγματος χάριν παραίτηση από το δικαίωμα. Όμως, σε καμία περίπτωση δεν νοείται να δημιουργήσουν το περιεχόμενο της έκβασης της δίκης, ούτε να αποφασίζουν, αφού αυτό είναι το έργο του εκάστοτε δικαστή. Απεναντίας, δεν ισχύει το ίδιο στη διαμεσολάβηση, καθώς εκεί μπορούν να δημιουργούν δική τους συμφωνία και να παίρνουν αποφάσεις, χωρίς να περιορίζονται, κάνοντας μόνο υποχωρήσεις για να βρεθεί λύση. Άλλη οπτική γωνία της αρχής της αυτοδιάθεσης είναι και το μη δεσμευτικό της διαδικασίας, χωρίς τη θέληση των μερών. Δηλαδή, αν έχουν συνεχίσει τη διαμεσολάβηση μετά την πρώτη συνεδρία και αυτή καταλήξει σε κάτι μη ικανοποιητικό για το ένα μέρος, αυτό μπορεί να απεμπλακεί, διότι δεν νοείται να εξαναγκαστεί σε συμμόρφωση, δεδομένου ότι ακόμα δεν έχει εξαντλήσει καν τη δικαστική οδό.
Παρατηρείται, λοιπόν, ότι η διαμεσολάβηση είναι μια διαδικασία που σχετίζεται με το συζητητικό σύστημα, και αυτό γιατί στηρίζεται στον διάλογο και την αμοιβαία κατανόηση αναγκών και συμφερόντων του κάθε μέρους. Επιπλέον, προσεγγίζει σημαντικά την αντικειμενική και συναισθηματική αλήθεια, παρέχοντας έτσι μια ευκαιρία για επαναφορά της χαμένης σύνδεσης των μερών. Άρα, παρέχει πολλά οφέλη και είναι αναγκαίο να λαμβάνουν γνώση τα μέρη για την περίπτωση αυτή ως διέξοδο στην επίλυση διαφοράς τους.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Διαμεσολάβηση και Οικογενειακό Δίκαιο: Μαρία-Λουίζα Ανδριακοπούλου, διαθέσιμο εδώ
- Διαμεσολάβηση: Σε ισχύ από την Τετάρτη 15/1 η υποχρεωτική αρχική συνεδρία, άρθρο στο lawspot.gr, διαθέσιμο εδώ
- Η Υποχρεωτική Αρχική Συνεδρία Διαμεσολάβησης (ΥΑΣ) – Τι σημαίνει στην πράξη; (Μέρος Α), άρθρο της Σοφίας Γ. Κολλιοπούλου, διαθέσιμο εδώ
